Το άρθρο 5§3 της ΕΣΔΑ , η προσωρινή κράτηση και οι πρόσφατες ελληνικές υποθέσεις

Όπως είχαμε γράψει και στην αρχή της χρονιάς, φαίνεται ότι φέτος επιβεβαιώθηκε η νομολογιακή τάση ως προς την εφαρμογή του άρθρου 5§3 της Σύμβασης, που ξεκίνησε με την περσινή Nerattini v. Greece (18.12.2008). To Ευρωπαϊκό δικαστήριο ελέγχει ολοένα και πιο εντατικά την αιτιολογία των ελληνικών δικαστηρίων σχετικά με την επιβολή του περιοριστικού μέτρου της προσωρινής κράτησης καθώς και τους όρους παράτασής της. Η Nerattini είναι σημαντική απόφαση στο πλαίσιο της « ελληνικής νομολογίας » του ΕΔΔΑ, διότι το τελευταίο για πρώτη φορά έλεγξε ευθέως εάν η απόφαση του αρμόδιου δικαστικού συμβουλίου για την επιβολή προσωρινής κράτησης σε κατηγορούμενο για διακίνηση ναρκωτικών ήταν συμβατή με το άρθρο 5§3 της Σύμβασης. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση αυτής της διάταξης, διότι το αρμόδιο συμβούλιο είχε βασίσει την απόφασή του τόσο σε άσχετα στοιχεία (π.χ. ότι στο σπίτι του προσφεύγοντος είχαν βρεθεί αρχαιότητες και, άρα, ότι ο ίδιος μπορεί να είχε διαπράξει το αδίκημα της αρχαιοκαπηλίας για το οποίο όμως δεν του είχε ακόμα απαγγελθεί κατηγορία (!) όσο και αποκλειστικά στη βασιμότητα των κατηγοριών, οι οποίες είχαν απαγγελθεί εναντίον του. Το ΕΔΔΑ τόνισε παραδείγματος χάριν ότι τα ελληνικά δικαστήρια δεν είχαν λάβει υπόψη ότι ο προσφεύγων ήταν ηλικιωμένος και έπασχε από σοβαρή ασθένεια, γεγονός που μείωνε της πιθανότητες διαφυγής του εφόσον αφηνόταν ελεύθερος.


Μέσα στο 2009, το ΕΔΔΑ εξέδωσε τρεις ακόμα αποφάσεις στις οποίες αντιμετώπισε το ίδιο ζήτημα και κατέληξε σε παραβίαση του άρθρου 5§3. Έτσι, στη Vafiadis c. Grèce (2.7.2009), θεώρησε αντιφατικό το γεγονός ότι το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών είχε αποφασίσει την απόλυση του προσφεύγοντος, ο οποίος είχε συλληφθεί ένα χρόνο περίπου πριν με την κατηγορία κατοχής ναρκωτικών ουσιών, βασιζόμενο σε στοιχεία (ότι ο προσφεύγων είχε μόνιμη κατοικία, εργασία και οικογένεια) που είχε αγνοήσει πέντε μήνες πριν, όταν είχε εξετάσει τη σκοπιμότητα παράτασης της προσωρινής του κράτησης.


Στα ίδια συμπεράσματα κατέληξε το δικαστήριο του Στρασβούργου και στην πολύ πρόσφατη Shuvaev c. Grèce (29.10.2009), όπου ο προσφεύγων είχε επίσης τεθεί σε προσωρινή κράτηση για τη διάπραξη αδικημάτων σχετικά με τα ναρκωτικά. Αντιθέτως στην επίσης φετινή Siasios et autres c. Grèce (4.6.2009), το Ευρωπαϊκό δικαστήριο προσπέρασε το ζήτημα διαπιστώνοντας γενικά την ανυπαρξία στοιχείων που θα μπορούσαν να θέσουν εν αμφιβόλω τη νομιμότητα της κράτησης (§36).


Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι στις Vafiadis και Shuvaev το ΕΔΔΑ διαπίστωσε και παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης, καθώς οι προσφεύγοντες είχαν παραμείνει κατά το μεγαλύτερο μέρος της προσωρινής τους κράτησης σε αστυνομικό κελί, δηλαδή σε χώρο που αντικειμενικά δεν προσφέρεται για κράτηση μεγαλύτερη από ολιγοήμερο χρονικό διάστημα (σχετική και η πρώτη απόφαση επί του ζητήματος, Kaja v. Greece, 27.6.2006). Συγκεκριμένα το ΕΔΔΑ τόνισε ότι το ποσό των 5,87 ευρώ που χορηγούσαν οι αστυνομικές αρχές καθημερινά στους προσφεύγοντες προκειμένου να ανταπεξέρχονται στις ανάγκες σίτισής τους δεν ήταν αρκετό. Αξιοσημείωτο είναι ότι το ΕΔΔΑ δεν περιορίσθηκε στην τελευταία διαπίστωση αλλά τόνισε ότι ο τρόπος αυτός σίτισης ήταν καθευατόν προβληματικός, αφού οι άνθρωποι αυτοί παρέμεναν κρατούμενοι για σημαντικό χρονικό διάστημα, χωρίς να υφίσταται σοβαρό πρόγραμμα και σύστημα σίτισής τους από τις ίδιες τις σωφρονιστικές αρχές. Φαντάσου τι σουβλάκι, σαντουιτσάκι και φραπουτσίνο είχε πέσει ! Η επιτομή της ισορροπημένης διατροφής.

Πιστεύω πάντως ότι η post Nerattini νομολογία ανοίγει μια νέα εποχή στις ελληνικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ σχετικά με τον έλεγχο των λόγων επιβολής του μέτρου της προσωρινής κράτησης και παράτασής της, η οποία θα πρέπει να αξιοποιηθεί και μελλοντικά.