Το άρθρο 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου και τα « ιδιωτικά πανεπιστήμια »

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια και το άρθρο 16 του Συντάγματος. Εντάξει, η διάταξη αυτή, στη σημερινή της μορφή, προβλέπει ότι η ανώτατη εκπαίδευση μπορεί να παρέχεται μόνο από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Ας υποθέσουμε όμως ότι το άρθρο 16 αναθεωρείται, η ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα ήταν σύμφωνη με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ; Υπενθυμίζω ότι η διάταξη αυτή κατοχυρώνει το « δικαίωμα στην εκπαίδευση ».
Παρά το γεγονός ότι το « δικαίωμα στην εκπαίδευση » κατοχυρώνεται αρνητικά στο άρθρο 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (Π2-1), το περιεχόμενο του έχει διαπλασθεί θετικά από τη νομολογία. Έτσι, στην Affaire linguistique belge, το Δικαστήριο τόνισε ότι το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνει « κατ΄αρχήν, την πρόσβαση στις εκπαιδευτικές βαθμίδες ». Επίσης, η νομολογία αναγνωρίζει ξεκάθαρα ότι το Π2-1 καλύπτει και την πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση : « αν και το Π2-1 κατοχυρώνει βασικά την πρόσβαση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κανένα στεγανό δεν μπορεί να ξεκόψει την ανώτατη εκπαίδευση από τον τομέα της Παιδείας » (Leyla Şahin c. Turquie [GC], no 44774/98, § 136, CEDH 2005). Βέβαια, η συγκεκριμένη διάταξη δεν υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να ιδρύσουν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ωστόσο, εφ΄όσον τα ίδια δημιουργήσουν τέτοια εκπαιδευτική βαθμίδα, τότε επωμίζονται και την υποχρέωση να διασφαλίσουν τη δυνατότητα αποτελεσματικής πρόσβασης σε αυτή » (Leyla Şahin c. Turquie [GC], § 137). Μπορούμε εδώ να παραλληλίσουμε αυτή τη θέση του Στρασβούργου με την αντίστοιχη σχετικά με την ίδρυση αναιρετικών δικαστηρίων στο πλαίσιο του άρθρου 6.
Νομίζω ότι από τα ανωτέρω μπορεί να συναχθεί ότι η νομολογία του Π2-1, δεν αποκλείει σε οιαδήποτε περίπτωση την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ίσως να δημιουργείτο πρόβλημα ως προς αυτή τη διάταξη μόνο στην περίπτωση όπου το κράτος ίδρυε αποκλειστικά ιδιωτικά πανεπιστήμια, με μόνη προϋπόθεση πρόσβασης, την καταβολή υψηλών διδάκτρων.
Επί πλέον, πιστεύω ότι η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων παράλληλα με τα κρατικά συμπορεύεται απόλυτα με το πνεύμα του Π2-1, το οποίο κατοχυρώνει τον « εκπαιδευτικό πλουραλισμό » στη δημοκρατική κοινωνία. Έχοντας ως βάση τον σεβασμό των πεποιθήσεων των γονέων κατά την εκπαιδευτική διαδικασία των τέκνων τους (Graeme c. RU, (dec.) 1990), το Π2-1 εγγυάται κατ΄αρχάς το δικαίωμα των γονέων να εγγράψουν τα τέκνα τους σε ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα και όχι σε δημόσιο. Αυτή η σκέψη μπορεί μερικώς να μεταφερθεί και στο πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσης, με την προϋπόθεση φυσικά ότι τα τέκνα είναι ανήλικα.
Γενικότερα, όμως, η εφαρμογή της αρχής του « εκπαιδευτικού πλουραλισμού » στο πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσης μπορεί να αποδειχθεί πιο ενδιαφέρουσα αν ανατρέξουμε στον πνεύμα του Π2-1 και στον σκοπό δημιουργίας του. Αυτός δεν ήταν άλλος από την αποτροπή έκθεσης των παιδιών σε διδασκαλίες εμφορούμενες από απολυταρχικές φιλοσοφίες. Για τον σκοπό αυτό, το Π2-1 αναγνώρισε το δικαίωμα των γονέων να έχουν λόγο στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Δεν είναι δύσκολο όμως να συναγάγουμε από την ανωτέρω αρχή πως οτιδήποτε συμβάλλει, σε λογικά όρια, στην κατοχύρωση του εκπαιδευτικού πλουραλισμού είναι καλοδεχούμενο από το Π2-1. Ακόμα και στην περίπτωση που οι γονείς δεν είναι σύμφωνοι. Έτσι, για παράδειγμα, η εισαγωγή της σεξουαλικής εκπαίδευσης στο σχολείο δεν παραβιάζει το Π2-1, στην περίπτωση που αντιτίθενται οι γονείς. Kjeldsen, Busk Madsen et Pedersen c. Danemark, arrêt du 7 décembre 1976, série A no 23, § 54 ; βλέπε και Campbell et Cosans c. Royaume-Uni, arrêt du 25 février 1982, série A no 48, § 36).
Εφόσον, λοιπόν, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορούν να συνεισφέρουν στην εμβάθυνση του εκπαιδευτικού πλουραλισμού στην Ελλάδα, νομίζω ότι το Π2-1 όχι μόνο ανέχεται αλλά επικροτεί την ίδρυσή τους.