Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης - Ηνωμένες Πολιτείες: σημειώσατε Χ

Τη Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 2009, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης καταδίκασε τις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή αγνόησαν τη διαταγή προσωρινών μέτρων που είχε διατάξει το Δικαστήριο στα πλαίσια της υπόθεσης Avena and Other Mexican Nationals (Mexico v. United States of America) και εκτέλεσαν τον Μεξικανό Medellin.

Πλαίσιο της υπόθεσης:

Μετά από σχετική προσφυγή του Μεξικού, το ΔΔΧ έκρινε, στις 31 Μαρτίου 2004, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν παραβιάσει τη Σύμβαση της Βιέννης περί διπλωματικών σχέσεων, επειδή οι αρχές της πολιτείας του Τέξας δεν ενημέρωσαν 51 μεξικανούς υπηκόους για το δικαίωμα τους να ζητήσουν προξενική συνδρομή από το Μεξικό τη στιγμή της σύλληψής τους. Όλοι οι Μεξικανοί είχαν καταδικασθεί και τους είχε επιβληθεί η θανατική ποινή. Στην παράγραφο 153 (9) της απόφασης, το ΔΧΧ έκρινε ότι ο κατάλληλος τρόπος αποκατάστασης της διαπιστωθείσας παραβίασης "έγκειται στην υποχρέωση των Ηνωμένων Πολιτειών να προβλέψουν, με όποιο τρόπο αυτές επιλέξουν, αναθεώρηση και επανεξέταση των καταδικών και των επιβληθεισών ποινών (...)".

Τον Ιούνιο 2008, το Μεξικό κατέθεσε αίτηση ερμηνείας της παραπάνω παραγράφου, ενώ παράλληλα ζήτησε από το Δικαστήριο να επιβάλει προσωρινά μέτρα στις Ηνωμένες Πολιτείες έτσι ώστε να αναβληθεί η επικείμενη εκτέλεση πέντε από τους εν λόγω Μεξικανούς. Παρόλο που στις 16 Ιουλίου 2008, το ΔΧΧ διέταξε τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναβάλουν τις εκτελέσεις έως ότου εκδοθεί η απόφασή επί της ουσίας (http://www.icj-cij.org/docket/files/139/14639.pdf), ο Medellin, ένας από τους πέντε Μεξικανούς, εκτελέστηκε στο Τέξας τον Αύγουστο 2008.

Νωρίτερα, τον Μάρτιο 2008, είχε προηγηθεί απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών επί προσφυγής του Medellin, η οποία απαξίωνε πλήρως την απόφαση του ΔΔΧ δίνοντας της ένα καθαρά διακηρυκτικό χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, επικαλούμενος την απόφαση του ΔΧΧ, ο Medellin ζητούσε την ακύρωση της καταδίκης και την επανάληψη της δίκης του. Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την αίτησή του κρίνοντας ότι η απόφαση του ΔΧΧ δεν αποτελούσε άμεσα εκτελεστό ομοσπονδιακό και επομένως δεν υπερίσχυε της νομοθεσίας των ομόσπονδων κρατών (http://www.supremecourtus.gov/opinions/07pdf/06-984.pdf ).

Η απόφαση

Ως προς το κύριο ερώτημα που αφορούσε την υποχρέωση συμμόρφωσης προς την επίδικη απόφαση, το ΔΧΧ υπενθύμισε σε ένα πρώτο στάδιο ότι η υποχρέωση συμμόρφωσης στην εν λόγω απόφαση είναι μια υποχρέωση αποτελέσματος. Στη συνέχεια, το ΔΧΧ απέφυγε να σχολιάσει ευθέως τις κρίσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών και να απαντήσει στην ερώτηση που είχε θέσει το Μεξικό σχετικά με την άμεση ισχύ των αποφάσεων του ΔΧΧ στο εσωτερικό δίκαιο. Και παρόλο που το Δικαστήριο απέρριψε τελικά την αίτηση του Μεξικού, δεν παρέλειψε ωστόσο να απαντήσει έμμεσα στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών. Συγκεκριμένα, σε ένα obiter dictum τόνισε ότι οι όποιες εκτιμήσεις που γίνονται σχετικά με το εσωτερικό δίκαιο δεν απαλλάσσουν το κράτος από την υποχρέωση συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του.

Τέλος, διαπίστωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παραβίασαν την υποχρέωση που τους επιβλήθηκε με τη διαταγή ασφαλιστικών μέτρων της 16 Ιουλίου 2008.

Η απόφαση του ΔΧΧ έχει ενδιαφέρον τόσο ως προς το ζήτημα της επιβολής προσωρινών μέτρων από διεθνή δικαστήρια όσο και ως προς το θέμα της νομικής ισχύος και της εκτέλεσης των αποφάσεων που εκδίδουν τα δικαστήρια αυτά. Οι σκέψεις που διατύπωσε το ΔΧΧ αντανακλούν εδραιωμένες πλέον πεποιθήσεις στο Διεθνές Δίκαιο, οι οποίες όμως αδυνατούν να γίνουν δεκτές από την εσωτερική έννομη τάξη πολλών κρατών, και δη των Ηνωμένων Πολιτειών. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι οι τελευταίες δυσκολεύονται ιδιαίτερα να συμμορφωθούν με τις επιταγές του Διεθνούς Δικαίου. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς τι ισχύ έχει στην πράξη η απόφαση αυτή, τι θα απαντήσουν τα αμερικανικά δικαστήρια και ποια τύχη επιφυλάσσουν στους υπόλοιπους Μεξικανούς της υπόθεσης Avena. Η συνέχεια αναμένεται με αγωνία....