Από την ‘Kavala’ μέχρι την Ομόνοια

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε λίγο καιρό οι περισσότεροι θα ξεχάσουμε το Heiligendamm, το μικρό παραθαλάσσιο θέρετρο του γερμανικού ομοσπονδιακού κρατιδίου Mecklenburg - Vorpommern, όπου πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος Κορυφής των G-8. Αντιθέτως στη Γερμανία ένα όνομα θα θυμούνται κάπως περισσότερο: “Kavala”. Αυτή ήταν η κωδική ονομασία της ειδικής αστυνομικής δύναμη των 17.800 ατόμων, η οποία δημιουργήθηκε αποκλειστικά για τις ανάγκες της συνόδου. «Νονός» ήταν ο αρχηγός της, Knut Abramowski, ο οποίος δήλωσε ότι εμπνεύστηκε το όνομα από την ελληνική πόλη Καβάλα, επειδή και αυτή, όπως και το Heiligendamm, είναι μια «λευκή πόλη στη θάλασσα».

Όμως τα έργα και οι ημέρες της γερμανικής “Kavala”, αν κρίνει κανείς από τις αντιδράσεις, που ακολούθησαν, δεν πρέπει να άφησαν τόσο ποιητικές εντυπώσεις. Στη Γερμανία προβληματισμό και ανησυχία προκάλεσαν κυρίως η δράση και η συμπεριφορά των αστυνομικών κατά τις διαδηλώσεις, οι αυστηροί αστυνομικοί έλεγχοι, οι μαζικές συλλήψεις και κρατήσεις, καθώς και τα μεταλλικά κελλιά-κλουβιά, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την κράτηση των συλληφθέντων. Καταγγελίες υπήρξαν επίσης και από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των αστυνομικών, οι οποίες αποδίδουν τα βίαια επεισόδια και τους τραυματισμούς εκατοντάδων διαδηλωτών και αστυνομικών στις σημαντικές ελλείψεις της οργάνωσης και εποπτείας των αστυνομικών επιχειρήσεων. Ήδη ο βουλευτής του Κόμματος των Πρασίνων Hans-Christian Ströbele ζήτησε από το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο την σύσταση εξεταστικής επιτροπής προκειμένου να διερευνήσει την υπόθεση.

Εύλογα ίσως σκεφθεί κάποιος ότι πιθανόν να υπήρξαν υπερβολές από την γερμανική αστυνομία λόγω των αυξημένων μέτρων, που απαιτούνταν για την προστασία των συμμετεχόντων στη συγκεκριμένη εκδήλωση. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι είναι εύκολη υπόθεση να φιλοξενείς στο χωριό σου του πιο ισχυρούς ηγέτες του κόσμου! Η συζήτηση, όμως, που γίνεται αυτές τις μέρες, δεν εξαντλείται στο θέμα του περιορισμού κάποιων δικαιωμάτων στο όνομα της ασφάλειας. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις «κακές πρακτικές» της αστυνομίας και στις παραβιάσεις, που προκλήθηκαν από αυτές. Προφανώς διαισθάνονται ότι η ανοχή τους θα συμβάλει στη δημιουργία ενός κακού προηγούμενου. Αντιλαμβάνονται ότι, έστω και αν ο «στόχος» σε αυτές τις αστυνομικές «επιχειρήσεις» ήταν ο αντιεξουσιαστής και ο ακτιβιστής, η αυστηρότητα και άσκηση βίας δεν έκανε διακρίσεις. Σε πρώτη φάση ενδιαφέρονται για αυτόν, του οποίου τα δικαιώματα παραβιάστηκαν ή απειλούνται. Αυτό, όμως, που αποτελεί εξίσου σημαντικό κίνητρο είναι για να προστατεύσουν αυτούς, είναι για να μην έρθει στο μέλλον η δική τους σειρά. Ίσως να μην υπάρχει περισσότερη ευαισθησία στη Γερμανία για τις ατομικές ελευθερίες απ’ό,τι αλλού. Υπάρχουν απλώς περισσότερο προνοητικοί και υποψιασμένοι πολίτες. Αυτό μπορεί να σχετίζεται και με το γεγονός ότι οι Γερμανοί εξαιτίας του «ένοχου» παρελθόντος τους και του στίγματος, που τους έχει κληροδοτήσει η Ιστορία, αισθάνονται ότι έχουν αυξημένο καθήκον να αντιδρούν σε τέτοια φαινόμενα.

Αντιθέτως οι Έλληνες, οι οποίοι είναι λαός με ένδοξο παρελθόν, πιθανότατα να θεωρούν ότι το μόνο «στίγμα» για το οποίο πρέπει να ανησυχούν είναι αυτό της μεσογειακής αναιμίας. Ίσως πάλι η περιορισμένη ευαισθησία ή οι μειωμένες αντιδράσεις μας σε θέματα αστυνομικής αυθαιρεσίας να οφείλονται στο γεγονός ότι αυτά, που απασχολούν τους υπολοίπους, είτε εμείς δεν τα αντιλαμβανόμαστε, είτε απλώς θεωρούμε ότι δεν μας αφορούν. Βέβαια, μετά από «αποκαλύψεις» για κακομεταχείριση από αστυνομικούς, όπως έγινε προσφάτως με την υπόθεση του Αστυνομικού Τμήματος Ομόνοιας, έστω και με κάποια καθυστέρηση, σταδιακά ανακαλύπτουμε συμπεριφορές εντός της Ελληνικής Αστυνομίας, οι οποίες μας σοκάρουν και μας προβληματίζουν. Και τότε ξαφνικά αποκτούμε και μνήμη και ευαισθησίες. Ανακαλύπτουμε ότι η κατάχρηση εξουσίας, ο ρατσισμός και τα βασανιστήρια είναι όροι, που περιγράφουν συγκεκριμένες συμπεριφορές. Επιπλέον πέρα από το λεξιλόγιό μας διευρύνονται και οι γεωγραφικές μας γνώσεις και εντοπίζουμε στο χάρτη το Στρασβούργο, όπου κατοικοεδρεύει το Συμβούλιο της Ευρώπης, ανακαλύπτουμε τις επισκέψεις και τις εκθέσεις της Επιτροπής για την Πρόληψη κατά των Βασανιστηρίων και γινόμαστε ειδικοί στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Δυστυχώς για τις καταδικαστικές αποφάσεις του τελευταίου υπό «κανονικές συνθήκες» κανένα αρμόδιο αυτί δεν φαίνεται να ιδρώνει ώστε να ζητήσει από την Ελληνική Αστυνομία να συμμορφωθεί.

Εννοείται βέβαια ότι η ευθύνη για τα κρούσματα βίας και αυθαιρεσίας στην αστυνομία δεν βαρύνει την ελληνική κοινωνία. Η ανοχή των πολιτών δεν αποτελεί κανενός είδους ελαφρυντικό για κανέναν και πολύ περισσότερο για την ίδια την αστυνομία λόγω του έργου που καλείται να εκτελέσει σε ένα κράτος δικαίου. Για αυτόν όμως ακριβώς το λόγο η ευθύνη της ηγεσίας της αυτή είναι ιδιαιτέρως αυξημένη και διαρκής αναφορικά με την εποπτεία και τον έλεγχο των στελεχών της κατά την άσκησης των καθηκόντων τους. Ακόμα και αν πιστεύουμε ότι τέτοιου είδους περιστατικά είναι εντελώς περιθωριακά και οι επίορκοι αστυνομικοί ελάχιστοι, όπως δηλώνουν οι αρμόδιοι, αυτό δεν απαλλάσσει κανέναν από την υποχρέωση να εξασφαλίσει ότι δεν θα επαναληφθούν .

Το περιστατικό, όμως, το οποίο έλαβε χώρα εντός του Αστυνομικού Τμήματος Ομονοίας, έχει και άλλη μια σοβαρή παράμετρο: Τον τρόπο άσκησης της βίας και την «απενοχοποίησή» της. Μέχρι τώρα την κακομεταχείριση κρατουμένων και πολιτών, κανείς δεν τολμούσε να την παραδεχθεί εντός της Ελληνικής Αστυνομίας. Αντιθέτως όλοι δήλωναν ότι για οποιαδήποτε κρούσματα βίας ευθύνονταν συνήθως τα ίδια τα θύματα ή πιο σπάνια…. ζαρντινιέρες. Και εμείς οι υπόλοιποι αφελείς πιστεύαμε ότι όλα αυτά γίνονταν σε σκοτεινά κελιά και πίσω από κλειστές πόρτες για να μην γίνονται αντιληπτά από τρίτους. Θεωρούσαμε επίσης ότι φρόντιζαν επιμελώς να περνούν απαρατήρητα, ώστε να μην υπάρχουν μάρτυρες ή αποδεικτικά στοιχεία..

Άκρως ανησυχητικό είναι στη συγκεκριμένη υπόθεση ότι οι συμμετέχοντες στο περιστατικό αστυνομικοί, έστω και αν αντιλαμβάνονται ότι η πράξη τους είναι παράνομη -σε περίπτωση, που ούτε αυτό αντιλαμβάνονται η κατάσταση είναι ακόμα πιο ανησυχητική-, δεν προσπαθούν να την καλύψουν με οποιονδήποτε τρόπο, αλλά φροντίζουν να την βιντεοσκοπήσουν κιόλας. Τι θέλουν να αποδείξουν με αυτό ; Θεωρούν ότι είναι μεγάλη «μαγκιά» να υποχρεώνουν εντός του αστυνομικού τμήματος δύο κρατουμένους να βρίζουν και να χτυπούν ο ένας τον άλλον κάνοντας με τον χειρότερο δυνατό τρόπο επίδειξη δύναμης, εξουσίας και υπεροχής; Αυτό το σκηνικό εκτός από αξιόποινη κάνει την πράξη και νοσηρή. Όχι βέβαια ότι υπάρχει «υγιής» αστυνομική βία. Απλώς αυτά τα «λουλούδια», που βρήκαν πρόσφορο έδαφος να ανθίσουν μέσα στους κόλπους της ΕΛ.ΑΣ, όχι μόνο απέδειξαν ότι δεν έχουν καμία αναστολή ή ηθικό φραγμό να βασανίσουν, αλλά αισθάνονται και υπερήφανοι για το ανδραγάθημά τους. Επιπλέον θέλουν να το αποδείξουν και σε άλλους, που δεν είχαν την τύχη να τους καμαρώσουν εν υπηρεσία. Ίσως πάλι η αναπαραγωγή να έγινε απλώς για προσωπική χρήση, ώστε να μη στερούνται οι «λεβέντες» την απόλαυση μέχρι να βρεθεί το επόμενο αλλοδαπό «κλεφτρόνι» για να κάνουν «παιχνιδάκια».

Πρόκειται όντως για «πρωτότυπες» πρακτικές και συμπεριφορές, στις οποίες δεν είχε συνηθίσει, ούτε ως προς την έμπνευση, ούτε ως προς την εκτέλεση η ελληνική αστυνομία. Για να μην αναφέρουμε και τη χρήση της τεχνολογίας. Προφανώς κάποιοι αστυνομικοί έχουν καταλάβει στραβά τι σημαίνει εκσυγχρονισμός …

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι ένας αστυνομικός είναι από σάρκα και οστά. Δυστυχώς η νοημοσύνη και η κοινή λογική είναι αυτά, που αμφισβητούνται, σε παρόμοια περιστατικά. Όταν κάποιος δεν αντιλαμβάνεται ποιες είναι αρμοδιότητές του και τα όριά τους κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του και τι ακριβώς έχει κληθεί να υπηρετήσει, σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει είτε να ζητήσει την βοήθεια ειδικού είτε να αλλάξει επάγγελμα. Κάποιος θα έπρεπε να είχε φροντίσει να τους ενημερώσει ότι η διαστροφή, όχι μόνο δεν έχει θέση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, αλλά είναι και μια πολύ προσωπική υπόθεση, η οποία γίνεται αποδεκτή και δεν αποτελεί αξιόποινη πράξη υπό την προϋπόθεση ότι η συμμετοχή του άλλου σε αυτήν είναι προϊόν της ελεύθερης βούλησής του. Όποιος για τους δικούς του λόγους θέλει να τη βρίσκει αλλιώς, ας το κάνει με την παρέα του, τον σύντροφό του ή όποιον άλλο θέλει παίζοντας τους «κλέφτες και αστυνόμους». Και μόνο υπό αυτές τις συνθήκες του αναγνωρίζεται το «δικαίωμα» να το απολαμβάνει και να βιντεοσκοπεί τις επιδόσεις του …


Και επειδή είναι αποπνικτική η ατμόσφαιρα στην Ομόνοια, ας μεταφερθούμε στη Νυρεμβέργη, όπου ποινικό δικαστήριο επέβαλε ποινή φυλάκισης 8 μηνών και χρηματικό πρόστιμο 3.000 ευρώ σε αστυνομικό, ο οποίος γρονθοκόπησε στο χώρο του αστυνομικού τμήματος γυναίκα, η οποία είχε συλληφθεί να οδηγεί σε κατάσταση μέθης. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είχε προηγουμένως επιβληθεί πειθαρχική ποινή στον αστυνομικό, επειδή κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης είχε κριθεί η συμπεριφορά αυτή ως δικαιολογημένη, «επειδή οφειλόταν σε εκνευρισμό, που του προκάλεσε η συμπεριφορά της (μεθυσμένης) κατά την κράτησής της στο αστυνομικό τμήμα». Αντιθέτως οι συνάδελφοί του, οι οποίοι δεν ικανοποιήθηκαν από το αποτέλεσμα της πειθαρχικής διαδικασίας, υπέβαλαν μηνυτήρια αναφορά στον αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος τελικά άσκησε ποινική δίωξη. Αλήθεια πόσοι αστυνομικοί υπηρετούν στο Α.Τ. Ομόνοιας, που θα σκέφτονταν να ενεργήσουν έτσι ;

White elephant

Τι γίνεται με το Guantanamo ;

Τον τελευταίο χρόνο ο πρόεδρος Bush επαναλαμβάνει ότι θα επιθυμούσε να κλείσει την περιώνυμη φυλακή στην ακτή Guantanamo της Κούβας. Όπως ο ίδιος έχει ήδη δηλώσει, το ζήτημα αυτό «μας έχει κατά κάποιον τρόπο απομακρύνει από το βάθρο της ηθικής». Η αλήθεια είναι ότι η κατάσταση έχει κάπως βελτιωθεί σε σχέση με αυτό που συνέβαινε πέντε και κάτι χρόνια πριν, όταν το κέντρο Guantanamo άνοιξε τις πόρτες τους για να υποδεχθεί οκτακόσιους περίπου συλληφθέντες με την κατηγορία ότι ήταν «μαχητές εχθροί» του αμερικανικού κράτους. Μέχρι σήμερα τετρακόσιοι από αυτούς έχουν τεθεί ελεύθεροι. Επίσης, μετά τη σχετική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών πέρυσι το καλοκαίρι, αναδιαρθρώθηκαν τα στρατιωτικά δικαστήρια τα οποία είναι αρμόδια να δικάζουν όσους από τους κατηγορούμενους για συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις εναντίον των ΗΠΑ παραπέμπονται ενώπιόν τους. Έτσι, οι κατηγορούμενοι έχουν πλέον το δικαίωμα να εκπροσωπούνται από συνήγορο, να λαμβάνουν γνώση του αποδεικτικού υλικού, να εξετάζουν τους μάρτυρες κατηγορίας και, σε περίπτωση καταδίκης τους, να εφεσιβάλλουν την καταδικαστική απόφαση μέχρι και το Ανώτατο Δικαστήριο. Επίσης, αποδεικτικό υλικό το οποίο θα έχει συλλεγεί μέσω βασανιστηρίων θα θεωρείται απαράδεκτο.

Όλα πάνε λοιπόν προς το καλύτερο ; Φυσικά και όχι. Ναι μεν οι «εχθροί μαχητές» μπορούν να απολαμβάνουν κάποιες από τις εγγυήσεις που αποτελούν θεμελιώδεις εκφάνσεις της «δίκαιης δίκης», ωστόσο τα δικαιώματά τους θα φτάνουν μέχρι εκεί. Μπορεί λοιπόν οι ομολογίες που θα έχουν αποσπασθεί μετά από βασανιστήρια να είναι απαράδεκτες, δεν θα συμβαίνει όμως το ίδιο με τις αποδείξεις που θα είναι αποτέλεσμα “καταναγκασμού”. Τι σημαίνει άραγε ο όρος «καταναγκασμός» και πώς διαφοροποιείται νομικώς από το «βασανιστήριο» ; Όποιο δε στοιχείο χαρακτηρίζεται ως εμπιστευτικό από την κατηγορούσα αρχή είτε δεν θα κοινοποιείται στον κατηγορούμενο είτε ο τελευταίος θα έχει πρόσβαση σε «λογοκριμένη» εκδοχή του. Τέλος, θα υφίσταται δικαίωμα έφεσης, μόνο όμως σε ό,τι αφορά το ζήτημα εάν η προσβληθείσα απόφαση ήταν «σύμφωνη με τους κανόνες και τις διαδικασίες, οι οποίες εφαρμόζονται από τα στρατιωτικά δικαστήρια», ό,τι και αν σημαίνει πάλι ο όρος αυτός. Κατά την πεφωτισμένη μάλιστα γνώμη του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο τρόπος μεταχείρισης και οι συνθήκες ανάκρισης των συλληφθέντων αποτελούν κρατικό μυστικό. Για τον λόγο αυτό, οι κατηγορούμενοι δεν θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να προβάλλουν ενώπιον των δικαστηρίων ότι ενδεχομένως υποβλήθηκαν σε εξευτελιστική μεταχείριση, διότι τα ζητήματα αυτά δεν θα πρέπει να δημοσιοποιούνται. Ωραία αντίληψη λειτουργίας του σύγχρονου κράτους δικαίου...

Στον κ. Bush δεν λέει τίποτα βέβαια το γεγονός ότι από τους οκτακόσιους περίπου κρατούμενους στο Guantanamo, το Πεντάγωνο προβλέπει ότι τελικά γύρω στους εβδομήντα πέντε θα παραπεμθούν σε δίκη. Έως σήμερα πάντως μόνο δέκα έχουν καταδικασθεί για συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Και από το περασμένο καλοκαίρι, αφότου δηλαδή οι δίκες διεξάγονται σύμφωνα με τα νέα κριτήρια που επέβαλε το Ανώτατο Δικαστήριο, μόνο τρεις έχουν παραπεμφθεί σε δίκη. Οι υπόλοιποι, που έχουν ή θα αφεθούν στο μέλλον ελεύθεροι απλώς ατύχησαν να πέσουν στα χέρια του αμερικανικού στρατού, οι πολιτικοί προϊστάμενοι του οποίου προτιμούν να βλέπουν παντού υποψήφιους τρομοκράτες αντί να συλλογισθούν ότι φαινόμενα σαν το Guantanamo αποτελούν τα καλύτερα εκτροφεία της τρομοκρατίας.

Και για όσους πάντως από τους συλληφθέντες δεν θα παραπεμθούν σε δίκη, τα νέα δεν είναι απαραιτήτως καλά. Και αυτό διότι αρκετά από τα κράτη στα οποία οι ίδιοι θα έπρεπε κανονικά να αποσταλούν, αρνούνται να τους δεχθούν στο έδαφός τους από τη στιγμή που τα άτομα αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων. Το επιχείρημα των κρατών αυτών απέναντι στις διαμαρτυρίες των αμερικανικών αρχών που τα κατηγορούν για έλλειψη διάθεσης συνεργασίας δεν είναι αβάσιμο: «Από τη στιγμή που εσείς οι ίδιοι αρνείσθε να τους δεχθείτε στο έδαφός σας, γιατί θα έπρεπε εμείς να κάνουμε το ίδιο; ». Δεν είναι και τόσο παράλογο. Έτσι, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται σε μια ιδιάζουσα κατάσταση όπου ναι μεν δεν θα δικασθούν από τις αμερικανικές αρχές για τρομοκρατικές πράξεις, από την άλλη όμως δεν μπορούν να αναχωρήσουν από το Guantanamo...

Παρά λοιπόν τις δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ, οι οποίες φυσικά γίνονται απλώς και μόνο υπό το βάρος της αρνητικά διακείμενης κοινής γνώμης, ο δρόμος μέχρι το κλείσιμο του Guantanamo φαίνεται στην πράξη μακρύς. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει σε τέτοιο βαθμό διαστρέψει τους κανόνες που αφορούν τα δικονομικά δικαιώματα της ποινικής δίκης σε ό,τι αφορά τους «μαχητές εχθρούς» ώστε οι κατηγορίες εναντίον τους δεν θα έστεκαν με τίποτα ενώπιον ενός πραγματικού δικαστηρίου.

Είναι πραγματικά ειρωνικό ότι ο πρόεδρος Bush επέλεξε να δημιουργήσει μια πραγματική ζώνη «μη δικαίου», λίγα μόλις χιλιόμετρα μακρυά από τις ακτές του δικού του κράτους, ενός από τα πιο προηγμένα νομικώς κράτη στον κόσμο. Εφαρμόζοντας την απλή λογική της νοικοκυράς, θεώρησε ότι το ζητούμενο είναι τα σκουπίδια να μη βρίσκονται στο σαλόνι του σπιτιού αλλά έξω από το κατώφλι του. Δεν αντελήφθη ότι με τον τρόπο αυτό οι βρωμιές είναι περισσότερο εκτεθειμένες στα μάτια και στη χλεύη της γειτονιάς. Από αυτό το στοιχείο νομίζω ότι μπορούμε να αντλήσουμε όλοι εμείς οι γείτονες τη βασική χρησιμότητα του Guantanamo. Αντικρύζοντάς ξεκάθαρα αυτό το σκουπίδι έξω από την πόρτα της Αμερικής, θα πρέπει να το διαφυλάξουμε στο μέλλον ως παράδειγμα προς αποφυγή μιας ντροπιαστικής τρύπας στον σύγχρονο νομικό πολιτισμό.