Ratione temporis αρμοδιότητα και αγνοούμενοι στη Β. Κύπρο

ΕΔΔΑ, Varnava and others v. Turkey, (απόφαση 6 Οκτωβρίου 2009, προσφυγές nos. 16064/90, 16065/90, 16066/90, 16068/90, 16069/90, 16070/90, 16071/90, 16072/90 και 16073/90).

Η απόφαση αυτή είναι σημαντική, διότι το ΕΔΔΑ αντιμετώπισε το ζήτημα της ratione temporis αρμοδιότητάς του σε ό,τι αφορά τις διαδικαστικές εγγυήσεις των άρθρων 2 και 3 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στη ζωή και απαγόρευση των βασανιστηρίων). Οι υποθέσεις αφορούν την εξαφάνιση Ελληνοκυπρίων κατά τη διάρκεια της εισβολής, το 1974, των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στη Βόρεια Κύπρο. Το ΕΔΔΑ τόνισε κατ΄αρχάς ότι ήταν αρμόδιο ratione temporis να εξετάσει τις εν λόγω προσφυγές, παρά το γεγονός ότι τα επίμαχα γεγονότα είχαν λάβει χώρα το 1974, δηλαδή πριν από την αναγνώριση του δικαιώματος ατομικής προσφυγής, το 1987, από το εγκαλούμενο κράτος. Και αυτό, πρώτον, διότι οι προβαλλόμενες παραβιάσεις των άρθρων 2 και 3 ήταν συνεχείς. Με άλλα λόγια, οι τουρκικές αρχές βαρύνονταν μέχρι τον χρόνο εξέτασης της προσφυγής με την υποχρέωση να διεξαγάγουν αποτελεσματική έρευνα ως προς την τύχη των αγνοουμένων συγγενών των προσφευγόντων. Δεύτερον, οι προσφεύγοντες είχαν επιδείξει την απαραίτητη επιμέλεια για την έγκαιρη κατάθεση της προσφυγής παρά το γεγονός ότι αυτή είχε λάβει χώρα μετά το 1987. Κατά το ΕΔΔΑ, οι εξαιρετικές περιστάσεις της υπόθεσης που αφορούσε τις συνέπειες μιας διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης, δικαιολογούσε την αδυναμία υποβολής της προσφυγής για ένα εύλογο χρονικό διάστημα μετά το 1974 και την κατάθεσή της αφότου η Τουρκία είχε προβεί σε αναγνώριση του δικαιώματος στην ατομική προσφυγή.
Ως προς την ουσία, το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης κατέληξε σε παραβίαση των άρθρων 2 και 3 της Σύμβασης ως προς το σκέλος των διαδικαστικών εγγυήσεων. Το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι ήταν αναμφισβήτητο γεγονός η αιχμαλωσία των συγγενών των προσφευγόντων από τις τουρκικές δυνάμεις, το 1974. Ωστόσο, το καθ΄ου κράτος δεν απέδειξε ότι είχε καταβάλει τις απαιτούμενες προσπάθειες, έτσι ώστε να διενεργηθεί αποτελεσματική έρευνα σχετικά με την τύχη των αγνοουμένων.
Σχετική απόφαση είναι και η Šilih c. Slovénie [GC], no 71463/01, 9 Απριλίου 2009, η οποία επίσης αφορά το ζήτημα της ratione temporis δικαιοδοσίας του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου.