Ενας Τουρκος στη Λωζανη

Την προηγούμενη Παρασκευή, ποινικό δικαστήριο της Λωζάνης καταδίκασε έναν τούρκο πολίτη για "φυλετική διάκριση λόγω άρνησης της γενοκτονίας των Αρμενίων". Ο καταδικασθείς, πρόεδρος ενός πολιτικού μορφώματος της άκρας αριστεράς στη χώρα του, είχε προβεί σε δηλώσεις κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Ελβετία, το 2005, χαρακτηρίζοντας τη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους, το 1915, ως "διεθνές ψεύδος". Η Ελβετία αποτελεί ένα από τα κράτη, στα οποία πρόσφατα προστέθηκε και η Γαλλία, όπου η άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων αποτελεί ποινικό αδίκημα.
Η ποινικοποίηση της άρνησης της γενοκτονίας των Αρμενίων είναι ένα πρόσφατο σχετικά φαινόμενο και εγγράφεται στη λογική λήψης μέτρων για τον περιορισμό ρατσιστικών και ξενόφοβων συμπεριφορών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Κατά τη λογική των υποστηρικτών αυτής της νομοθετικής πολιτικής, είναι αυτονόητο ότι η καταδίκη ρατσιστικών πρακτικών πρέπει να συμπεριλαμβάνει και την ποινικοποίηση της άρνησης αναμφισβήτητων ιστορικών γεγονότων γενοκτονίας, όπως το Ολοκαύτωμα και τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ως προς το ζήτημα του περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης, οι θιασώτες αυτών των νόμων απαντούν ότι η άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος δεν είναι απεριόριστη, αλλά, αντιθέτως, έχει όρια. Ένα από τα όρια αυτά είναι η άρνηση της Ιστορίας σε ο,τι αφορά τις γενοκτονίες.
Είναι όμως έτσι ; Συμβιβάζεται αυτή η άποψη με το ρόλο και τη σημασία της ελευθερίας της έκφρασης σε μια δημοκρατική κοινωνία; Πιστεύω κατηγορηματικά πως όχι.
Επειδή το ζήτημα είναι αρκετά περίπλοκο και θα μπορούσε να είναι αντικείμενο διατριβής και όχι post στο μπλογκάκι μας, θα σημειώσω εδώ τα εξής : Πρώτον, είναι μεγάλο λάθος η απλοϊκή εξομοίωση από την κρατική εξουσία της πράξης με τον λόγο. Στις δημοκρατικές κοινωνίες που ενστερνίζονται τη φιλελεύθερη παράδοση κατοχύρωσης των ατομικών ελευθεριών, τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης τοποθετούνται αποκλειστικά και μόνο εκεί όπου η άσκησή της αποτελεί πραγματική και άμεση απειλή για την άσκηση των δικαιωμάτων τρίτων. Στην περίπτωση της άρνησης της γενοκτονίας των Αρμενίων, δεν βλέπω πού βρίσκεται τέτοια προσβολή. Μπορεί κάποιος να εξομοιώσει τη δημοσιοποίηση μιας τέτοιας ιδέας με την άρνηση του εργοδότη να προσλάβει Αρμένιο στην επιχείρησή του απλώς και μόνο λόγω της καταγωγής του ; Σε αυτούς που θα αντιτείνουν ότι υφίσταται ζημία τρίτων και αυτή είναι η ψυχική οδύνη των Αρμενίων που έχουν χάσει τους προγόνους τους κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας μπορεί να απαντήσει κάποιος το εξής : σε κάθε δημοκρατική κοινωνία, η ανεμπόδιστη άσκηση της ελευθερίας του λόγου από κάποιον, δημιουργεί έκπληξη, στεναχώρια ακόμα και οδύνη σε κάποιον ή κάποιους άλλους. Για παράδειγμα, η προβολή του "Τελευταίου πειρασμού" εξόργισε μερίδα του χριστεπώνυμου πλήθους, οι ταινίες "Τροία" και, αυτές τις μέρες, οι "300" στεναχώρησαν ίσως ορισμένους από τους απογόνους των αρχαίων Ελλήνων που δεν είδαν στην οθόνη αυτό που είχαν διαβάσει στα σχολικά βιβλία Ιστορίας. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι εάν στη φιλελεύθερη δημοκρατία, αρκεί η επίκληση της οδύνης που μας προκαλεί η πολιτική, θρησκευτική ή ιστορική ιδέα κάποιου, όσο αστήρικτη και γελοία μπορεί να είναι αυτή, ώστε να τον φιμώσουμε.
Κατά τη γνώμη μου, η ποινικοποίηση της αμφισβήτησης ιστορικών γεγονότων είναι ένα από τα κλασικά παραδείγματα όπου η επιθυμία της πολιτικής εξουσίας να δώσει δείγματα γραφής των καλών της προθέσεων στο μέτωπο καταπολέμησης του ρατσισμού ανοίγει απανωτά άλλα σοβαρά προβλήματα, νομικά και πολιτικά. Έτσι, ο δικαστής καθίσταται δικαστής της αλήθειας ιστορικών γεγονότων, με ό,τι κινδύνους μπορεί αυτό να ελλοχεύει. Για παράδειγμα, στην υπόθεσή μας, ο κατηγορούμενος εξέτασε ενώπιον του ελβετικού δικαστηρίου ιστορικούς, οι οποίοι υποστήριξαν ότι, αν και υπήρξαν εκκαθαρίσεις, δεν έγινε ποτέ γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους. Η δε πολιτική αγωγή εξέτασε άλλους ειδικούς που υποστήριξαν τα αντίθετα. Ο ελβετός δικαστής αποφάσισε ποιός είχε δίκιο. Με την ίδια λογική, αύριο κάποιο άλλο δικαστήριο, θα αποφασίσει τί ακριβώς συνέβη στη Ρουάντα το 1994 ή στη Ρωσία του Στάλιν, την περίοδο των γκούλαγκ. Και πάει λέγοντας.
Η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους αποτελεί ιστορικό γεγονός που υποστηρίζεται σήμερα από τη συντριπτική πλειοψηφία των σοβαρών, σε παγκόσμια κλίμακα, ιστορικών. Αναρωτιέμαι, ποιός είναι ο σκοπός της ποινικοποίησης της άρνησής της. Μήπως με αυτόν τον τρόπο οι πολέμιοί της επιτυγχάνουν καλύτερα τον σκοπό τους ; Μήπως, μέσα από την ποινική δίκη, διαφημίζουν καλύτερα και δωρεάν τις αστήρικτες απόψεις τους, απευθυνόμενοι μάλιστα, λόγω της δημοσιότητας, σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο, φορώντας τον μανδύα του θύματος περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης ; Οι καλές προθέσεις πολλές φορές δημιουργούν μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που επιδιώκουν να λύσουν.

Μαύρο γουρουνάκι