CEDH, Perlala c. Grèce, 22.2.2007

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) δημοσίευσε στις 22 Φεβρουαρίου 2007 την απόφαση Perlala c. Grèce. Η απόφαση αυτή προστίθεται στη σειρά των πρόσφατων αποφάσεων που εξετάζουν τον τυπολατρικό τρόπο με τον οποίο ο Άρειος Πάγος ερμηνεύει τα κριτήρια του παραδεκτού της αίτησης αναιρέσεως.
Ήδη, κατά τη διάρκεια του 2006, το ΕΔΔΑ είχε την ευκαιρία σε τρεις αποφάσεις του (Liakοpoulou, Efstathiou et autres και Zouboulidis c. Grèce ) να διαπιστώσει ότι ο τρόπος με τον οποίο το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο ερμηνεύει το ζήτημα του ορισμένου χαρακτήρα της αίτησης αναιρέσεως, είναι δυνατόν να προσβάλει το δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο. Συγκεκριμένα, σε αυτές τις αποφάσεις το ΕΔΔΑ διαπίστωσε, κατ΄αρχάς, ότι ο Άρειος Πάγος είχε απορρίψει ορισμένους από τους λόγους αναιρέσεως των ενδιαφερομένων δεχόμενος ότι αυτοί δεν ήταν ορισμένοι, επειδή οι αναιρεσείοντες δεν είχαν παραθέσει στην αναίρεσή τους τα κρίσιμα πραγματικά περιστατικά, όπως αυτά τα είχε δεχθεί το δευτεροβάθμιο δικαστήριο. Στη συνέχεια όμως, ο δικαστής του Στρασβούργου αναγνώρισε ότι αυτά τα στοιχεία προέκυπταν ξεκάθαρα είτε από το κείμενο του αναιρετηρίου είτε από τα στοιχεία του φακέλλου και ότι, κατά συνέπεια, η απόρριψη των συγκεκριμένων λόγων αναιρέσεως μαρτυρούσε μια ιδιαιτέρως φορμαλιστική στάση του Αρείου Πάγου σε σχέση με την απαίτηση του ορισμένου χαρακτήρα των αναιρετικών λόγων. Με άλλα λόγια, κατά το ΕΔΔΑ, ο ανώτατος έλληνας δικαστής είχε τη δυνατότητα να συναγάγει με ευχέρεια τα απαιτούμενα στοιχεία από τον φάκελλο της υπόθεσης και, άρα, η απόρριψη των λόγων αναίρεσης δεν ήταν ανεκτή υπό το πρίσμα του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, διάταξης που κατοχυρώνει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη.
Στην Perlala, το ΕΔΔΑ πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα. Στη συγκεκριμένη υπόθεση, ο αναιρεσείων, αλβανός υπήκοος, είχε καταδικασθεί από τα ποινικά δικαστήρια για κατοχή εκρηκτικών ουσιών, σωματικές βλάβες από πρόθεση και προσβολή της δημόσιας τάξης. Ενώπιον του Αρείου Πάγου, ο ίδιος υποστήριξε, στηριζόμενος αποκλειστικά στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, ότι το Εφετείο δεν είχε εκτιμήσει ορθά τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία, αφού είχε στηρίξει την καταδίκη του αποκλειστικά στη μαρτυρία ενός αστυνομικού οργάνου. Ο Άρειος Πάγος απέρριψε τον λόγο αυτόν ως απαράδεκτο, δεχόμενος ότι δεν ήταν δυνατόν να ιδρυθεί αναιρετικός λόγος αποκλειστικά επί τη βάσει του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης αλλά μόνο με την παράλληλη επίκληση ενός από τους λόγους που προβλέπονται στο άρθρο 510 του Κώδικα ποινικής δικονομίας.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε κατ'αρχήν ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού δικαίου που υπερτερεί απέναντι σε κάθε αντίθετη νομοθετική διάταξη. Υπ΄αυτήν την προϋπόθεση, η κήρυξη αυτού του αναιρετικού λόγου ως απαράδεκτου με την αιτιολογία ότι δεν μπορούσε να επικληθεί αυτόνομα, ισοδυναμούσε με μια ιδιαιτέρως τυπολατρική αντιμετώπιση του συγκεριμένου κριτηρίου του παραδεκτού. Κατά το ΕΔΔΑ, η στάση του Αρείου Πάγου μαρτυρούσε ότι οι εγγυήσεις που προβλέπονται από το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης παραγνωρίζονταν εντελώς στη συγκεκριμένη υπόθεση με πρόσχημα την υποχρέωση της παράλληλης επίκλησης του άρθρου 510 του Κώδικα ποινικής δικονομίας, το οποίο, μεταξύ άλλων προβλέπει την ίδρυση αναιρετικού λόγου λόγω εσφαλμένης αιτιολογίας.
Η στάση του ευρωπαίου δικαστή σε αυτήν την υπόθεση είναι ενδιαφέρουσα. Στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στον έλληνα ακυρωτικό διακστή ότι ο ίδιος δεν μπορεί να αρνηθεί να εξετάσει την υπόθεση που φέρεται ενώπιόν του με το πρόσχημα της απουσίας επίκλησης από τον ενδιαφερόμενο της σχετικής διάταξης του Κώδικα ποινικής δικονομίας, από τη στιγμή μάλιστα που ο ενδιαφερόμενος επικαλείται διάταξη διεθνούς κειμένου που αποτελεί τμήμα του ελληνικού δικαίου και, επί πλέον, η ίδια προβλέπει αντίστοιχες εγγυήσεις με αυτές που περιλαμβάνονται στον ελληνικό Κώδικα. Σε αυτήν την περίπτωση η στάση του έλληνα δικαστή ισοδυναμεί με ένα "τέχνασμα" (§ 27 της απόφασης) που δεν εξυπηρετεί την ασφάλεια του δικαίου. Με άλλα λόγια, το δικαστήριο του Στρασβούργου επισημαίνει στον Άρειο Πάγο ότι ο ίδιος είχε ενώπιόν του έναν ξεκάθαρο αναιρετικό λόγο, ο οποίος πήγαζε από διάταξη με πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο και, συνεπώς, όφειλε να τον εξετάσει.
Αναρωτιέται κανείς αν ο Άρειος Πάγος έχει συναίσθηση του μηνύματος που εκπέμπει στον πολίτη ο οποίος ζητάει έννομη προστασία ενώπιόν του (και μάλιστα σε τελευταίο βαθμό) όταν δίνει την εντύπωση ότι "ξεφορτώνεται" την αίτηση αναιρέσεως στηριζόμενος σε νομικά πυροτεχνήματα. Διότι, μόνο ως νομικό πυροτέχνημα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί το επιχείρημα του Αρείου Πάγου σε αυτήν την υπόθεση, από τη στιγμή που ο ίδιος σε άλλες υποθέσεις που αφορούν την προστασία ενοχικών δικαιωμάτων στηρίζεται αποκλειστικά στη σχετική διάταξη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης (το πρώτο άρθρο του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου) και όχι στο άρθρο 17 του Συντάγματος, για να τα χαρακτηρίσει ως ιδιοκτησιακά δικαιώματα. Δύο μέτρα και δύο σταθμά ; Είναι μήπως βαρύ το φορτίο της απονομής δικαιοσύνης ; Ίσως. Όμως αυτό το ιδανικό επέλεξαν να υπηρετούν οι δικαστές του Αρείου Πάγου. Και οφείλουν να το τιμούν και να μην ξεχνούν ότι ως ανώτατοι δικαστές επιτελούν και έναν παιδαγωγικό ρόλο, απέναντι στους κατώτερους δικαστές αλλά και γενικότερα στους διαδίκους. Σε αντίθετη περίπτωση, δεν θα ήταν παράλογο να αναρωτηθεί κανείς εάν πράγματι "υπάρχουν δικαστές στη λεωφόρο Αλεξάνδρας"...

Black pig