Παρωδία και ασφαλιστικά μέτρα

Εφαρμογή του άρθρου 6 στη διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων
ΕΔΔΑ, Micallef c. Malte (απόφαση 15.10.2009, προσφυγή n° 17056/06)

Ως προς το άρθρο 6§1:
Η απόφαση παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς το ζήτημα εφαρμογής του άρθρου 6§1 σε διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων. To Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης του ΕΔΔΑ προσέδωσε νέα κατεύθυνση στη σχετική νομολογία, η οποία δεν ήταν ιδιαιτέρως ξεκάθαρη τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι, επί της αρχής, το ΕΔΔΑ δεχόταν τη μη εφαρμογή του άρθρου 6 σε τέτοιου είδους διαδικασίες. Στη Micallef καθορίσθηκαν δύο προϋποθέσεις για την εφαρμογή του άρθρου 6 σε διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων: πρώτον, το αντικείμενο του επίδικου δικαιώματος ή υποχρέωσης θα πρέπει να είναι «αστικής φύσης», όπως δηλαδή προβλέπει παραδοσιακά η νομολογία σχετικά με τις προϋποθέσεις παραδεκτού του άρθρου 6. Δεύτερον, η φύση του ασφαλιστικού μέτρου, το αντικείμενο και ο σκοπός του, όπως και οι συνέπειες της επιβολής του θα πρέπει να είναι καθοριστικά για την τύχη του δικαιώματος ή της υποχρέωσης που αποτελεί αντικείμενο της δίκης. Το ΕΔΔΑ επίσης δέχθηκε ότι, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η ανάγκη επιτάχυνσης της δίκης των ασφαλιστικών μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί το επίδικο δικαίωμα μπορεί να δικαιολογήσει την ελλιπή κατοχύρωση ορισμένων από τις εγγυήσεις της «δίκαιης δίκης», εξαιρουμένων αυτών της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας του δικαστηρίου.


Πολιτική σάτιρα και ελευθερία της έκφρασης
ΕΔΔΑ, Kuliś and Różycki v. Poland, (απόφαση 6 Οκτωβρίου 2009, προσφυγή no. 27209/03)
ΕΔΔΑ, Alves da Silva c. Portugal, (απόφαση 20 Οκτωβρίου 2009, προσφυγή no. 41665/07)

Ως προς το άρθρο 10:
Η πρώτη υπόθεση αφορά τη δημοσίευση σκίτσων σε παιδικό περιοδικό, τα οποία διακωμωδούσαν διαφήμιση προϊόντων προπαρασκευασμένου φαγητού, τύπου σνακ. Παρουσιαζόταν ένα νήπιο το οποίο απευθυνόταν σε ένα σκύλο, διάσημο παιδικό κινούμενο σχέδιο, και του έλεγε: «Μην ανησυχείς, κι εγώ δολοφόνος θα γινόμουν εάν έτρωγα αυτές τις αηδίες». Το σκίτσο διακωμωδούσε τη διαφημιστική εκστρατεία της εταιρείας παρασκευής των εν λόγω σνακς, η οποία, μεταξύ άλλων, εμφάνιζε και τον διάσημο σκύλο, ήρωα των καρτούν, ως δολοφόνο. Το γενικότερο ύφος τη εκστρατείας ήταν ιδιαιτέρως επιθετικό, ενώ επίσης αναφερόταν σε σεξουαλικές συμπεριφορές και περιελάμβανε σχόλια ρατσιστικού περιεχομένου. Μετά από αγωγή της εταιρείας, ο ιδιοκτήτης και ο αρχισυντάκτης του εντύπου καταδικάσθηκαν σε χρηματική αποζημίωση. Το ΕΔΔΑ δεν συμφώνησε με τα πολωνικά δικαστήρια, τα οποία είχαν δεχθεί ότι το επίμαχο σκίτσο απαξίωνε χωρίς λόγο τα προϊόντα της θιγείσας εμπορικής εταιρείας. Συγκεκριμένα, τονίσθηκε ότι ο Τύπος μπορεί δικαιολογημένα να καταφεύγει στην υπερβολή και ορισμένες φορές ακόμα και στην πρόκληση, και ιδιαιτέρως όταν αντικείμενο της κριτικής του αποτελούν ζητήματα που απασχολούν το δημόσιο ενδιαφέρον. Εν προκειμένω, υπογραμμίσθηκε ότι ο βασικός στόχος του σκίτσου δεν ήταν η απαξίωση και η δυσφήμηση του εν λόγω εμπορικού προϊόντος αλλά η ευαισθητοποίηση των αναγνωστών σχετικά με το ύφος της διαφημιστικής εκστρατείας της εταιρείας και τον απαράδεκτο χαρακτήρα της χρήσης τέτοιων πρακτικών προκειμένου να αυξηθούν οι πωλήσεις ενός προϊόντος.

Στη δεύτερη υπόθεση ο προσφεύγων καταδικάσθηκε σε πρόστιμο και σε χρηματική αποζημίωση του δημάρχου επαρχιακής πορτογαλικής πόλης, διότι κατά τη διάρκεια καρναβαλιού είχε εμφανισθεί με άρμα το οποίο έφερε ομοίωμα του τελευταίου, περιβεβλημένο από αντικείμενα που συμβόλιζαν πράξεις διαφθοράς. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα πορτογαλικά δικαστήρια είχαν αντιμετωπίσει το περιστατικό αποκομμένο από το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο είχε λάβει χώρα. Πιο συγκεκριμένα, δεν είχε γίνει αντιληπτό από τον εθνικό δικαστή ότι ο προσφεύγων αποσκοπούσε στο να σατιρίσει τον δήμαρχο. Η δε σάτιρα αποτελεί, κατά το ΕΔΔΑ μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης και κοινωνικού σχολιασμού, η οποία μέσω της υπερβολής και της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας επιτυγχάνει να προκαλέσει. Τονίσθηκε δε από το ΕΔΔΑ ότι και ο ίδιος ο δήμαρχος ως πολιτικό πρόσωπο θα έπρεπε να έχει επιδείξει μεγαλύτερη ανοχή απέναντι στη δημόσια κριτική εναντίον του και, μάλιστα, στο πλαίσιο καρναβαλιού.