EΔΔΑ, Demopoulos and others v. Turkey, απόφαση επί του παραδεκτού, 1.3.2010. Ουαί τοις ηττημένοις!

Αναμφισβήτητα, η πιο σημαντική για το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου απόφαση του ΕΔΔΑ είναι η απόφαση επί του παραδεκτού Demopoulos and others v. Turkey, με την οποία το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το ένδικο μέσο που προβλέπεται από τον νόμο 67/2005 της Τουρκικής δημοκρατίας της Βορείου Κύπρου (RTCN) για την αποζημίωση των Ελληνοκυπρίων , οι οποίοι αποστερήθηκαν των ιδιοκτησιών τους κατά την τουρκική εισβολή του 1974, είναι αποτελεσματική προσφυγή σύμφωνα με το άρθρο 35 της ΕΣΔΑ. Βάσει αυτού του συμπεράσματος, το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης απέρριψε τις προσφυγές των δέκα επτά προσφευγόντων για μη εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων.

Η Dimopoulos αποτελεί την αναμενόμενη εξέλιξη της προηγούμενης απόφαση πιλότου του ΕΔΔΑ Xenides-Arestis v. Turkey, 22.12.2005 όπου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κάλεσε το τουρκικό κράτος να ψηφίσει νόμο με τον οποίο θα προβλεπόταν δικαστική επιτροπή στο RTCN για την αποζημίωση των ενδιαφερομένων. Η Dimopoulos λοιπόν είναι η φυσιολογική συνέχεια της Xenides-Arestis και το κυπριακό κράτος θα έπρεπε κανονικά να το είχε δει να έρχεται. Με 1.500 ίδιου περιεχομένου προσφυγές να εκκρεμούν αυτήν τη στιγμή στο ΕΔΔΑ από Ελληνοκύπριους που έχασαν τις περιουσίες τους το 1974, είναι προφανές ότι το Στρασβούργο έψαχνε έναν εύσχημο τρόπο να τις διώξει από πάνω του. Η σύσταση αυτής της Επιτροπής αποζημιώσεων αποτέλεσε το κατάλληλο πάτημα και, άρα, οι υπόλοιπες 1.500 προσφυγές θα απορριφθούν τώρα ως απαράδεκτες για μη εξάντληση των εσωτερικών ένδικων μέσων.

Τώρα, ως προς την αιτιολογία της απόφασης, πιστεύω ότι είναι προβληματική. Το ΕΔΔΑ προβαίνει σε ευφάνταστους νομικούς ακροβατισμούς προκειμένου να θεωρήσει το επίδικο ένδικο μέσο ως αποτελεσματικό. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Θα σταθώ σε δύο σημεία τη απόφασης. Πρώτον, το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι το γεγονός της μη αναγνώρισης του RTCN ως νόμιμου κράτους από τη διεθνή κοινότητα δεν σημαίνει αυτομάτως ότι και οι νόμοι που το ίδιο ψηφίζει θεωρούνται αυτομάτως ανίσχυροι (§89). Και αυτό με τη λογική ότι από τη στιγμή που αναγνωρίζεται από την προηγούμενη απόφαση Loizidou η ευθύνη της Τουρκίας ως κράτους που κατέχει στρατιωτική τη Βόρεια Κύπρο και άρα ασκεί κρατική εξουσία σε τόπο εκτός της επικράτειάς της, θα ήταν αντιφατικό να μην αναγνωρίζεται και η ισχύ πράξεων νομοθετικών ή άλλων που προέρχονται από τις αρχές του RTCN. Το επιχείρημα πάσχει κατά τη γνώμη μου διότι εκκινεί από λανθασμένη βάση. Στη Loizidou και στις επόμενες σχετικές αποφάσεις, όπως τη διακρατική Cyprus v. Turkey, η αναγνώριση της διεθνούς ευθύνης της Τουρκίας εκτός της επικράτειάς της, ήταν απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να αποδοθούν οι παραβιάσεις σε κράτος-μέλος της Σύμβασης και έτσι να θεωρηθούν οι προσφυγές παραδεκτές ratione personae. Κοινώς, χωρίς καθ΄ου κράτος, οι προσφυγές θα είχαν απορριφθεί. Και είναι απολύτως λογικό οι καταγγελλόμενες παραβιάσεις να καταλογίζονταν στην Τουρκία, αφού οι στρατιωτικές δυνάμεις της είχαν εισβάλει στο νησί. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την αναγνώριση της νομιμότητας πράξεων που εκδίδει στη συνέχεια η κατέχουσα δύναμη και μάλιστα την εξάρτηση του παραδεκτού της προσφυγής στο ΕΔΔΑ από την εξάντληση ενδίκων μέσων που προβλέπουν αυτές οι πράξεις! Με τη λογική αυτή νομιμοποιείται στην ουσία η κατέχουσα δύναμη και τα όσα λέει το ΕΔΔΑ γενικά για μη αναγνώριση του RTCN από το ίδιο είναι εκ του πονηρού. Όταν αναγνωρίζεις τη νομιμότητα πράξεων της κατέχουσας κρατικής δύναμης, στην πράξη αναγνωρίζεις και την ίδια. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Ουαί τοις ηττημένοις !



Δεύτερον, δεν είναι καθόλου πειστικός ο συλλογισμός του ΕΔΔΑ (μόλις μία παράγραφος, §120) σχετικά με την αμεροληψία αυτής της Επιτροπής. Επισημαίνει ότι τα δύο από τα μέλη της πρέπει υποχρεωτικά να προέρχονται από χώρες εκτός της Ελλάδας, Τουρκίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Τουρκίας και ότι οι προσφεύγοντες δεν απέδειξαν την παντελή ( !!) απουσία αμεροληψίας της Επιτροπής. Υπενθυμίζω ωστόσο ότι η Επιτροπή απαρτίζεται από πέντε έως επτά μέλη και ότι τα μέλη της προτείνονται από τον Πρόεδρο της RTCN και διορίζονται από την από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του RTCN. Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει δηλαδή; Μάλλον εδώ το ΕΔΔΑ ξέχασε λιγουλάκι την προηγούμενη νομολογία του ως προς τις προϋποθέσεις αμεροληψίας σύμφωνα με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ.

Για να λέμε όμως και τα πράγματα με το όνομά τους, η κυπριακή κυβέρνηση θα έπρεπε να αναμένει αργά ή γρήγορα μια τέτοια εξέλιξη. Δεν περιμένεις από δικαστικό όργανο και μάλιστα διεθνές να δώσει λύση σε πολιτικό πρόβλημα. Και όταν λες από δω κι από κει στα διεθνή fora ότι «ναι, ναι θα ψηφίσουμε το σχέδιο Annan» και μετά, αφού γίνεις μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεσηκώνεις τον κόσμο να το καταψηφίσει και μιλάς για veto κατά της Τουρκίας, θα πρέπει να αναμένεις ότι οι άλλοι σε περιμένουν τη γωνία. Οι Κύπριοι δεν έχουν καταλάβει ότι όσο περνάει ο καιρός τόσο το δίκαιο των αιτημάτων τους ξεθωριάζει. Πόσες φορές στο παρελθόν δεν εκμεταλλεύτηκαν το θετικό momentum στη διεθνή πολιτική σκηνή για την επιτυχή προώθηση των αιτημάτων τους; Και δυστυχώς στη ζωή ο άνεμος είναι λίγες φορές πραγματικά ούριος. Όπως έλεγε και ο Αβέρωφ, το Κυπριακό είναι μία ιστορία χαμένων ευκαιριών.