Το άρθρο 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου και τα « ιδιωτικά πανεπιστήμια »

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια και το άρθρο 16 του Συντάγματος. Εντάξει, η διάταξη αυτή, στη σημερινή της μορφή, προβλέπει ότι η ανώτατη εκπαίδευση μπορεί να παρέχεται μόνο από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Ας υποθέσουμε όμως ότι το άρθρο 16 αναθεωρείται, η ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα ήταν σύμφωνη με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ; Υπενθυμίζω ότι η διάταξη αυτή κατοχυρώνει το « δικαίωμα στην εκπαίδευση ».
Παρά το γεγονός ότι το « δικαίωμα στην εκπαίδευση » κατοχυρώνεται αρνητικά στο άρθρο 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (Π2-1), το περιεχόμενο του έχει διαπλασθεί θετικά από τη νομολογία. Έτσι, στην Affaire linguistique belge, το Δικαστήριο τόνισε ότι το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνει « κατ΄αρχήν, την πρόσβαση στις εκπαιδευτικές βαθμίδες ». Επίσης, η νομολογία αναγνωρίζει ξεκάθαρα ότι το Π2-1 καλύπτει και την πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση : « αν και το Π2-1 κατοχυρώνει βασικά την πρόσβαση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κανένα στεγανό δεν μπορεί να ξεκόψει την ανώτατη εκπαίδευση από τον τομέα της Παιδείας » (Leyla Şahin c. Turquie [GC], no 44774/98, § 136, CEDH 2005). Βέβαια, η συγκεκριμένη διάταξη δεν υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να ιδρύσουν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ωστόσο, εφ΄όσον τα ίδια δημιουργήσουν τέτοια εκπαιδευτική βαθμίδα, τότε επωμίζονται και την υποχρέωση να διασφαλίσουν τη δυνατότητα αποτελεσματικής πρόσβασης σε αυτή » (Leyla Şahin c. Turquie [GC], § 137). Μπορούμε εδώ να παραλληλίσουμε αυτή τη θέση του Στρασβούργου με την αντίστοιχη σχετικά με την ίδρυση αναιρετικών δικαστηρίων στο πλαίσιο του άρθρου 6.
Νομίζω ότι από τα ανωτέρω μπορεί να συναχθεί ότι η νομολογία του Π2-1, δεν αποκλείει σε οιαδήποτε περίπτωση την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ίσως να δημιουργείτο πρόβλημα ως προς αυτή τη διάταξη μόνο στην περίπτωση όπου το κράτος ίδρυε αποκλειστικά ιδιωτικά πανεπιστήμια, με μόνη προϋπόθεση πρόσβασης, την καταβολή υψηλών διδάκτρων.
Επί πλέον, πιστεύω ότι η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων παράλληλα με τα κρατικά συμπορεύεται απόλυτα με το πνεύμα του Π2-1, το οποίο κατοχυρώνει τον « εκπαιδευτικό πλουραλισμό » στη δημοκρατική κοινωνία. Έχοντας ως βάση τον σεβασμό των πεποιθήσεων των γονέων κατά την εκπαιδευτική διαδικασία των τέκνων τους (Graeme c. RU, (dec.) 1990), το Π2-1 εγγυάται κατ΄αρχάς το δικαίωμα των γονέων να εγγράψουν τα τέκνα τους σε ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα και όχι σε δημόσιο. Αυτή η σκέψη μπορεί μερικώς να μεταφερθεί και στο πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσης, με την προϋπόθεση φυσικά ότι τα τέκνα είναι ανήλικα.
Γενικότερα, όμως, η εφαρμογή της αρχής του « εκπαιδευτικού πλουραλισμού » στο πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσης μπορεί να αποδειχθεί πιο ενδιαφέρουσα αν ανατρέξουμε στον πνεύμα του Π2-1 και στον σκοπό δημιουργίας του. Αυτός δεν ήταν άλλος από την αποτροπή έκθεσης των παιδιών σε διδασκαλίες εμφορούμενες από απολυταρχικές φιλοσοφίες. Για τον σκοπό αυτό, το Π2-1 αναγνώρισε το δικαίωμα των γονέων να έχουν λόγο στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Δεν είναι δύσκολο όμως να συναγάγουμε από την ανωτέρω αρχή πως οτιδήποτε συμβάλλει, σε λογικά όρια, στην κατοχύρωση του εκπαιδευτικού πλουραλισμού είναι καλοδεχούμενο από το Π2-1. Ακόμα και στην περίπτωση που οι γονείς δεν είναι σύμφωνοι. Έτσι, για παράδειγμα, η εισαγωγή της σεξουαλικής εκπαίδευσης στο σχολείο δεν παραβιάζει το Π2-1, στην περίπτωση που αντιτίθενται οι γονείς. Kjeldsen, Busk Madsen et Pedersen c. Danemark, arrêt du 7 décembre 1976, série A no 23, § 54 ; βλέπε και Campbell et Cosans c. Royaume-Uni, arrêt du 25 février 1982, série A no 48, § 36).
Εφόσον, λοιπόν, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορούν να συνεισφέρουν στην εμβάθυνση του εκπαιδευτικού πλουραλισμού στην Ελλάδα, νομίζω ότι το Π2-1 όχι μόνο ανέχεται αλλά επικροτεί την ίδρυσή τους.

Baze v. Rees, 16.4.2008. H θανατηφόρος ένεση στο US Supreme Court

Με σημερινή του απόφαση, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, με 7 ψήφους υπέρ και 2 κατά, άνοιξε τον δρόμο για να την επαναφορά των εκτελέσεων με θανατηφόρα ένεση αφού αποφάνθηκε ότι η συγκεκριμένη μέθοδος, αν υλοποιηθεί σωστά, δεν είναι "απάνθρωπος" τρόπος για τον τερματισμό της ζωής toυ καταδικασθέντος σε θάνατο.

"Το Σύνταγμα δεν απαιτεί την ολοκληρωτική απουσία πιθανότητας πρόκλησης πόνου κατά τη διεξαγωγή της εκτέλεσης", έγραψε για την πλειοψηφία ο Πρόεδρος του δικαστηρίου John Roberts. Οι αντίπαλοι της θανατικής ποινής είχαν υποστηρίξει ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι η μέθοδος της θανατηφόρου ένεσης μπορεί να αποκρύψει τον πόνο που νιώθει ο καταδικασθείς κατά τη διεξαγωγή της εκτέλεσης και ότι για τον λόγο αυτόν θα έπρεπε να απαγορευθεί. Στις ΗΠΑ, τριάντα έξι πολιτείες καθώς και το ομοσπονδιακό κράτος εφαρμόζουν τη θανατηφόρο ένεση ως μέσο εκτέλεσης. Η μεθοδος αυτή εμπεδώθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες, διότι θεωρήθηκε λιγότερο οδυνηρός τρόπος εκτέλεσης από προηγούμενους.

Η πλειοψηφία του δικαστηρίου τόνισε ότι «η συνταγματικότητα της συγκεκριμένης μεθόδου εκτέλεσης δεν αποκλείει τη λήψη στο μέλλον περαιτέρω μέτρων, υπό το φως νέων επιστημονικών εξελίξεων, προκειμένου να εξασφαλισθούν πιο ανθρώπινοι τρόποι εκτέλεσης». Οι επικριτές της θανατηφόρου ένεσης είχαν ωστόσο προκομίσει στο δικαστήριο βρετανική μελέτη, στην οποία αναφέρεται ότι το συχνότατα χρησιμοποιούμενο, κατά τη διαδικασία της εκτέλεσης, κοκτέηλ τριών φαρμάκων μπορεί μεν να παραλύσει αρχικά τον μελλοθάνατο, όμως κατά το τελευταίο στάδιο, όπου χορηγείται το φάρμακο για τη διακοπή λειτουργίας της καρδιάς, να του προκαλέσει ανυπόφορο πόνο. Η πλειοψηφία πάντως του δικαστηρίου τόνισε ότι δεν θα ήταν δυνατόν να κηρυχθεί η θανατηφόρος ένεση «απάνθρωπη ποινή» (cruel and unusual punishment) αποκλειστικά και μόνο λόγω της ύπαρξης του θεωρητικού κινδύνου να γίνει κάποιο λάθος στη δοσολογία των φαρμάκων και έτσι να προκληθεί ανυπόφορος πόνος.

Η συγκεκριμένη απόφαση σημαίνει στην πράξη το τέλος του μορατόριουμ που είχε επιβληθεί εδώ και περίπου ένα χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ως προς τη διεξαγωγή εκτελέσεων. Μάλιστα, το ίδιο το δικαστήριο το υπονοεί στην απόφασή του, τονίζοντας ότι "η πολιτεία που εφαρμόζει αντίστοιχο πρωτόκολλο χορήγησης θανατηφόρου ένεσης με αυτό που ήταν το αντικείμενο της κρινόμενης υπόθεσης, δεν διατρέχει τον κίνδυνο να θεωρηθεί υπεύθυνη για την επιβολή απάνθρωπης ποινής".

Οι δικαστές Ruth Bader Ginsburg και David H. Souter τόνισαν στη μειοψηφούσα γνώμη τους ότι η συγκεκριμένη μέθοδος δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποδεκτός τρόπος εκτέλεσης, αφού "οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι που χορηγούν τις προκαθορισμένες δόσεις φαρμάκων δεν μπορούν να είναι βέβαιοι ότι κατά τη στιγμή χορήγησης της μοιραίας δόσης, ο μελλοθάνατος είναι ήδη αναίσθητος».

Δεν είναι ενδεικτική σχετικά με την ηθική βάση του δικαίου στην Αμερική η συζήτηση που διεξάγεται εκεί εν έτει 2008 σχετικά με το εάν η εκτέλεση, η οποιαδήποτε εκτέλεση, είναι "ανθρώπινη"; Να θεωρήσουμε ότι για το Αμώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, η συζήτηση επί της αρχής σχετικά με τη θανατική ποινή είναι κάτι το αδιανόητο...

Η Νύχτα των ζωντανών νεκρών και άλλες περιπέτειες

Εβδομαδιαία σοδειά των αποφάσεων από το Στρασβούργο.
Η Μολδαβία έχει την τιμητική της. Πρώτη η απόφαση Gradinar c. Moldova(8.4.2008). Η υπόθεση θέτει περίπου το βασικό φιλοσοφικό ερώτημα « Τι΄ναι η ζωή, τι΄ναι ο θάνατος » σε φόντο φωσκολικού μελό. Στην ταινία Ghost, ο Patrick Swaze αποδημεί εις Κύριον αλλά κάνει και καμμιά βόλτα μέχρι να σαρανταρήσει από τον δικό μας κόσμο για να προστατεύσει τη γυναικούλα του. Στη Gradinar έχουμε αντιστροφή του σεναρίου : ο σύζυγος της προσφεύγουσας την άφησε μόνη κι έρημη σε αυτόν τον κόσμο αλλά εκείνη, η ακόμα εν ζωή, αποφάσισε να υπερασπισθεί τα δίκια του στα δικαστήρια. Πιο συγκεκριμένα, ο σύζυγος της προσφεύγουσας απεβίωσε ενώ εκκρεμούσε ποινική διαδικασία εναντίον του για ανθρωποκτονία. Μάλιστα, κατά το χρονικό σημείο του θανάτου του, είχε ήδη αθωωθεί από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο και εκκρεμούσε η δική ενώπιον του εφετείου. Δυστυχώς γι΄αυτόν, ευτυχώς για τη νομολογία, τον βρήκε μια σφαίρα ένα πρωί τ΄Απρίλη, ενώ αγόραζε τσιγάρα. Η καλή γυναικούλα του προσφεύγοντα ζήτησε να συνεχίσει εκείνη την (ποινική !!) δίκη στο όνομα του εκλιπόντος, προκειμένου να υπερασπισθεί τη μνήμη του, πράγμα το οποίο και συνέβη. Τελικά, ο αποθανών καταδικάσθηκε μετά θάνατον.
Το ενδιαφέρον της απόφασης είναι ότι αναγνωρίζει στην προσφεύγουσα την ιδιότητα του θύματος στο πλαίσιο του άρθρου 6 της Σύμβασης. Αξιοσημείωτη είναι στο σημείο αυτό η μειοψηφούσα γνώμη του δικαστή Bratza. Επίσης, το Δικαστήριο καταλήγει σε παραβίαση του άρθρου 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και δεν επιβραβεύει την πρωτοτυπία του μολδαβικού δικαίου να επιτρέπει τη συνέχιση της ποινικής δίκης όταν ο κατηγορούμενος έχει αποβιώσει, λόγω της προφανούς αδυναμίας του τελευταίου να υπερασπισθεί τον εαυτό του. Προτείνω στο μέλλον οι μολδαβικές αρχές να τοποθετούν μικρόφωνα στους τάφους των κατηγορουμένων στην περίπτωση που κάποιος από αυτούς επιθυμεί να πάρει τον λόγο. Και φαντάσου να απαντήσει…

Αξίζουν επίσης : Η πάλι μολδαβική Megadat.com c. Moldova (8.4.2008), η οποία εξέτασε στο πλαίσιο του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου την ανάκληση της άδειας λειτουργίας εταιρείας που ήταν ο βασικός παροχέας πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Είναι η πρώτη απόφαση στην οποία το Δικαστήριο εξετάζει, υπό το πρίσμα του δικαιώματος στην ιδιοκτησία, ζητήματα πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου βασίζεται στα ελαττώματα της διαδικασίας ενώπιον των μολδαβικών δικαστηρίων (δίκη in absentia στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, παραβίαση διαδικαστικών δικαιωμάτων της ενάγουσας).

Για τη δική μας Paschalidis, Koutmeridis et Zaharakis c. Grèce που εκδόθηκε πριν από λίγο θα ακολουθήσει special αφιέρωμα. Μην αφήσουμε παραπονεμένο το Εκλογοδικείο μας !

Ενδιφέρον άρθρο στη χθεσινή Monde σχετικά με τις συνθήκες κράτησης στις γαλλικές φυλακές. Δεν θα ήταν καλό να διαβάζαμε αντίστοιχα και στις ελληνικές εφημερίδες;

"La maison d'arrêt de Valence a accueilli ses premiers prisonniers en 1866. Construite à l'époque à l'extérieur de la commune, elle se trouve désormais à quelques centaines de mètres du centre-ville. En attendant la construction d'un nouvel établissement - un terrain a été acheté en dehors de la ville mais aucune date n'a été fixée pour un éventuel déménagement -, la vieille prison subit de lourds travaux de remise aux normes de son système électrique. "Cela perturbe le fonctionnement de la détention", souligne Bertrand Pic, le secrétaire général de la direction régionale Rhône-Alpes-Auvergne des services pénitentiaires.


Les sept galeries de l'établissement sont fermées à tour de rôle, ce qui a tendance à aggraver le problème de la surpopulation.


TAUX D'OCCUPATION DE 178 %


A Valence, le taux d'occupation des cellules flirte souvent avec les 200 %, selon les syndicats des personnels pénitentiaires. Au 28 mars, il était de 178 %, selon M. Pic, qui reconnaît "un indéniable problème de surpopulation à la maison d'arrêt de Valence". Dans l'ensemble de la région Rhône-Alpes-Auvergne, le taux moyen d'occupation des prisons est de 130 %.

"Vivre à trois dans une cellule de 10 ou 12 m2, c'est insupportable, est-il besoin de le dire ?", proteste Me Alain Fort. Ce pénaliste, "vieil habitué des prétoires", compte profiter de la visite à Valence de la garde des sceaux, Rachida Dati, lundi 7 avril, pour manifester son mécontentement. Des avocats du barreau de Valence se rassembleront devant le tribunal. Ils réclament une entrevue avec la ministre, tout comme les représentants des syndicats pénitentiaires : "Nous voulons lui faire part du sentiment d'abandon des surveillants et lui exposer nos conditions de travail déplorables et qu'elle se rende compte de la vétusté de la maison d'arrêt de Valence", indique Eric Duclaux (FO)."

http://abonnes.lemonde.fr/societe/article/2008/04/05/mort-en-prison-a-19-ans_1031307_3224.html#ens_id=1029743"

CEDH, Fägerskiöld v. Sweden, 25.3.2008, απόφαση επί του παραδεκτού

Άλλη μια υπόθεση σχετικά με το άρθρο 8 και το δικαίωμα στο περιβάλλον. Μάλιστα, είναι η πρώτη στην οποία το Δικαστήριο είχε τη δυνατότητα να εξετάσει τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει στους ενδιαφερόμενους ως προς το δικαίωμα στην κατοικία ή την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, η λειτουργία ανεμογεννήτριας. Οι Σουηδοί είναι όντως πολύ μπροστά. Ενώ άλλες χώρες αντιμετωπίζουν ζητήματα προστασίας περιβάλλοντος από λασποθύελλες (βλ. προηγούμενο post) ορυχεία χρυσού (Taskin and others v. Turkey) και αεροδρόμια (Hatton v. UK), οι Σουηδοί ασχολούνται με τις ανεμογεννήτριες… Τέλος πάντων. Η εξοχική κατοικία των προσφευγόντων βρισκόταν τετρακόσια περίπου μέτρα από την ανεμογεννήτρια και οι ίδιοι παραπονιούνταν για τα προβλήματα που αυτή προκαλούσε ο θόρυβος από τη λειτουργία της ανεμογεννήτριας καθώς και οι αντανακλάσεις του φωτός πάνω στα πτερύγιά της τόσο στην παραμονή τους στην κατοικία τους όσο και στην υγεία τους. Το Δικαστήριο δέχεται την εφαρμογή του άρθρου 8 στη συγκεκριμένη περίπτωση, θεωρεί όμως ότι δεν υπήρξε παραβίαση αυτής της διάταξης, διότι η στάθμη του προκαλούμενου θορύβου ήταν κατώτερη αυτής που θέτει ως όριο η εθνική νομοθεσία. Επίσης, οι προσφεύγοντες δεν απέδειξαν τις πιθανές βλάβες που είχαν προκληθεί στην υγεία τους από τη λειτουργία της ανεμογεννήτριας.

ECHR, Budayeva v. Russia, 20.3.2008

Η υπόθεση αφορά τον θάνατο και τραυματισμό ατόμων λόγω κατολίσθησης λάσπης που έπληξε τη ρωσική πόλη Tyrnauz τον Ιούλιο του 2000. Το δικαστήριο εξέτασε, βάσει των άρθρων 2 και 3 της Σύμβασης, την ευθύνη των ρωσικών αρχών λόγω της παράλειψής τους να ενημερώσουν τον τοπικό πληθυσμό για την αναμενόμενη φυσική καταστροφή καθώς και να εφαρμόσουν προληπτικά μέτρα εκκένωσης της πόλης. Κατέληξε ότι, κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, οι αρμόδιες αρχές είχαν σαφείς ενδείξεις για επικειμένη κατολίσθηση, φαινόμενο το οποίο έπληττε συχνά τη συγκεκριμένη περιοχή. Ωστόσο, δεν έλαβαν οιοδήποτε μέτρο προστασίας των κατοίκων που διέμεναν στις παρυφές του λόφου από τον οποίο ξεκινούσαν οι κατολισθήσεις, παρά τη γνώση τους σχετικά με τη χαμηλή ποιότητα κατασκευής των κατοικιών τους. Διαπιστώθηκε παραβίαση των άρθρων 2 και 3 της Σύμβασης, τόσο στο ουσιαστικό όσο και στο διαδικαστικό σκέλος.
Η απόφαση είναι ενδιαφέρουσα διότι επεκτείνει και στις φυσικές καταστροφές τη νομολογία που εγκαινίασε η Öneryıldız v. Turkey [GC], no. 48939/99, 30.11.2004.