ΕΔΔΑ, Giosakis nos 1 et 2 c. Grèce, 12.2.2009

Με δύο αποφάσεις του την προηγούμενη Πέμπτη, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα για πολλαπλές παραβιάσεις των επιμέρους διατάξεων του άρθρου 5, άρθρου που κατοχυρώνει το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, σχετικά με το καθεστώς παρατάσεων της προσωρινής κράτησης του αρχιμανδρίτη Γιοσάκη. Οι αποφάσεις είναι αξιομνημόνευτες όχι τόσο διότι αφορούν πρόσωπο που μονοπώλησε τα φώτα της δημοσιότητας για αρκετό καιρό όσο για το ότι ίσως αποτελούν τις πρώτες όπου το ΕΔΔΑ διαπιστώνει ένα σημαντικό πρόβλημα της ελληνικής έννομης τάξης ως προς το ζήτημα της ταχύτητας εξέτασης των αιτήσεων για υφ΄όρων απόλυση. Αν πάντως συνεισφέρουν κάτι σε αυτον τον τομέα, απογοητεύουν σε άλλο και συγκεκριμένα στον τρόπο εξέτασης της επάρκειας της αιτιολογίας των αρμόδιων συμβουλίων σχετικά με τις αιτήσεις για αποφυλάκισή του προσφεύγοντος.

Οι δύο αποφάσεις αφορούν ξεχωριστές ποινικές διώξεις: στην πρώτη για την κλοπή εικόνων από εκκλησίες των Κυθήρων -τώρα ίσως αντιλαμβανόμαστε την αξία του παλαιού σήριαλ «Οι Ιερόσυλοι», όπου ο ακούραστος δημοσιογράφος Μαρτέλης ξεσκέπάζε κάτι λαμόγια που είχανε ρημάξει όλα τα απόμερα ξωκλήσια και λιανίζανε τις βυζαντινές εικόνες- και στη δεύτερη για υπεξαιρέσεις, παραβάσεις καθήκοντος κλπ. κλπ. Το ΕΔΔΑ δεν εξέτασε ζητήματα σχετικά με τον δίκαιο χαρακτήρα της δίκης του Γιοσάκη αλλά αναφορικά με το καθεστώς της προσωρινής του κράτησης.

Θεώρησε ότι δεν υπήρχε πρόβλημα με το άρθρο 5§§1 και 3 ως προς τη νομιμότητα της αρχικής απόφασης για την προφυλάκισή του και την αιτιολογία των αποφάσεων με τις οποίες απορρίφθηκαν οι αιτήσεις για αποφυλάκισή του. Κατέληξε όμως σε παραβιάσεις του 5§4 ως προς τη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεών του για υφ΄όρων απόλυση. Στη Γιοσάκης n° 1 διαπιστώνεται παραβίαση του άρθρου 5§4 λόγω της απουσίας του προσφεύγοντος κατά την εξέταση ενώπιον του συμβουλίου πλημμελειοδικών του αιτήματός για αποφυλάκισή του. Επίσης, και πιο ενδιαφέρον, διαπιστώνεται παραβίαση του άρθρου 5§4 λόγω του χρονικού διαστήματος των ενενήντα έξι ημερών που παρήλθαν από την υποβολή της αίτησής του για αποφυλάκιση μέχρι την απόρριψή της από το συμβούλιο πλημμελειοδικών. Οι ίδιες παραβίάσεις διαπιστώνονται και στη Γιοσάκης n° 2, όπου μάλιστα τα αρμόδια συμβούλια εξέτασαν ταχύτερα τις αιτήσεις για υφ΄όρων απόλυση του προσφεύγοντος (εξήντα επτά και σαράντα οκτώ ημέρες).

Οι αποφάσεις του ΕΔΔΑ απογοητεύουν πάντως ως προς το ζήτημα της επάρκειας της αιτιολογίας των αποφάσεων των ελληνικών δικαστηρίων με τις οποίες απορρίφθηκε το αίτημα του προσφεύγοντος για την υφ΄όρων απόλυσή του. Στην ουσία δέχονται ότι η απλή αναφορά των συμβουλίων πλημμελειοδικών στον κίνδυνο διαφυγής του προσφεύγοντος και στην πιθανότητα διάπραξης νέων αδικημάτων αποδεικνυόταν από την ίδια τη φύση των αδικημάτων για τα οποία κατηγορείτο. Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς π.χ. στη Γιοσάκης n° 1, ποιός ήταν ο πραγματικός κίνδυνος διάπραξης νέων αδικημάτων. Δηλαδή ο Γιοσάκης θα επέστρεφε στις εκκλησίες των Κυθήρων μεταμφιεσμένος, για να μην τον πάρουν είδηση, και θα συνέχιζε να βουτάει ό,τι εικόνα είχε απομείνει; Επίσης, το ΕΔΔΑ ξεπερνάει ελαφρά τη καρδία το ζήτημα της απουσίας εξέτασης από τα ελληνικά δικαστήρια εναλλακτικών τρόπων ελέγχου του προσφεύγοντος στην περίπτωση απόλυσής του, π.χ. με την υποχρέωση αυτοπρόσωπης παρουσίας του σε αστυνομικό τμήμα σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Είναι κρίμα που χάθηκε αυτή η ευκαιρία διαπίστωσης της ανεπάρκειας αιτιολογίας των αποφάσεων για παράταση της προσωρινής κράτησης από τα ελληνικά δικαστήρια, όταν είναι γνωστό τοις πάσι πόσο σημαντικό είναι αυτό το πρόβλημα στην Ελλάδα.