Πρόσφατες αποφασούλες του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές

1.  Έλλειψη νομοθετικής πρόβλεψης για την άσκηση του δικαιώματος ψήφου των απόδημων Ελλήνων στον τόπο διαμονής τους

ΕΔΔΑ, Sitaropoulos et autres c. Grèce (απόφαση 8.7.2010, προσφυγή n° 42207/07)

Το ΕΔΔΑ διαπιστώνει ότι το άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος εξουσιοδοτεί τον νομοθέτη να προβλέψει τις ειδικότερες προϋποθέσεις άσκησης του δικαιώματος ψήφου από τους Έλληνες υπηκόους που κατοικούν στον εξωτερικό, στον τόπο κατοικίας τους. Το Δικαστήριο τονίζει ότι, εν προκειμένω, υπήρξε περιορισμός στην άσκηση από τους προσφεύγοντες του δικαιώματος που προβλέπεται από το άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου. Παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι μπορούν θεωρητικά να μεταβούν στην Ελλάδα την ημέρα των βουλευτικών εκλογών προκειμένου να ψηφίσουν, η υποχρέωση αυτή ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στον προγραμματισμό της οικογενειακής τους ζωής και των επαγγελματικών τους υποχρεώσεων. Το άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου δεν επιβάλλει στα κράτη-μέλη την αναγνώριση δικαιώματος ψήφου στους υπηκόους τους, οι οποίοι διαμένουν στο εξωτερικό. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, αυτό κατοχυρώνεται από την ίδια την εθνική έννομη τάξη και, άρα, η συνταγματική πρόβλεψη που περιλαμβάνεται στο άρθρο 51§4 του καταστατικού χάρτη της χώρας δεν είναι δυνατόν να παραμένει εις το διηνεκές ανενεργή. Αυτό θα σήμαινε τελικά ότι το περιεχόμενο της συνταγματικής διάταξης και η βούληση του συνταγματικού νομοθέτη θα απεμπολούσαν κάθε κανονιστική ισχύ. Παρατηρείται ότι για τριάντα πέντε έτη ο Έλληνας νομοθέτης δεν έχει πραγματώσει την υπόδειξη που προβλέπει η προαναφερθείσα συνταγματική διάταξη. Επίσης, διαπιστώνεται ότι τον Φεβρουάριο του 2009 κατατέθηκε στη Βουλή σχετικό σχέδιο νόμου, το οποίο όμως καταψηφίστηκε. Το ΕΔΔΑ δέχεται αφενός μεν ότι το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάληψη κάποιας πρωτοβουλίας από την πλευρά του νομοθέτη αφετέρου δε ότι η τελευταία έλαβε χώρα σχεδόν μία δεκαετία μετά την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση. Επίσης, μετά την καταψήφιση του σχεδίου νόμου, δεν αναλήφθηκε κάποια σχετική νομοθετική πρωτοβουλία.

Τέλος, το ΕΔΔΑ τονίζει ότι η απουσία νομοθετικής ρύθμισης θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αποτελεί διακριτική μεταχείριση ως προς τους απόδημους Έλληνες σε σχέση με αυτούς που κατοικούν στην ελληνική επικράτεια. Αυτή μάλιστα η ανισότητα επιτείνεται εάν ληφθεί υπ΄όψη η εξέλιξη του δικαίου των κρατών-μελών σχετικά με αυτό το ζήτημα. Έτσι, συγκριτική μελέτη καταδεικνύει ότι 29 από 33 κράτη-μέλη κατοχυρώνουν με ή χωρίς περιορισμούς τη δυνατότητα ψήφου των αποδήμων στη χώρα διαμονής τους. Επίσης, αποφάσεις πολιτικών και συμβουλευτικών οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης (όπως η Επιτροπή της Βενετίας) έχουν κατ΄επανάληψη τονίσει τη σημασία διευκόλυνσης των αποδήμων στη συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές από τη χώρα διαμονής τους.



Το ΕΔΔΑ καταλήγει ότι η αδράνεια του Έλληνα νομοθέτη, για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις τρεις δεκαετίες, να υλοποιήσει τη συνταγματική υπόδειξη παραβιάζει το άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου. Εκτελεί έτσι άσκηση ισορροπίας στο πλαίσιο ενός άρθρου το οποίο έχει κατ΄εξοχήν πολιτικό χαρακτήρα και, εξ αυτού του λόγου, αναγνωρίζεται παραδοσιακά ευρύ περιθώριο εκτίμησης στις εθνικές αρχές. Η διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου διευκολύνεται από την εξέλιξη των δικαίου των κρατών-μελών ως προς το δικαίωμα ψήφου των απόδημων. Ελλείψη αυτού του στοιχείου, το ΕΔΔΑ πολύ δύσκολα θα μπορούσε να προχωρήσει σε διαπίστωση παραβίασης της ΕΣΔΑ, αφού δεν θα είχε τη σχετική "νομιμοποίηση". Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι το δικαστήριο του Στρασβούργου αξιοποιεί εν προκειμένω το στοιχείο του "μέσου όρου των εθνικών εννόμων τάξεων" προκειμένου να καταλήξει σε παραβίαση της Σύμβασης, ενώ συνήθως συμβαίνει το αντίθετο. Τέλος, η απόφαση ίσως παρουσιάζει γενικότερο ενδιαφέρον ως προς το συνταγματικό δίκαιο, αφού ένα διεθνές δικαστήριο υποδεικνύει στην εθνική έννομη τάξη τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να ερμηνεύεται μία συνταγματική διάταξη, η οποία δεν επιβάλλει αλλά παροτρύνει τον νομοθέτη να ψηφίσει εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο.


2. Ορκοδοσία σε ποινική διαδικασία

ΕΔΔΑ, Dimitras et autres c. Grèce (απόφαση 3.6.2010, προσφυγές nos 42837/06, 3237/07, 3269/07, 35793/07 et 6099/08)

Το ΕΔΔΑ δέχεται ότι η υποχρέωση αποκάλυψης των θρησκευτικών πεποιθήσεων, βάσει των σχετικών διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ), προκειμένου ο μάρτυρας να μη δώσει τον τύπο του όρκου που προβλέπεται από το άρθρο 218 του προαναφερθέντος Κώδικα, προσβάλλει το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ, διάταξης που κατοχυρώνει τη θρησκευτική ελευθερία. Συγκεκριμένα, όπως προέκυψε από τον φάκελλο των υποθέσεων, οι προσφεύγοντες υποχρεώθηκαν να δηλώσουν ενώπιον του αρμόδιου δικαστικού οργάνου ότι δεν ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι (σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις αποκάλυψαν ευθέως ότι ήταν άθεοι ή εβραϊκού δόγματος), προκειμένου να διαγραφεί στα σχετικά δικαστικά έγγραφα το δακτυλογραφημένο κείμενο σύμφωνα με το οποίο ο μάρτυρας θεωρείται κατ΄αρχήν χριστιανός ορθόδοξος.

Το ΕΔΔΑ τονίζει ότι ο ΚΠΔ (και συγκεκριμένα το άρθρο 218) καθιερώνει κατ΄αυτόν τον τρόπο τεκμήριο σύμφωνα με το οποίο ο μάρτυρας είναι χριστιανός ορθόδοξος. Το δε άρθρο 220 του ΚΠΔ προβλέπει μεν εξαιρέσεις ως προς την υποχρέωση που εισάγεται με το άρθρο 218, πλην όμως επιβάλλει στον μη ορθόδοξο μάρτυρα την παροχή συγκεκριμένων πληροφοριών ως προς τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Μάλιστα, στην περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος είναι άθεος, θα πρέπει σύμφωνα με την προαναφερθείσα διάταξη να πείσει τον πρόεδρο του δικαστηρίου σχετικά, έτσι ώστε να εξαιρεθεί από την υποχρέωση παροχής ορθόδοξου όρκου. Σε κάθε περίπτωση, το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι και το άρθρο 217 του ΚΠΔ είναι προβληματικό, από τη στιγμή που το ίδιο προβλέπει ότι στοιχείο της ταυτότητας του μάρτυρα, για το οποίο πρέπει να πληροφορήσει το δικαστήριο, είναι και οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις.



3. Καταχώριση σε αστυνομικό αρχείο και εφαρμογή του άρθρου 6§1 της ΕΣΔΑ

ΕΔΔΑ, Pocious c. Lituanie (απόφαση 6 Ιουλίου 2010, προσφυγή n° 35601/04)

Το ΕΔΔΑ καταλήγει σε παραβίαση του άρθρου 6§1 της Σύμβασης καθώς, στο πλαίσιο διοικητικής δίκης, το αρμόδιο δικαστήριο στήριξε την απόφασή του σε απόρρητα αστυνομικά αρχεία, στα οποία ο προσφεύγων φερόταν ως κάτοχος κυνηγετικού όπλου και περιστρόφου, χωρίς όμως προηγουμένως τα στοιχεία αυτά να έχουν περιέλθει σε γνώση του ενδιαφερομένου. Το ενδιαφέρον της απόφασης εστιάζεται στους λόγους για τους οποίους το ΕΔΔΑ καταλήγει στην εφαρμογή του άρθρου 6§1. Ειδικότερα, δέχεται ότι η υπόθεση αφορούσε «δικαίωμα αστικής φύσης», όπως παραδοσιακά απαιτεί το Δικαστήριο, για τους κατωτέρω λόγους. Πρώτον, θεωρείται ότι η κατάσχεση των όπλων, βάσει της δικαστικής απόφασης, είχε αρνητικές επιπτώσεις στην υπόληψη και στην περιουσιακή κατάσταση του προσφεύγοντος. Δεύτερον, γίνεται δεκτό ότι η κατάσχεση του όπλου θα μπορούσε, εν δυνάμει, να καταστήσει αδύνατη την άσκηση δραστηριοτήτων τόσο επαγγελματικών (όπως π.χ. την πρόσληψη σε προσωπικό ασφαλείας) όσο και αναψυχής (π.χ. κυνήγι).



4. Δικαίωμα ατομικής προσφυγής και άσκηση πιέσεων από τις κρατικές αρχές στον προσφεύγοντα

ΕΔΔΑ, Lopata v. Russia (απόφαση 13.7.2010, προσφυγή no. 72250/01) και D.B. v. Turkey (απόφαση 13.7.2010, προσφυγή no. 33526/08)

Η πρώτη υπόθεση αφορά κακομεταχείριση κρατούμενου σε αστυνομικό τμήμα και η δεύτερη τις συνθήκες κράτησης Ιρανού υπηκόου, ο οποίος είχε υποβάλει αίτημα χορήγησης ασύλου. Το ΕΔΔΑ καταλήγει στην πρώτη υπόθεση σε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και στη δεύτερη σε παραβίαση του άρθρου 5§§ 1 και 4. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των αποφάσεων είναι ότι το ΕΔΔΑ εξετάζει proprio motu, υπό το άρθρο 34 της Σύμβασης, εάν, στην πρώτη υπόθεση, ο προσφεύγων είχε ανεμπόδιστη πρόσβαση στις αρμόδιες κρατικές αρχές προκειμένου να καταγγείλει την υποβολή του σε απάνθρωπη μεταχείριση και, στη δεύτερη, εάν οι σωφρονιστικές αρχές επέτρεψαν την απρόσκοπτη επικοινωνία του προσφεύγοντα με τον δικηγόρο του.



5. Φθορά κατασχεθείσας περιουσίας και δικαίωμα στην ιδιοκτησία

ΕΔΔΑ, Tendam v. Spain, (απόφαση 13.7.2010, προσφυγή no. 25720/05).

Περιουσιακά στοιχεία του προσφεύγοντος είχαν κατασχεθεί από τις αρμόδιες αρχές κατά τη διάρκεια ποινικής διαδικασίας που είχε κινηθεί εναντίον του για κλοπή και αποδοχή προϊόντων εγκλήματος. Μετά την αθώωση του προσφεύγοντος, ορισμένα από τα κατασχεθέντα αντικείμενα δεν επεστράφησαν ποτέ στον ίδιο ενώ άλλα είχαν υποστεί σημαντικές φθορές. Ο προσφεύγων δεν έλαβε σχετική αποζημίωση. Το ΕΔΔΑ αποφαίνεται για πρώτη φορά ότι οι κρατικές αρχές ευθύνονται στο πλαίσιο του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου για την κατάσταση κατασχεθέντων περιουσιακών στοιχείων. Επίσης, σε περίπτωση φθοράς τους, το βάρος απόδειξης βαρύνει τις αρμόδιες αρχές.



6. Λόγοι και χρόνος κατάσχεσης βιβλίου και ελευθερία της έκφρασης

ΕΔΔΑ, Sapan v. Turkey, (απόφαση 8.6.2010, προσφυγή no. 44102/04).

Τα τουρκικά δικαστήρια διέταξαν την κατάσχεση βιβλίου, αφού δέχθηκαν ότι είχε παραβιασθεί το δικαίωμα προστασίας της προσωπικότητας διάσημου Τούρκου τραγουδιστή. Οι σχετικές αποφάσεις αναφέρθηκαν πολύ περιληπτικά σε ορισμένα αποσπάσματα του βιβλίου και στις εφαρμοσθείσες διατάξεις του Αστικού Κώδικα και του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Επίσης, η άρση της κατάσχεσης διατάχθηκε μετά από χρονικό διάστημα δύο ετών και οκτώ μηνών και ενώ τρεις σχετικές αιτήσεις του προσφεύγοντος είχαν απορριφθεί χωρίς να περιλαμβάνουν οιαδήποτε αιτιολογία. Το ΕΔΔΑ καταλήγει σε παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης, θεωρώντας ότι τα εθνικά δικαστήρια προέβησαν σε λανθασμένη στάθμιση των αντιτιθέμενων εν προκειμένω δικαιωμάτων, δηλαδή της ελευθερίας της έκφρασης και της προστασίας της προσωπικότητας. Επίσης, τονίζεται η σημασία επαρκούς αιτιολόγησης των δικαστικών αποφάσεων που απορρίπτουν το αίτημα άρσης κατάσχεσης λογοτεχνικού έργου.

Η Ελευθεροτυπία ως «Φωνή των Εξαρχείων»

Πρέπει να το παραδεχθούμε. Δεν είναι αυτονόητο για μία εφημερίδα να αλλάξει ύφος και προσανατολισμό, να εξειδικευθεί στην παρουσίαση συγκεκριμένης θεματολογίας, επιτυγχάνοντας παράλληλα την αναγνώριση του αναγνωστικού κοινού για την εγκυρότητα των ειδικών θεμάτων που επιλέγει να παρουσιάσει. Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι η Ελευθεροτυπία καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες τον τελευταίο καιρό να μετεξελιχθεί σε εφημερίδα που εξειδικεύεται στη χλωρίδα και πανίδα του κέντρου των Αθηνών και πιο συγκεκριμένα στα δρώμενα της περιοχής των Εξαρχείων.

Τελευταίο της επίτευγμα: η απουσία οιασδήποτε (τίποτα απολύτως!!!) αναφοράς στο χθεσινό φύλλο της για τον εντοπισμό της κεντρικής γιάφκας του «Επαναστατικού Αγώνα» στην Κυψέλη. Το καλύτερο όμως ήταν το σημερινό κεντρικό άρθρο του εκδότη της «Ε», με το οποίο εξηγεί την ορθότητα αυτής της επιλογής. Ούτε λίγο ούτε πολύ, το άρθρο υποστηρίζει ότι η δημοσιογραφική δεοντολογία απαγόρευσε τη δημοσίευση οιασδήποτε είδησης σχετικά με τον εντοπισμό της γιάφκας από τη στιγμή που η Αστυνομία δεν το είχε επιβεβαιώσει. Υπογραμμίζει λοιπόν η «Ε», ότι η Αστυνομία είχε περικυκλώσει την πολυκατοικία και δεν ήταν δυνατόν για τους δημοσιογράφους να προσεγγίσουν ούτε τους ενοίκους για να συνομιλήσουν μαζί τους. Κατά την «Ε», η απουσία οιασδήποτε είδησης αποσκοπούσε στην αποστολή μηνύματος στην κοινή γνώμη για «άμυνα στην παραπληροφόρηση» την οποία επιχειρεί η Αστυνομία με τη χρησιμοποίηση των ΜΜΕ προκειμένου να σπιλωθούν οι υπολήψεις των κατηγορούμενων για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες, να παραβιασθεί το τεκμήριο αθωότητας και τα ατομικά δικαιώματά τους.



Δηλαδή, αν καταλαβαίνω καλά τη λογική της Ελευθεροτυπίας, από τη στιγμή που η Αστυνομία δεν είχε επιβεβαιώσει επίσημα την ύπαρξη της γιάφκας, η δημοσιογραφική δεοντολογία δεν επέτρεπε τη δημοσίευση οιασδήποτε είδησης. Μάλιστα. Περίεργη αντίληψη περί δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Εγώ, αυτό που ήξερα μέχρι τώρα είναι ότι βασική αποστολή του δημοσιογράφου είναι η εγρήγορση, η καχυποψία για την εκδοχή των γεγονότων όπως την παρουσιάζουν οι κρατικές αρχές, και η εν συνεχεία, έρευνα και αποκάλυψη της αλήθειας. Και όλα αυτά μέσα στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Η λογική της «Ε», εισάγει ρηξικέλευθη ερμηνεία της δημοσιογραφικής δεοντολογίας: από τη στιγμή που κάποια είδηση δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί από τις κρατικές αρχές, και μάλιστα από την Αστυνομία, ο δημοσιογράφος πρέπει να κάτσει με τα χέρια σταυρωμένα. Από εδώ και πέρα, οι δημοσιογράφοι της «Ε» καλό είναι να τηλεφωνούν στα υπουργεία και να ρωτούν τον αρμόδιο Υπουργό: «Κάτι ακούγεται για ένα σκάνδαλο προμηθειών, το επιβεβαιώνετε; Βγάλτε μια ανακοίνωση σας παρακαλούμε διότι αλλιώς η διεύθυνση της εφημερίδας δεν μας επιτρέπει να δημοσιεύσουμε την είδηση». Αλήθεια, όταν η Ελευθεροτυπία δημοσίευε πρώτη και καλύτερη της προκηρύξεις τις 17N, η Αστυνομία είχε επιβεβαιώσει την εγκυρότητά τους; Αλλά ξέχασα, στην περίπτωση αυτή δεν ετίθετο θέμα σύλληψης τρομοκρατών. Απλώς, η δημοσιογραφική δεοντολογία επέβαλλε στην Ελευθεροτυπία τη συνδρομή στην άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης του Κουφοντίνα και του Ξηρού.



Λέει η Ελευθεροτυπία ότι η επιλογή της αποτελεί άμυνα στην προσβολή των δικαιωμάτων των συλληφθέντων και ιδιαιτέρως του τεκμηρίου της αθωότητας. Βεβαίως. Όταν προσβάλλεται αυτή η θεμελιώδης εγγύηση για τη διεξαγωγή δίκαιης δίκης, ο δημοσιογράφος πρέπει να το καταγγείλει, να ενημερώσει το κοινό. Αλλά στην περίπτωση της σύλληψης των μελών του Επαναστατικού Αγώνα, πότε και πώς παραβιάσθηκε το τεκμήριο αθωότητας και τα ατομικά δικαιώματα των κατηγορουμένων; Δεν θα όφειλε η Ελευθεροτυπία, χάριν της δημοσιογραφικής αξιοπιστίας να γίνει λίγο πιο συγκεκριμένη;



Εκτός αν δεν την ενδιαφέρει η αξιοπιστία της. Και δεν την απασχολεί η αντικειμενική ενημέρωση των αναγνωστών της. Διότι, έχει κάθε δικαίωμα η «Ε» να δημοσιεύει με τον τρόπο που εκείνη επιλέγει, με την ιδεολογική γραμμή που εκείνη επιθυμεί, την είδηση για το σημαντικότερο γεγονός της επικαιρότητας. Δεν έχει όμως το δικαίωμα να μη δημοσιεύει καθόλου της είδηση. Σαν μην υπήρξε ποτέ. Στην περίπτωση αυτή δεν δίνει την εντύπωση της καθημερινής, αδέσμευτης εφημερίδας, όπως ή ίδια αρέσκεται να προβάλλει τον εαυτό της. Μάλλον με πιο εμπλουτισμένη έκδοση της «Φωνής των Εξαρχείων» μοιάζει. Με καλύτερο αθλητικό ένθετο.

ΕΔΔΑ, Ruokanen and others v. Finland, no. 45130/06, 6.4.2010. Μία κακή απόφαση για την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών

Η Ruokanen έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά αποφάσεων για την ελευθερία της έκφρασης, και ιδιαιτέρως για την ελευθερία του Τύπου, οι οποίες δημιουργούν την εντύπωση ότι το Ευρωπαϊκό δικαστήριο επιχειρεί τα τελευταία χρόνια (συνειδητά ή όχι, δεν μπορούμε ακόμα να το γνωρίζουμε) την υποβάθμιση προστασίας του προαναφερθέντος δικαιώματος προς όφελος των εννόμων αγαθών της τιμής και της υπόληψης. Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης είναι, περιληπτικά, τα εξής: ένα περιοδικό ποικίλης ύλης δημοσίευσε άρθρο το οποίο αναπαρήγαγε τις κατηγορίες για βιασμό που είχε απευθύνει μία νεαρή κοπέλα κατά των νταβραντισμένων μελών μιας ομάδας μπέιζμπολ. Η κοπέλα υποστήριζε ότι την είχαν εξαναγκάσει σε ερωτική επαφή ένα βράδυ που έβρεχε πολύ και αφού είχαν όλοι μαζί πανηγυρίσει τη νίκη της ομάδας στο φινλανδικό πρωτάθλημα μπέιζμπολ. Οιαδήποτε ομοιότητα με την περίπτωση της μαθήτριας της Αμαρύνθου, η οποία πειραματιζόταν με τη σεξουαλικότητά της, είναι καθαρά συμπτωματική. Το άρθρο στηριζόταν στις δημόσιες καταγγελίες που είχε προβεί η άτυχη κοπέλα την επομένη του συμβάντος και, κατά το περιοδικό, βασιζόταν και σε άλλες ανώνυμες μαρτυρίες. Ωστόσο, η αστυνομική έρευνα σχετικά με το περιστατικό απέβη άκαρπη, διότι η κοπέλα δεν κατάφερε να αναγνωρίσει τους δράστες, ενώ οι καταθέσεις της ήταν αντιφατικές. Ο διευθυντής του περιοδικού και ο συντάκτης του άρθρου καταδικάσθηκαν για συκοφαντική δυσφήμηση και υποχρεώθηκαν στην καταβολή τόσο προστίμου όσο και αποζημίωσης στην ομάδα του μπέιζμπολ (η τελευταία ήταν αλμυρή, 89.000 ευρώ, καλό αυτό για την ομάδα, διότι έτσι έβγαλε και καμιά μεταγραφή για την επόμενη σεζόν).

Το ΕΔΔΑ κατέληξε σε μη παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης, διάταξης που κατοχυρώνει την ελευθερία της έκφρασης με αιτιολογία μάλλον προβληματική για την ελευθερία του Τύπου, και ιδιαιτέρως για την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών. Από τη μία πλευρά, το Ευρωπαϊκό δικαστήριο διαπίστωσε ότι το άρθρο ήταν γραμμένο κατά τρόπο αντικειμενικό και ότι δεν ενέδιδε στον πειρασμό του κουτσομπολιού και εύκολου εντυπωσιασμού. Μου αρέσουν αυτές οι ηθοπλαστικές παρατηρήσεις του ΕΔΔΑ σε ζητήματα ελευθερίας της έκφρασης! Επίσης παρατηρήθηκε ότι το δημοσίευμα δεν κατονόμαζε τους πρωταγωνιστές του περιστατικού αν και, όπως υπογράμμισε το ΕΔΔΑ, ήταν πολύ εύκολο οι τελευταίοι να προσδιορισθούν. Από την άλλη πλευρά, και αυτό μέτρησε στη λογική του διεθνούς δικαστηρίου, το επίμαχο άρθρο περιελάμβανε πραγματικά περιστατικά (facts) και όχι αξιολογικές κρίσεις (value judgments). Άρα, ο συντάκτης του θα έπρεπε να είχε μεριμνήσει για την εγκυρότητά τους. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη κατά τον ευρωπαίο δικαστή, διότι το περιοδικό δεν επικοινώνησε ούτε με την κοπέλα ούτε με τους αθλητές.



Το θέμα όμως είναι ότι ο συντάκτης είχε βασισθεί τόσο στις καταγγελίες της νεαρής όσο και σε ανώνυμες πηγές. Ωστόσο, κατά το ΕΔΔΑ, δεν υπήρξε πρόβλημα ως προς το σημείο αυτό, διότι οι προσφεύγοντες «δεν υποχρεώθηκαν ποτέ να αποκαλύψουν τις πηγές τους » (§47). Έλα όμως που, όπως το ίδιο το φινλανδικό εφετείο είχε δεχθεί, «οι προσφεύγοντες εκτέθηκαν σε πιθανή καταδίκη τους για δυσφήμηση, λόγω της απόφασής τους να μην αποκαλύψουν τις πηγές τους». Ως προς αυτήν την κρίση του εθνικού δικαστηρίου, ο δικαστής του Στρασβούργου δεν είχε τίποτα να πει. Η ουσία όμως του δημοσιογραφικού απορρήτου είναι ότι, όντως, ο δημοσιογράφος παίρνει το ρίσκο της καταδίκης του σε αποζημίωση ή σε ποινή στερητική της ελευθερίας αποφασίζοντας να βασισθεί σε πηγές που δεν μπορεί να αποκαλύψει, διότι έχει εγγυηθεί την ανωνυμία τους. Η ιδιαίτερη αυτή προστασία που κανονικά παρέχει η έννομη τάξη στον δημοσιογράφο δεν δικαιολογείται επειδή ο ίδιος ή η ίδια είναι ωραίοι αλλά διότι σε περίπτωση που δεν δημοσιευθεί η επίμαχη είδηση, υπό τη δαμόκλειο σπάθη της καταδίκης, η κοινή γνώμη θα στερηθεί πληροφοριών που πιθανότατα αφορούν το δημόσιο συμφέρον. Με άλλα λόγια, η προοπτική της καταδίκης λειτουργεί αποτρεπτικά για τον δημοσιογράφο. Περνώντας στα ψιλά το συγκεκριμένο πρόβλημα της υπόθεσης, το ΕΔΔΑ υπονόμευσε στην ουσία την προστασία του δημοσιογραφικού απορρήτου, κατά τρόπο μάλιστα αντίθετο προς τη νομολογία του επί του θέματος (βλ. Financial Times LTD and Others v. UK). Η μειοψηφούσα γνώμη του βρετανού δικαστή Sir N. Bratza στη σχολιαζόμενη υπόθεση είναι, κατά τη γνώμη μου, ενδιαφέρουσα και θέτει τα πράγματα στη σωστή τους βάση.

Φεύγει και ο John Paul Stevens από το Supreme Court

Πριν από λίγες μέρες, ο John Paul Stevens, το αρχαιότερο μέλος του ανωτάτου αμερικανικού δικαστηρίου ανακοίνωσε ότι στο τέλος του δικαστικού έτους θα συνταξιοδοτηθεί. Ο Stevens είναι σήμερα 89 ετών και, ζωή να΄χει, τα έχει τετρακόσια. Έχει αναδειχθεί στον ηγέτη της φιλελεύθερης τάσης του Supreme Court, ο μοναδικός από τους εννέα δικαστές αυτού του δικαστηρίου που θεωρεί τη θανατική ποινή ως αντισυνταγματική. Αξιοσημείωτο ότι ο απερχόμενος δικαστής είχε διορισθεί από τον ρεπουμπλικάνο G. Ford! Η εμπειρία και η διπλωματικότητά του (αποτελεί έναν από τους μακροβιότερους αν όχι τον μακροβιότερο δικαστή του Supreme Court) του επέτρεψαν, ιδίως τα τελευταία χρόνια που το δικαστήριο έχει γείρει επικίνδυνα προς τα πολύ δεξιά, να συμβάλει αποφασιστικά στη σύνθεση διαφορετικών απόψεων μέσα στο δικαστήριο και να επιτύχει πλειοψηφίες υπέρ της διεύρυνσης της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων.

Ο Obama έχει έτσι την ευκαιρία να διορίσει μέσα σε έναν μόλις χρόνο και δεύτερο, μετά τη λατίνα Sotomayor, δικαστή στο Supreme Court. Δεδομένων των προωθημένων θέσεων του Stevens δεν είμαι βέβαιος ότι θα καταφέρει να βρει κάποιον ή κάποια τόσο φιλελεύθερο/η. Πάλι καλά πάντως που δεν είναι ρεπουμπλικάνος πρόεδρος αυτός που θα διορίσει τον αντικαταστάτη του Stevens. Αν π.χ. ήταν ο Bush στη θέση του Obama, τότε "χαιρέτα μου τον πλάτανο". Θα έβρισκε κάποιον σαν τον Alito ή τον Roberts και το Supreme Court θα έκλινε ξεκάθαρα πλέον προς μία πολύ, πολύ συντηρητική κατεύθυνση. Θα σας κρατήσω ενήμερους για τη συνέχεια. Προσωπικά ελπίζω ότι ο Obama θα προβεί σε μία λιγότερο politically correct επιλογή από τη Sotomayor και θα επιχειρήσει αυτή τη φορά να διορίσει κάποιον ο οποίος θα αποτελέσει ισχυρό θεωρητικό αντίβαρο στους υπερσυντηρητικούς, πλην όμως ευφυέστατους νομικούς, Alito και Roberts.

Ορισμένες σκέψεις για τη «συλλογική μας συνενοχή» σε υποθέσεις βιασμού

Στα τέλη του προηγούμενου μήνα η Ελευθεροτυπία δημοσίευσε ένα ενδιαφέρον άρθρο του Σταύρου Τσακυράκη, αναπληρωτή καθηγητή του Συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, σχετικά με την αθωωτική απόφαση της ελληνικής δικαιοσύνης σε υπόθεση όπου αλλοδαπή μαθήτρια φερόταν να έχει βιασθεί ομαδικά από συμμαθητές της στο σχολείο της Αμαρύνθου. Ο συντάκτης υπογράμμιζε ότι «πιστεύει το κορίτσι» με βασικό επιχείρημα ότι θα ήταν πολύ δύσκολο για το θύμα καταγγελθέντος βιασμού να αποδείξει, όπως και στη συγκεκριμένη υπόθεση, ότι εν τη απουσία βίας η σεξουαλική επαφή δεν ήταν συναινετική συνεύρεση. Ενδιαφέροντα, επίσης, αντίλογο στην άποψη του Τσακυράκη διάβασα στο blog elawyer.blogspot.com όπου υποστηρίζεται όχι αβάσιμα, ότι μία τέτοια προσέγγιση καταργεί στην ουσία το τεκμήριο αθωότητας στην ποινική δίκη.



Προσωπικά πιστεύω ότι η άποψη του Τσακυράκη είναι αξιοπρόσεκτη και ότι, πέρα από το στενό πλαίσιο της συγκεκριμένης υπόθεσης, μπορεί να γεννήσει γόνιμο προβληματισμό ως προς τους κανόνες που πρέπει να διέπουν την αποδεικτική διαδικασία όταν η ποινική δίκη αφορά βιασμό, ένα αδίκημα, φορτισμένο ιστορικά, και άρα με πολλές ιδιαιτερότητες. Δεν νομίζω ότι το ζήτημα της συγκεκριμένης υπόθεσης είναι εάν οι καλές μαθήτριες κάνουνε παρτούζες και πειραματίζονται με τη σεξουαλικότητά τους, όπως υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ο elawyer. Αυτές είναι παρατηρήσεις περισσότερο κοινωνιολογικού περιεχομένου και το πρόβλημα που θέτει όχι μόνο η συγκεκριμένη υπόθεση αλλά και πολλές άλλες υποθέσεις βιασμού είναι νομικό: ποιες πραγματικές δυνατότητες έχει το θύμα να αποδείξει τον βιασμό του, με τους υφιστάμενους κανόνες ως προς την κατανομή του βάρους απόδειξης, από τη στιγμή που δεν έχει ασκηθεί βία εναντίον του κατά τη σεξουαλική πράξη; Είναι προφανές ότι σε μία τέτοια περίπτωση ο λόγος τους θύματος αντιπαρατίθεται στον λόγο του κατηγορούμενου και ο δικαστής καλείται να διαλέξει. Γιατί πρέπει οπωσδήποτε το επιχείρημα του τελευταίου να υπερισχύει της καταγγελίας της πρώτης; Θα πρέπει δηλαδή το θύμα, οπωσδήποτε, διότι έτσι μας το επιβάλλουν τα κοινωνικά στερεότυπα και ο μισογυνισμός, να φέρει αντίσταση και να κακοποιηθεί κατά τον βιασμό, προκειμένου να μπορεί στη συνέχεια να φέρει ατράνταχτα αποδεικτικά στοιχεία στο δικαστήριο; Ξεχνάμε πόσες σοβαρές μελέτες αποδεικνύουν ότι μεγάλος αριθμός θυμάτων βιασμού δεν φέρουν αντίσταση είτε διότι οι βιαστές ήταν άτομα του περιβάλλοντός τους είτε διότι κατά τον βιασμό τους είχαν πετρώσει από τον φόβο τους και δεν μπορούσαν να βγάλουν τσιμουδιά; Ή και τα δύο;

Να σημειώσω εδώ ότι η υιοθέτηση λιγότερο αυστηρών κριτηρίων για την καταδίκη του κατηγορούμενου σε υπόθεση βιασμού δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με ανατροπή του τεκμηρίου αθωότητας. Ο ποινικός δικαστής προβαίνει σε ελεύθερη εκτίμηση των αποδεικτικών μέσων. Θα πρέπει όμως κατά την αξιολόγησή τους να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στον λόγο του θύματος, το οποίο, όπως σωστά υποστηρίζει ο Τσακυράκης, θα έχει κατά κανόνα ήδη επιδείξει τεράστιο ψυχικό σθένος για να καταγγείλει το περιστατικό, ενώ θα πρέπει στη συνέχεια να περάσει και όλο τον Γολγοθά της αποδεικτικής διαδικασίας στην αίθουσα του δικαστηρίου. Αν μας φοβίζει η προοπτική της απατημένης συντρόφου, η οποία για εκδίκηση καταγγέλλει για βιασμό τον εραστή της, ίσως θα πρέπει να εμπιστευθούμε περισσότερο την κρίση του δικαστή, ο οποίος θα πρέπει να κάνει καλά τη δουλειά του, όπως άλλωστε την εμπιστευόμαστε και στην παρούσα κατάσταση των πραγμάτων.

Να επισημάνω εδώ ότι στις ΗΠΑ, όπου τα ποινικά δικαστήρια εφαρμόζουν ελαστικότερα κριτήρια απόδειξης σε υποθέσεις βιασμού, ισχύει η αρχή της αποδείξεως της ενοχής πέραν πάσης εύλογης αμφιβολίας, κάτι το οποίο δεν είναι απαραίτητο σύμφωνα με το ηπειρωτικό δίκαιο, στο οποίο ανήκει και το ελληνικό. Για να συμβαίνει λοιπόν το πρώτο σε μία έννομη τάξη όπου επιβάλλονται τόσο αυστηρές προϋποθέσεις για την ποινική καταδίκη, δεν μπορεί, κάποιος πολύ σημαντικός λόγος θα υπάρχει. Και αυτός δεν είναι άλλος από την ιδιαιτερότητα του βιασμού, ενός εγκλήματος που συνδέεται άμεσα με την υποβάθμιση της θέσης της γυναίκας εδώ και χιλιάδες χρόνια από τις ανδροκρατούμενες κοινωνίες, την εκμετάλλευσή της που φτάνει ορισμένες φορές μέχρι και τον διασυρμό, ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά το σεξ και εν τέλει, όπως λέει και ο Τσακυράκης, τη δαιμονοποίησή της καθώς από θύμα παρουσιάζεται ως ο θύτης των αφελών αρσενικών.



Ναι, ίσως η συγκεκριμένη υπόθεση δεν ήταν η πιο κατάλληλη, για να επικριθεί μία αθωωτική δικαστική απόφαση σε υπόθεση βιασμού. Δεν μπορώ να το ξέρω αυτό, καθώς ούτε τον φάκελο της υπόθεσης γνωρίζω ούτε βρισκόμουν στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ίσως αποτελεί όμως μια καλή αφορμή για να συζητήσουμε τους κανόνες απόδειξης σε δίκες με αυτό το περιεχόμενο. Οι χιλιάδες γυναίκες που, όπως πάλι αποδεικνύουν μελέτες, δεν κατήγγειλαν τον βιασμό τους, καθώς, επειδή δεν ξυλοκοπήθηκαν, ήξεραν ότι θα άκουγαν από την τοπική κοινωνία ότι «πρώτα άνοιξες καλά-καλά τα πόδια σου και μετά θυμήθηκες να διαβάλεις το παλικάρι» είναι τόσο αμελητέα ποσότητα; Και άλλες τόσες που λοιδορήθηκαν στις αίθουσες δικαστηρίων με τη λογική «έλα τώρα που δεν τα΄θελες, αν δεν σου άρεσε, θα είχες αντισταθεί», το δίχως άλλο θα ένιωθαν δικαίωση αν ο ποινικός δικαστής έπαιρνε τοις μετρητοίς τον λόγο τους απέναντι στον λόγο των άλλων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται συνήθως εκτός από τον δράστη, την τοπική κοινωνία και όλοι εμείς οι υπόλοιποι με τα προαιώνια στερεότυπά μας.

Ο,τι χτίσατε, χτίσατε στον αιγιαλό! Δύο γαλλικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ με ελληνικό ενδιαφέρον, Depalle c. France και Brosset-Triboulet et autres c. France (GC), (nos 34044/02, 34078/02)

Με δύο αποφάσεις της 30ης Μαρτίου 2010, το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου έκρινε ότι η άρνηση ανανέωσης της παραχώρησης χρήσης αιγιαλού στους προσφεύγοντες, οι οποίοι είχαν ανοικοδομήσει, με άδεια της διοίκησης, εξοχικές κατοικίες στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σε ζώνη αιγιαλού, δεν παραβίασε το άρθρο 1 του Πρώτου προσθέτου πρωτοκόλλου, διάταξης που κατοχυρώνει το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Ως προς την εφαρμογή αυτής της διάταξης, το ΕΔΔΑ θεώρησε ότι η επίδικη κατάσταση αποτέλεσε « ρύθμιση στη χρήση περιουσιακού αγαθού » και όχι « στέρηση ιδιοκτησίας », σύμφωνα με το άρθρο 1 του Πρώτου πρωτοκόλλου, αφού οι προσφεύγοντες υπέστησαν δραστικό περιορισμό στην απόλαυση περιουσιακού αγαθού, το οποίο αναμφισβήτητα υφίστατο εν προκειμένω λόγω της παρόδου μεγάλου χρονικού διαστήματος από την ανοικοδόμηση των παραθεριστικών κατοικιών. Είναι ενδιαφέρον ότι το Grand Chamber θεώρησε ότι υφίστατο όντως περιουσιακό αγαθό, καθώς οι προσφεύγοντες, μετά από τόσα καλοκαίρια στα εξοχικά τους, είχαν εύλογη πλέον προσδοκία απόλαυσης της περιουσίας τους και δεν ανέμεναν ότι ο κακός Νομάρχης θα τους έδινε κάποια ωραία πρωία τα παπούτσια στο χέρι.



Ωστόσο, ως προς την ουσία το ΕΔΔΑ κατέληξε σε μη παραβίαση του δικαιώματος στην ιδιοκτησία υπογραμμίζοντας τη σημασία της προστασίας του αιγιαλού και της ανάπτυξης αντίστοιχης χωροταξικής πολιτικής (§81). Το ΕΔΔΑ επισήμανε έτσι ότι η γαλλική διοίκηση ενημέρωνε τακτικά τους προσφεύγοντες ότι η ανανεώση της άδειας ήταν προσωρινή και ότι μπορούσε να ανακληθεί χωρίς την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης. Επίσης, σημειώθηκε ότι η διοίκηση είχε επιχειρήσει να έλθει σε διακανονισμό με τους προσφέυγοντες, δεχόμενη να ανανεώσει εκ νέου την παραχώρηση χρήσης του αιγιαλού υπό τον όρο ότι αυτή θα ήταν προσωποπαγής και ότι δεν θα μπορούσαν οι ίδιοι να μεταβιβάσουν την κυριότητά των σπιτιών στα παιδάκια τους. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε δεκτό από τους προσφεύγοντες και το ΕΔΔΑ έκανε εμφανή τη δυσαρέσκειά του για τα τερτίπια των προσφευγόντων σε αυτό το σημείο. Ομολογώ ότι το τελευταίο ήταν έξυπνο κολπάκι της γαλλικής διοίκησης. Το ενδιαφέρον των αποφάσεων είναι ότι το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης προέβη σε γενικότερες κρίσεις ως προς την ανάγκη προστασίας του αιγιαλού στις ευρωπαϊκές χώρες και τη διαφάλιση της δημόσιας χρήσης του. Σημείωσε με νόημα ότι «δεδομένου του αυξανόμενου ενδιαφέροντος ανοικοδόμησης που συγκεντρώνουν οι παραλιακές ζώνες, η επίτευξη λελογισμένης οικοδομικής δραστηριότητας και η διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης σε αυτές δικαιολογούν την εφαρμογή αυστηρότερης νομοθετικής πολιτικής σε αυτόν τον τομέα » (§89). Νομίζω ότι οι αποφάσεις αυτές αποκτούν μεγαλύτερη σημασία εν όψει και της συζήτησης που αναπτύσσεται τελευταία στην Ελλάδα για την επιβολή αυστηρότερων όρων στην εκτός σχεδίου δόμηση και ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά τα πολύπαθα νησιά των Κυκλάδων. Ήδη φαντάζομαι την Μπιρμπίλη να εφορμά από ψηλά, με τη ρομφαία και την Depalle ανά χείρας, και να ξυρίζει τους αιγιαλούς από τα καλόγουστα, ταπεινά, νεοελληνικά εξοχικούλια.

Καλό Πάσχα με νέες αποφάσεις από το Στρασβούργο

Λοιπόν, είχαμε καιρό να τα πούμε και οι αποφάσεις από το Στρασβούργο αυξήθηκαν επικίνδυνα! Πάμε λοιπόν για ένα tour d’horizon που θα έλεγαν και οι Γάλλοι. Σας συμβουλεύω να διαβάσετε τις αποφάσεις ενόσω τρώτε τα τελευταία τσουρεκάκια και αυγουλάκια από το πασχαλινό τσιμπούσι. Πρώτη λοιπόν η Orsus et autres c. Croatie (n° 15766/03, 16.3.2010). Το Grand Chamber του ΕΔΔΑ ανέτρεψε την ομόφωνη προηγούμενη απόφαση του Τμήματος και κατέληξε σε παραβίαση του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 2 του Πρώτου πρωτοκόλλου. Δηλαδή, για να τα κάνω πιο λιανά, το ΕΔΔΑ θεώρησε ότι η ένταξη μαθητών Ρομά σε σχολικές τάξεις όπου η διδακτέα σχολική ύλη ήταν κατά 30% πιο περιορισμένη σε σχέση με τις κανονικές σχολικές τάξεις, αποτέλεσε παραβίαση του δικαιώματος στην εκπαίδευση και αναιτιολόγητη διάκριση εις βάρος τους. Η απόφαση δέχθηκε, με ισχνή πλειοψηφία εννέα εναντίον οκτώ, ότι τα παιδιά καταγωγής Ρομά εντάχθηκαν στις ειδικές τάξεις χωρίς όμως προηγουμένως να έχουν αξιολογηθεί οι γνωσιακές τους δυσκολίες ή η ανεπαρκής γνώση της κροατικής γλώσσας. Επίσης αρκετά από τα παιδιά δεν επανεντάχθηκαν στις κανονικές τάξεις ακόμα και όταν απέκτησαν επαρκή γνώση της κροατικής. Η απόφαση έχει σημασία, διότι είναι από τις ελάχιστες όπου το Grand Chamber ανατρέπει προηγούμενη απόφαση Τμήματος, το οποίο είχε καταλήξει σε μη παραβίαση (και μάλιστα εδώ ομόφωνα) των επικληθεισών διατάξεων της ΕΣΔΑ. Επιβεβαιώνεται έτσι η ευαισθητοποίηση του ΕΔΔΑ σε θέματα προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων μειονοτικών ομάδων όπως οι Ρομά. Είναι αλήθεια πάντως ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι ακόμα αρκετά διχασμένο ως προς την εφαρμογή της έννοιας της «έμμεσης διάκρισης», όπως η ίδια καθιερώθηκε στη σημαντική απόφαση D.H. and Others v. Czech Republic (2007) και αναπτύχθηκε στη Sampanis and Others v. Greece (2008). Η ισχνή πλειοψηφία στην Orsus δείχνει ότι η θεωρία της έμμεσης διάκρισης έχει ακόμα να διανύσει πολύ δρόμο στη νομολογία του δικαστηρίου του Στρασβούργου.

Άλλη μία απόφαση του Grand Chamber που δημοσιεύθηκε στις 16.3.2010 ήταν η Carson and Others v. UK (n° 42184/05). Η απόφαση δεν είναι τόσο πιασάρικη όσο η Orsus, έχει όμως «ψωμί», καθώς αφορά το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και συγκεκριμένα τον καθορισμό του ύψους συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Όπως βλέπετε κάνω ανοίγματα και σε τέτοια θέματα, για να επεκτείνω το ακροατήριό μου και σε άτομα τρίτης ηλικίας. Ίσως δε να έχω και την κρυφή, ματαιόδοξη, επιθυμία να με καλέσουν σε εκπομπές τους στην τηλεόραση αυθεντίες του είδους όπως ο Αυτιάς ή ο καθηγητής Μητρόπουλος. Τι να κάνουμε, άνθρωποι είμαστε... Λοιπόν, πέραν της πλάκας, το ζήτημα της Carson ήταν ενδιαφέρον. Οι προσφεύγοντες κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους στο βρετανικό δημόσιο, είχαν καταβάλει κανονικά τις συνταξιοδοτικές τους εισφορές πριν αποφασίσουν να μετοικήσουν σε τρίτες χώρες, όπως η Ν. Αφρική και η Αυστραλία (όχι τρελλοί ήταν να κάτσουν να τρώνε τη βροχή του νησιού). Ωστόσο, το βρετανικό δημόσιο δεν αναπροσάρμοσε τη σύνταξή τους στο ίδιο ύψος με αυτήν που ελάμβαναν οι συνταξιούχοι που είχαν κατβάλει τις ίδιες εισφορές με τους προσφεύγοντες αλλά συνέχιζαν να διαμένουν στη Γηραιά Αλβιόνα. Το Grand Chamber του ΕΔΔΑ κατέληξε σε μη παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (με μειοψηφία έξι δικαστών). Έκρινε ότι οι προσφεύγοντες είχαν υπαχθεί στη δημόσια ασφάλιση και όχι σε ιδιωτικό Ταμείο. Στην πρώτη περίπτωση, ο νομοθέτης έχει μεγαλύτερη ευχέρεια να κρίνει πώς θα αναδιανείμει τις εισφορές προκειμένου να διασφαλίσει ένα ελάχιστο επίπεδο ποιότητας ζωής στους βρετανούς υπηκόους. Η δημόσια ασφάλιση δεν εξομοιώνεται λοιπόν κατά τον ευρωπαίο δικαστή με την ιδιωτική ασφάλιση. Καταλαβαίνω τη λογική του επιχειρήματος αλλά το βρίσκω λίγο περίεργο για τα γούστα μου. Προσωπικά θα προτιμούσα, ό,τι πληρώνω να λαμβάνω σε σύνταξη είτε εργάζομαι στο δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα. Πάντως το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης δεν έμεινε σε αυτό το επισχείρημα. Διαπίστωσε ότι ούτως ή άλλως οι προσφέυγοντες δεν βρίσκονταν στην ίδια θέση με τους συνταξιούσχους που διέμεναν στη Μεγάλη Βρετανία, καθώς το κόστος ζωής δεν ήταν το ίδιο στην τελευταία και στη Νότιο Αφρική, παραδείγματος χάριν. Αυτό σημαίνει ότι σε περίτπωση που μετοικούσαν οι προσφεύγοντες σε κράτος με υψηλότερο κόστος ζωής από τη Μ. Βρετανία, τότε οι συντάξεις τους θα έπρεπε να πάρουν την ανιούσα; Χε, χε. Γενικώς, φαίνεται ότι το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης του ΕΔΔΑ δεν είχε και πολλή διάθεση να μπει στα χωράφια άσκησης συνταξιοδοτικής πολιτικής, που ανήκει παραδοσιακά στις αρμοδιότερες κρατικές αρχές.

Δεν σταματάμε εδώ όμως, Προχωράμε και σε άλλες ενδιαφέρουσες αποφάσεις του δεκαπενθημέρου. Λοιπόν, στο πλαίσιο του άρθρου 2 και του δικαιώματος στη ζωή, η Oyal c. Turquie αποδεικνύει ότι το ΕΔΔΑ μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται και ως ασφαλιστικός οργανισμός, αφού εξασφαλίζει μέχρι και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη δια βίου! Η υπόθεση ήταν ιδιαιτέρως στενάχωρη, αφού αφορούσε ένα παιδάκι, στο οποίο έγιναν επανειλημμένες μεταγγίσεις αίματος αμέσως μετά τη γέννησή του και, δυστυχώς, από αμέλεια των ιατρικών αρχών μολύνθηκε από τον ιό HIV. Τα τουρκικά δικαστήρια αναγνώρισαν το σφάλμα του δημόσιου νοσοκομείου και διέταξαν την καταβολή στην οικογένεια του παιδιού χρηματικού ποσού που αντιστοιχούσε στα έξοδα ενός έτους ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οι γονείς του παιδιού όμως με το ζόρι τα έβγαζαν πέρα λόγω των συνεχών ιατρικών εξόδων στα οποία υποβάλλονταν. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το ποσό που επιδίκασαν τα εθνικά δικαστήρια δεν ήταν αρκετό. Όχι μόνο κατέληξε ότι το τουρκικό κράτος έπρεπε να καταβάλει στους γονείς 300.000 ευρώ ως αποζημίωση για τη υλική βλάβη που υπέστησαν αλλά αποφάσισε επί πλέον ότι οι τουρκικές αρχές όφειλαν να καλύψουν την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του τέκνου των προσφευγόντων για το υπόλοιπο της ζωής του. Όπως αντιλαμβάνεσθε, η νομολογία σχετικά με τη διασφάλιση της υγείας και τις θετικέςυποχρεώσεις των κρατών-μελών σε αυτόν τον τομέα ανοίγεται πλέον σε πεδία δόξης λαμπρά!

Δείτε επίσης: τις απόφάσεις Smith και Buirjen v. Germany. Το ΕΔΔΑ κατέληξε σε παραβίαση του άρθρου 6 και του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο σε υποθέσεις που αφορούσαν στους όρους μεταφοράς των προσφευγόντων από τη χώρα που εξέτιαν τις ποινές που τους είχαν επιβληθεί στη χώρα της όμορφης τουλίπας. Τι να σημαίνει αυτή η εξέλιξη; Μήπως ότι το άρθρο 6 θα αρχίσει δειλά-δειλά να εφαρμόζεται και στις διαδικασίες μεταγωγών στο πλαίσιο εκτέλεσης της ποινής; Καλά πάμε...

Τέλος, για όσους ενδιάφερονται για τις εγγυήσεις δίκαιης δίκης στην ποινική διαδικασία, αξιοσημείωτη είναι η Jiga c. Roumanie, στην οποία το ΕΔΔΑ υπογράμμισε ότι η υποχρέωση του κατηγορουμένου να εμαφνίζεται κατά την ακροαματική διαδικασία με την περιβολή του σωφρονιστικού καταστήματος ήταν αντίθετη στο άρθρο 6§2 και στο τεκμήριο αθωότητας. Ωραίοι είναι οι Ρουμάνοι. Σε λίγο θα εμφανίζουν τους κατηγορούμενους στο ακροατήριο με πίσσα και πούπουλα.

Για τους ρέκτες της ελευθερίας της έκφρασης συστήνω τις αποφάσεις Papaianopol c. Roumanie και Gorkan c. Turquie. Η πρώτη αφορούσε την καταδίκη σε αποζημίωση ενός συνδικαλιστή και δημοσιογράφου για δημοσίευμα σε έντυπο εκπαιδευτικού περιεχομένου στο οποίο παρουσίαζε τον διευθυντή σχολείου ως δικτατορίσκο. Teacher leave the kids alone! Το ΕΔΔΑ προέβη στον κλασικό του έλεγχο και κατέληξε σε παραβίαση του άρθρου 10, καθώς οι χαρακτηρισμοί του προσφεύγοντος είχαν πραγματική βάση (factual basis) και επίσης ο ίδιος επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και επιμέλεια κατά τη διάρκεια της δίκης του να αποδείξει την αλήθεια των ισχυρισμών του. Αυτό το τελευταίο επιχείρημα του ΕΔΔΑ δεν το πολυκαταλαβαίνω. Θα επανέλθω σε επόμενο post. Η δεύτερη υπόθεση αφορά έναν δυστυχή εφημεριδοπώλη τον οποίον μπουζουριάσανε λεβεντόκορμοι αστυνομικοί διότι πουλούσε, λέει, ύποπτη εφημερίδα η οποία είχε καταδικασθεί στο παρελθόν για συκοφαντικές δυσφημήσεις. Το ΕΔΔΑ κατέληξε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι το επιχείρημα των αστυνομικών αρχών ήταν παραμύθι και ότι όλα έγιναν για να εκφοβίσουν τον περιπτερά. Εγώ πιστεύω ότι ο περιπτεράς πουλούσε και κουλούρια και τους έδωσε κανένα ψιλομπαγιάτικο. Οπότε τα πήρανε τα όργανα της τάξης και αποφάσισαν να τον ψιλοτσαλακώσουνε. ΒΑΣΤΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ! Καλό Πάσχα σε όλους με πολλά αυγουλάκια και ανθρώπινα δικαιώματα.

EΔΔΑ, Demopoulos and others v. Turkey, απόφαση επί του παραδεκτού, 1.3.2010. Ουαί τοις ηττημένοις!

Αναμφισβήτητα, η πιο σημαντική για το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου απόφαση του ΕΔΔΑ είναι η απόφαση επί του παραδεκτού Demopoulos and others v. Turkey, με την οποία το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το ένδικο μέσο που προβλέπεται από τον νόμο 67/2005 της Τουρκικής δημοκρατίας της Βορείου Κύπρου (RTCN) για την αποζημίωση των Ελληνοκυπρίων , οι οποίοι αποστερήθηκαν των ιδιοκτησιών τους κατά την τουρκική εισβολή του 1974, είναι αποτελεσματική προσφυγή σύμφωνα με το άρθρο 35 της ΕΣΔΑ. Βάσει αυτού του συμπεράσματος, το Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης απέρριψε τις προσφυγές των δέκα επτά προσφευγόντων για μη εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων.

Η Dimopoulos αποτελεί την αναμενόμενη εξέλιξη της προηγούμενης απόφαση πιλότου του ΕΔΔΑ Xenides-Arestis v. Turkey, 22.12.2005 όπου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κάλεσε το τουρκικό κράτος να ψηφίσει νόμο με τον οποίο θα προβλεπόταν δικαστική επιτροπή στο RTCN για την αποζημίωση των ενδιαφερομένων. Η Dimopoulos λοιπόν είναι η φυσιολογική συνέχεια της Xenides-Arestis και το κυπριακό κράτος θα έπρεπε κανονικά να το είχε δει να έρχεται. Με 1.500 ίδιου περιεχομένου προσφυγές να εκκρεμούν αυτήν τη στιγμή στο ΕΔΔΑ από Ελληνοκύπριους που έχασαν τις περιουσίες τους το 1974, είναι προφανές ότι το Στρασβούργο έψαχνε έναν εύσχημο τρόπο να τις διώξει από πάνω του. Η σύσταση αυτής της Επιτροπής αποζημιώσεων αποτέλεσε το κατάλληλο πάτημα και, άρα, οι υπόλοιπες 1.500 προσφυγές θα απορριφθούν τώρα ως απαράδεκτες για μη εξάντληση των εσωτερικών ένδικων μέσων.

Τώρα, ως προς την αιτιολογία της απόφασης, πιστεύω ότι είναι προβληματική. Το ΕΔΔΑ προβαίνει σε ευφάνταστους νομικούς ακροβατισμούς προκειμένου να θεωρήσει το επίδικο ένδικο μέσο ως αποτελεσματικό. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Θα σταθώ σε δύο σημεία τη απόφασης. Πρώτον, το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι το γεγονός της μη αναγνώρισης του RTCN ως νόμιμου κράτους από τη διεθνή κοινότητα δεν σημαίνει αυτομάτως ότι και οι νόμοι που το ίδιο ψηφίζει θεωρούνται αυτομάτως ανίσχυροι (§89). Και αυτό με τη λογική ότι από τη στιγμή που αναγνωρίζεται από την προηγούμενη απόφαση Loizidou η ευθύνη της Τουρκίας ως κράτους που κατέχει στρατιωτική τη Βόρεια Κύπρο και άρα ασκεί κρατική εξουσία σε τόπο εκτός της επικράτειάς της, θα ήταν αντιφατικό να μην αναγνωρίζεται και η ισχύ πράξεων νομοθετικών ή άλλων που προέρχονται από τις αρχές του RTCN. Το επιχείρημα πάσχει κατά τη γνώμη μου διότι εκκινεί από λανθασμένη βάση. Στη Loizidou και στις επόμενες σχετικές αποφάσεις, όπως τη διακρατική Cyprus v. Turkey, η αναγνώριση της διεθνούς ευθύνης της Τουρκίας εκτός της επικράτειάς της, ήταν απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να αποδοθούν οι παραβιάσεις σε κράτος-μέλος της Σύμβασης και έτσι να θεωρηθούν οι προσφυγές παραδεκτές ratione personae. Κοινώς, χωρίς καθ΄ου κράτος, οι προσφυγές θα είχαν απορριφθεί. Και είναι απολύτως λογικό οι καταγγελλόμενες παραβιάσεις να καταλογίζονταν στην Τουρκία, αφού οι στρατιωτικές δυνάμεις της είχαν εισβάλει στο νησί. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την αναγνώριση της νομιμότητας πράξεων που εκδίδει στη συνέχεια η κατέχουσα δύναμη και μάλιστα την εξάρτηση του παραδεκτού της προσφυγής στο ΕΔΔΑ από την εξάντληση ενδίκων μέσων που προβλέπουν αυτές οι πράξεις! Με τη λογική αυτή νομιμοποιείται στην ουσία η κατέχουσα δύναμη και τα όσα λέει το ΕΔΔΑ γενικά για μη αναγνώριση του RTCN από το ίδιο είναι εκ του πονηρού. Όταν αναγνωρίζεις τη νομιμότητα πράξεων της κατέχουσας κρατικής δύναμης, στην πράξη αναγνωρίζεις και την ίδια. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Ουαί τοις ηττημένοις !



Δεύτερον, δεν είναι καθόλου πειστικός ο συλλογισμός του ΕΔΔΑ (μόλις μία παράγραφος, §120) σχετικά με την αμεροληψία αυτής της Επιτροπής. Επισημαίνει ότι τα δύο από τα μέλη της πρέπει υποχρεωτικά να προέρχονται από χώρες εκτός της Ελλάδας, Τουρκίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Τουρκίας και ότι οι προσφεύγοντες δεν απέδειξαν την παντελή ( !!) απουσία αμεροληψίας της Επιτροπής. Υπενθυμίζω ωστόσο ότι η Επιτροπή απαρτίζεται από πέντε έως επτά μέλη και ότι τα μέλη της προτείνονται από τον Πρόεδρο της RTCN και διορίζονται από την από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του RTCN. Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει δηλαδή; Μάλλον εδώ το ΕΔΔΑ ξέχασε λιγουλάκι την προηγούμενη νομολογία του ως προς τις προϋποθέσεις αμεροληψίας σύμφωνα με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ.

Για να λέμε όμως και τα πράγματα με το όνομά τους, η κυπριακή κυβέρνηση θα έπρεπε να αναμένει αργά ή γρήγορα μια τέτοια εξέλιξη. Δεν περιμένεις από δικαστικό όργανο και μάλιστα διεθνές να δώσει λύση σε πολιτικό πρόβλημα. Και όταν λες από δω κι από κει στα διεθνή fora ότι «ναι, ναι θα ψηφίσουμε το σχέδιο Annan» και μετά, αφού γίνεις μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεσηκώνεις τον κόσμο να το καταψηφίσει και μιλάς για veto κατά της Τουρκίας, θα πρέπει να αναμένεις ότι οι άλλοι σε περιμένουν τη γωνία. Οι Κύπριοι δεν έχουν καταλάβει ότι όσο περνάει ο καιρός τόσο το δίκαιο των αιτημάτων τους ξεθωριάζει. Πόσες φορές στο παρελθόν δεν εκμεταλλεύτηκαν το θετικό momentum στη διεθνή πολιτική σκηνή για την επιτυχή προώθηση των αιτημάτων τους; Και δυστυχώς στη ζωή ο άνεμος είναι λίγες φορές πραγματικά ούριος. Όπως έλεγε και ο Αβέρωφ, το Κυπριακό είναι μία ιστορία χαμένων ευκαιριών.

Η αγνώστου διαμονής Ρουμάνα καθαρίστρια και τα θαυμαστά έργα των ποινικών δικαστηρίων/ ΕΔΔΑ, Popovitsi c. Grèce, 14.1.2010

Λοιπόν, η Popovitsi δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς το νομικό σκέλος της αλλά, αναμφισβήτητα, καταδεικνύει την παντελή έλλειψη κοινού νου που χαρακτηρίζει ουκ ολίγες φορές τα ελληνικά δικαστήρια. Η νομολογία του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου έχει, ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια, αναδείξει ιστορίες απείρου κάλλους, όπου τα ελληνικά δικαστήρια ερμηνεύουν τόσο στενά και φορμαλιστικά το εθνικό δίκαιο (σε ό,τι αφορά τους κανόνες του παραδεκτού) ώστε τελικά να προσβάλλεται το δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο. Η Popovitsi είναι μία από αυτές τις υποθέσεις, η οποία μάλιστα αφορά το ειδικότερο ζήτημα της κοινοποίησης του κλητηρίου θεσπίσματος και της καταδικαστικής απόφασης σε άτομα αγνώστου διαμονής. Κατά της προσφεύγουσας ασκήθηκε μήνυση για κλοπή από την οικία του πρώην εργοδότη της, για τον οποίον εργαζόταν ως καθαρίστρια (floor management, για πιο politically correct έκφραση). Το αστυνομικό όργανο την αναζήτησε ωστόσο σε λάθος διεύθυνση από αυτήν στην οποία αποδεδειγμένα διέμενε και, έτσι, το κλητήριο θέσπισμα αναρτήθηκε στο δημαρχείο Αθηνών καθώς η προσφεύγουσα θεωρήθηκε ως «αγνώστου διαμονής». Μετά την καταδίκη της in absentia και η απόφαση του πλημμελειοδικείου αναρτήθηκε στο δημαρχείο. Η προσφεύγουσα πληροφορήθηκε την καταδίκη της όταν πήγε να ανανεώσει την άδεια παραμονής της. Σημειωτέον ότι καθ΄όλη της διάρκεια της παραμονής της στην Ελλάδα δήλωνε στις αρμόδιες διοικητικές αρχές την ίδια, πραγματική, διεύθυνση. Έχοντας χάσει την προθεσμία να ασκήσει έφεση, ζήτησε την ακύρωση της καταδικαστικής απόφασης προβάλλοντας ότι κακώς είχε θεωρηθεί ως αγνώστου διαμονής, αφού οι διοικητικές αρχές μια χαρά είχανε στη διάθεσή τους την πραγματική της διεύθυνση. Το δικαστήριο απέρριψε όμως την αίτηση ακυρώσεως υπογραμμίζοντας ότι η εισαγγελική αρχή δεν είχε στη διάθεσή της τη σωστή διεύθυνση.



Το ΕΔΔΑ κατέληξε σε παραβίαση του άρθρου 6§1 και συγκεκριμένα του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο, επισημαίνοντας βασικά ότι από τη στιγμή που οι άδειες παραμονής της προσφεύγουσας περιελάμβαναν την ορθή διεύθυνσή της, θα έπρεπε οι εισαγγελικές αρχές να δείξουν κάποιο ενδιαφέρον και να την αναζητήσουν και εκεί. Το ΕΔΔΑ υπονοεί δηλαδή ότι πρέπει να υφίσταται ένα είδος συνεννόησης και ενημέρωσης μεταξύ της διοίκησης και της δικαιοσύνης σε ό,τι αφορά τέτοια διαδικαστικά ζητήματα, ιδιαιτέρως όταν η επίδοση δικαστικού εγγράφου όπως είναι το κλητήριο θέσπισμα ή η καταδικαστική απόφαση μπορεί να έχει σοβαρότατες συνέπειες για τον ενδιαφερόμενο. Επίσης, το ΕΔΔΑ τόνισε ότι ο πολίτης δεν έχει υποχρέωση να τρέχει να ενημερώνει τις εισαγγελικές αρχές όποτε αλλάζει διεύθυνση κατοικίας, από τη στιγμή που δεν γνωρίζει ότι εκκρεμεί ποινική δίωξη εναντίον του (§22). Λογικό μου φαίνεται αυτό. Αντί η γραμματεία της εισαγγελίας να θεωρεί ότι μαζί με τη μετακόμιση κάθε πολίτης θα πρέπει να τρέχει και στην Ευελπίδων λέγοντας «καλού-κακού ας το πω και στον εισαγγελέα, δεν ξέρεις μήπως μου έχει τραβήξει κανένας καμιά μήνυση», μάλλον θα έπρεπε οι κρατικές υπηρεσίες να συνεργάζονται καλύτερα και να μη βαριούνται που ζουν.



Να υπενθυμίσω ότι η Popovitsi είναι η δεύτερη ελληνική απόφαση του ΕΔΔΑ ως προς το ζήτημα της κοινοποίησης στα πρόσωπα που θεωρούνται «αγνώστου διαμονής». H πρώτη ήταν η περυσινή Elyasin c. Grèce (28.5.2009) στην οποία η Popovitsi, περιέργως πώς, δεν κάνει οιαδήποτε αναφορά. Κακώς, τέλος, η απόφαση δεν επιδικάζει χρηματική αποζημίωση στην προσφεύγουσα λόγω ηθικής βλάβης, θεωρώντας ότι η διάγνωση της παραβίασης είναι αρκετή. Ναι, θα κάνει η προσφεύγουσα την απόφαση του Στρασβούργου κορνίζα και θα τη βάλει στο σαλόνι να τη δείχνει στις φίλες της κατά τον απογευματινό καφέ!


Τέλος, αν έχετε διάθεση για μελαγχολικό ροκάκι σας προτείνω Black Heart Procession και ιδιαιτέρως το album Amore del Tropico.

Δεν είναι ο τελευταίος τους δίσκος αλλά, προσωπικά, είναι αγαπημένος μου.

Καμαρώστε τους!

Είναι γεγονός ότι εν μέσω της πρωτόγνωρης οικονομικής, θεσμικής κλπ. κλπ. καταιγίδας που έχει ενσκήψει, μόνο η Βουλή απέμεινε ως παρηγοριά, ως φάρος ηθικής, ως παράδειγμα προς μίμηση για τον κατατρεγμένο μισθωτό που τρέχει και δεν προφταίνει πλέον να πληρώσει τους λογαριασμούς των κινητών του. Μπορεί δηλαδή ο φορολογούμενος να μην έχει να αγοράσει ούτε σώβρακο αλλά τουλάχιστον έχει να υπερηφανεύεται για το ηθικό ανάστημα των εθνοπατέρων. Έτσι και χθες η Βουλή έδωσε εκ νέου λαμπρά δείγματα γραφής και απέρριψε τις αιτήσεις για άρση της ασυλίας των βουλευτών Ντινόπουλου και Βελόπουλου. Ο πρώτος κατηγορείτο για παράβαση καθήκοντος, πριν μάλιστα εκλεγεί βουλευτής, και ο δεύτερος για φθορά ξένης ιδιοκτησίας. Αδικήματα δηλαδή που συνδέονται ΣΤΕΝΟΤΑΤΑ με την ενάσκηση βουλευτικού έργου. Με συντριπτική πλειοψηφία το ελληνικό Κοινοβούλιο απέρριψε τα εισαγγελικά αιτήματα για άρση της ασυλίας τους.



Όλα αυτά, ενώ πριν από έναν μόλις μήνα η Ελλάδα καταδικάσθηκε για δεύτερη φορά από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαιωμάτων του ανθρώπου για την πρακτική των ελλήνων βουλευτών να ερμηνεύουν το θεσμό της βουλευτικής ασυλίας ως προνόμιο της κάστας τους που τους απαλλάσσει από τις άσκοπες βόλτες στα ποινικά δικαστήρια. Πού να τρέχουν οι άνθρωποι. Έχουν και δουλειές. Μπορεί να διαφωνούν μεταξύ τους για τα μέτρα λιτότητας και την οικονομική πολιτική και να τσακώνονται σαν τα κοκόρια (και καλά τώρα) αλλά όταν είναι για το τομαράκι τους αποφασίζουν με αξιοθαύμαστη σύμπνοια. Τι να πει κανείς; Σε σοβαρή χώρα θα είχαν ξεσηκωθεί και οι πέτρες λόγω αυτού του απίστευτου και συνεχούς σκανδάλου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο φτύσιμο για τον πολίτη από τον βουλευτή που του λέει κατάμουτρα ότι όλα τα γουρούνια είναι ίσα αλλά εμείς τα κοινοβουλευτικά γουρούνια είμαστε πιο ίσα από τα ίσα. Ίσως όμως τελικά να είναι αυτή η φυσιολογική κατάσταση των πραγμάτων. Τέτοιοι είμαστε και τέτοια Βουλή μας αξίζει. Καμαρώστε την.

Η Βοσκοπουλιάδα στο Στρασβούργο, ΕΔΔΑ, Alfantakis c. Grèce, n° 49330/07, απόφαση 11.2.2010

Η υπόθεση αφορά την ελευθερία της έκφρασης, που κατοχυρώνεται ως γνωστόν (αυτό το τελευταίο το έβαλα για να νιώσουν άσχημα οι μη γνωρίζοντες από Σύμβαση), από το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Έχει πλάκα, διότι βασικά αναφέρεται στον καυγά μεταξύ του προσφεύγοντος, γνωστού δικηγόρου- παραθυράκια των τηλεοπτικών δελτίων, (ιδιαιτέρως την περίοδο που ο Πρίγκηπας, ο μέγας Βάρδος του ελληνικού τραγουδιού, τα είχε κάνει ρόιδο με την Τζούλια) με τον εισαγγελέα που χειριζόταν την ποινική δίωξη κατά της πρώην γυναίκας του Βοσκόπουλου. Τα είχε ψιλοπάρει λοιπόν ο μεγαλοδικηγόρος που ο εισαγγελέας αποφάσισε να μην παραπέμψει την Τζούλια στο ακροατήριο και βγήκε στην τηλεόραση και σχολίασε την εισαγγελική πρόταση λέγοντας μεταξύ άλλων «όταν τη διάβασα, γέλασα». Τα ελληνικά δικαστήρια τον καταδίκασαν σε αποζημίωση για δυσφήμηση, δεχόμενα ότι τα όσα είπε ο προσφεύγων ήταν προσβλητικά για τον εισαγγελέα και ότι ο πρώτος θα μπορούσε να εκφέρει άποψη ως προς την ορθότητα της εισαγγελικής πρότασης αλλά δεν θα έπρεπε να προβεί σε σχόλια που υπονοούσαν ότι η ίδια ήταν γελοία ή βλακώδης. Το δικαστήριο του Στρασβούργου κατέληξε, για μία ακόμα φορά μέσα στα τελευταία τρία χρόνια σε ό,τι αφορά ελληνική υπόθεση, σε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ. Οι σκέψεις του είναι ενδιαφέρουσες ως προς την εφαρμογή της υφιστάμενης νομολογίας του ΕΔΔΑ σχετικά με το άρθρο 10 της Σύμβασης. Προσωπικά βρίσκω αξιοσημείωτη την παράγραφο 31 της απόφασης, όπου το ΕΔΔΑ διατυπώνει τη θέση του ως προς τα όρια ερμηνείας από τον εθνικό δικαστή των επίμαχων εκφράσεων σε υποθέσεις δυσφήμισης:
« En particulier, la Cour relève que la cour d’appel d’Athènes s’est focalisée principalement sur l’emploi des termes « franchement, lorsque je l’ai lu, j’ai ri », utilisés par le requérant et leur impact sur la personnalité de D.M. Or, au lieu de rechercher la signification directe de cette phrase, la juridiction interne s’est livrée à sa propre interprétation pour aboutir à ce qu’elle pourrait impliquer. Comme il a été admis par la cour d’appel d’Athènes, « [le rapport] consiste en une étude scientifique, correcte ou non, mais pas ridicule ou idiote, comme le défendeur le laisse entendre ». Ce faisant, la juridiction interne a imprégné ses considérations d’un subjectivisme particulier, ayant potentiellement la conséquence d’attribuer au requérant des intentions qui n’étaient pas en vérité les siennes. »



Μιας και μιλάμε για ελευθερία της έκφρασης, είπα επίσης να αναρτήσω και τη φωτογραφία των ημερών, έτσι μπας και επισκεφθεί το μπλογκάκι μου ο Πετσάλνικος και ο Ευθυμίου, να πούνε καμιά εξυπνάδα για τον αθάνατο ελληνικό πολιτισμό, τους κομπραδόρους στην Αρχαία Ελλάδα και την τέχνη του τσεπώματος. Πάντως εγώ έχω να προτείνω μια άλλη ερμηνεία για το κολάζ. Νομίζω ότι η Αφροδίτη της Μήλου μας κάνει κωλοδάχτυλο από το Λούβρο και μας λέει: "Μια χαρά είμαι εγώ στο Παρισάκι. Σιγά μην κατέβω ποτέ λαμόγια στην Ελλάδα. Εσείς είστε ικανοί να με πουλήσετε για να πάρετε διακοποδάνεια".

















Άσχετο, τέλος, αλλά λέω να διανθίζω από δω και πέρα τα posts με αναφορές σε μουσικές, βιβλία, ταινίες που άκουσα, διάβασα, είδα τελευταία και μου άρεσαν. Προτείνω λοιπόν το τελευταίο cd του Tord Gustavsen Ensemble, "Restored, Returned", από τη σοβαρή δισκογραφική εταιρεία ECM.

Πολύ καλή jazz, χαμηλών τόνων, με εμβόλιμα τραγούδια που ξεφεύγουν από τις γλυκανάλατες γυναικείες φωνές που ακούμε τελευταία να ψιθυρίζουν χιλιοτραγουδισμένα κομμάτια σε, και καλά, jazz εκδοχή.

Ξύλο με το τσουβάλι! ΕΔΔΑ, Galotskin v. Greece, n° 2945/07, απόφαση 14.1.2010

Πάμε στη δεύτερη ενδιαφέρουσα ελληνική απόφαση που εξέδωσε το ΕΔΔΑ στην αρχή αυτής της χρονιάς. Η Galotskin είναι το «ξαδερφάκι» της Zelilof v. Greece που δημοσιεύθηκε στις 24.5.2007, αφού και οι δύο αφορούν πάνω-κάτω τα ίδια πραγματικά περιστατικά, δηλαδή το μπουζούριασμα των προσφευγόντων από τους αστυνομικούς Αποστολίδη, Τσιοράκη και Καλαϊτσίδη, καμάρια της Υπηρεσίας, στην Άνω Τούμπα της Θεσσαλονίκης τον Δεκέμβριο του 2001. Για τις λεπτομέρειες των υποθέσεων, παραπέμπω στις δύο αποφάσεις. Περιγράφουν αναλυτικά το ξύλο που έφαγαν οι προσφεύγοντες κατά τον έλεγχο της ταυτότητάς τους από τους τρεις εμπλεκόμενους αστυνομικούς. Η Galotskin οδήγησε ευκολότερα το ΕΔΔΑ σε διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, καθώς σε αντίθεση με τη Zelilof, ο προσφεύγων ούτε είχε προβάλει αντίσταση ούτε είχε ρίξει και αυτός μερικές ψιλές στους αστυνομικούς κατά τη σύλληψή του. Στη Galotskin, τον βρήκανε μέσα στην παρακείμενη καφετέρια που είχε πάει να κρυφτεί, τον πέταξαν πάνω σε ένα τραπέζι μπιλιάρδου και του τις ρίξανε με τη στέκα. Πρωτότυπη χρήση του εργαλείου. Ίσως σε μελλοντικό remake της ταινίας «Το χρώμα του χρήματος», θα μπορούσε να εμπνευσθεί ο σκηνοθέτης, για να δώσει περισσότερο punch στην ταινία. Μία αξιοσημείωτη διαφορά ανάμεσα στις δύο αποφάσεις είναι ότι στη Galotskin το δικαστήριο του Στρασβούργου συμπεριέλαβε στη διαπίστωση της παραβίασης και τα περιστατικά που έλαβαν χώρα μέσα στο αστυνομικό τμήμα όπου μεταφέρθηκε ο προσφεύγων, μετά τη σύλληψή του. Το ΕΔΔΑ, θεώρησε ότι από τη στιγμή που ο προσφεύγων βρισκόταν υπό την εξουσία των αστυνομικών οργάνων τόσο κατά τη σύλληψή του όσο και κατά την κράτησή του, υφίστατο τεκμήριο ευθύνης των κρατικών αρχών για τον τραυματισμό του. Από τη στιγμή που το ελληνικό δημόσιο δεν προσέφερε επαρκείς εξηγήσεις για το τι συνέβη μέσα στο αστυνομικό τμήμα, το εν λόγω κριτήριο δεν θα μπορούσε να ανατραπεί. Η λύση αυτή είναι ορθότερη από την προηγούμενη προσέγγιση του ΕΔΔΑ στη Zelilof.

Μεγαλύτερο πάντως ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συλλογισμός του ΕΔΔΑ προκειμένου να καταλήξει και σε διαδικαστική παραβίαση του άρθρου 3, σχετικά δηλαδή με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε για τον επιμερισμό πειθαρχικών και ποινικών ευθυνών στους υπαίτιους. Το ΕΔΔΑ εξέτασε αναλυτικά την ουσία των αποφάσεων του αρμόδιου δικαστικού Συμβουλίου καθώς και του Εφετείου Θεσσαλονίκης και κατέδειξε τα λογικά σφάλματα στα οποία τα ίδια υπέπεσαν καθώς και την προβληματική εκτίμηση των αποδεικτικών μέσων. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, οι τρεις κατηγορούμενοι αστυνομικοί αθωώθηκαν πανηγυρικά απο τα ελληνικά δικαστήρια. Ούτε γάτα ούτε ζημιά δηλαδή...

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ελληνικές αποφάσεις για το 2010

Φτάνουμε σιγά – σιγά στο τέλος Φεβρουαρίου και καλό θα ήταν να δούμε αν δημοσίευσε τίποτα ενδιαφέρον το Στρασβούργο σχετικά με την Ελλάδα. Λέω να κάνω τέτοιες μικρές ανασκοπήσεις από καιρού εις καιρόν, διότι μαθαίνω ότι τo μπλογκάκι το παρακολουθούν και φοιτητές (παιδιά μόνο νομολογία παρουσιάζουμε εδώ, θέματα για εξεταστική δεν έχουμε), οπότε λέω να συμβάλω κι εγώ στον « διαπαιδαγωγικό » που λέει και κάποιος φίλος, χαρακτήρα της ΕΣΔΑ. Νομίζω ότι, γενικότερα, δεν υπάρχει κάποια ελληνική απόφαση, η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερη νομολογιακή συμβολή. Εντοπίζω πάντως τέσσερις πιο ενδιαφέρουσες που έχουν αξία για την ελληνική έννομη τάξη, τις οποίες και θα παρουσιάσω μέσα στις επόμενες μέρες. Είναι οι αποφάσεις Syngelidis, Galotskin, Alfantakis και Popovitsi.
Πρώτη, η Syngelidis v. Greece, 11.2.2010. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η πιο σημαντική έως τώρα, διότι ως follow up της Tsalkitzis, επιβεβαιώνει το χάλι της ελληνικής Βουλής, αλλά και της ελληνικής δημοσιογραφίας σχετικά με τη βουλευτική ασυλία. Να εξηγούμαι, για να μην υπάρχουν παρανοήσεις. Το πρώτο χάλι είναι προφανές. Το ΕΔΔΑ λέει για δεύτερη φορά, σε ό,τι αφορά ελληνική υπόθεση, ότι η απόρριψη της αίτησης άρσης της βουλευτικής ασυλίας βουλευτή προκειμένου να εκδικασθεί κατηγορία εναντίον του/της για διάπραξη ποινικού αδικήματος προσβάλλει το άρθρο 6§1 της Σύμβασης και, ιδιαιτέρως, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο. Γιατί αυτό το ειδικότερο δικαίωμα; Διότι έτσι στερεί τη δυνατότητα στην πολιτική αγωγή, η οποία πιθανότατα έχει υποβάλει και τη μήνυση, να φέρει το αίτημα εκδίκασης της υπόθεσης, και εξέτασης του αιτήματός της, από το ποινικό δικαστήριο.

Είναι αξιοσημείωτο εδώ ότι το ευρωπαϊκό δικαστήριο επιμένει να εξετάζει τέτοιου είδους υποθέσεις υπό το πρίσμα της πρόσβασης σε δικαστήριο, παρά το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος, η πολιτική αγωγή, διατηρεί πάντα το δικαίωμα να απευθυνθεί και στα πολιτικά δικαστήρια, τα οποία αποτελούν το φυσιολογικό δικαστή εξέτασης αποζημιωτικών αιτημάτων. Γιατί το κάνει αυτό; Διότι δεν επιθυμεί να υποβαθμίσει τα δικαιώματα της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη εκ του λόγου ότι το αίτημά της έχει βασικά αποζημιωτικό χαρακτήρα και, άρα, η ίδια μπορεί κάλλιστα να στραφεί αλλού για να το ικανοποιήσει (βλ. Syngelidis, §29 και Gorou n° 2, η βασική απόφαση σε αυτό το ζήτημα, §§24-26). Το πιο σημαντικό είναι ότι κατ΄αυτόν τον τρόπο το ΕΔΔΑ βρίσκει τον τρόπο για να εξετάσει ένα ζήτημα που έχει βασικά γενικότερη θεσμική αξία για τον τρόπο που λειτουργεί το Κοινοβούλιο σε μία δημοκρατική κοινωνία (βλ. σε αυτό το σημείο την απογοητευτική μειοψηφούσα γνώμη στη Syngelidis του ad hoc δικαστή Σ. Φλογαΐτη). Τι λέει λοιπόν το ΕΔΔΑ ; Δέχεται, βασικά, και στην Tsalkitzis και στη Syngelidis ότι η βουλευτική ασυλία έχει φυσικά σκοπό ύπαρξης αλλά μόνο όταν το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται ο/η βουλευτής συνδέεται, με τη στενότατη έννοια του όρου, με την άσκηση των βουλευτικών του/της καθηκόντων. Έτσι, στην Tsalkitzis θεωρήθηκε από το ΕΔΔΑ ότι οι κατηγορίες για δωροδοκία (!!), μάλιστα σε χρονική περίοδο πριν από την εκλογή του εθνοπατέρα, δεν συνδέονταν (έλα, χρειάζεται να είσαι νομικός για να το καταλάβεις ;;;) με την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων του κατατρεγμένου βουλευτή. Στη δε Syngelidis, η μη συμμόρφωση της βουλευτού με δικαστική απόφαση που καθόριζε τους όρους επικοινωνίας του πατέρα με το τέκνο τους, πάλι δεν ενέπιπτε στην άσκηση βουλευτικών καθηκόντων (λιγότερο πιασάρικη υπόθεση από την Tsalkitzis αλλά τι να γίνει, δεν πηγαίνουν πάντα τα καλύτερα στο Στρασβούργο).

Σημειώνω δύο ενδιαφέροντα στοιχεία της "Συγγελίδης". Πρώτον, το ΕΔΔΑ στιγμάτισε το γεγονός ότι η αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή δεν διατύπωσε ούτε λίγο ούτε πολύ ειδικότερους λόγους για τη μη άρση της βουλευτικής ασυλίας της βουλευτού (§47). Σαν να έλεγε δηλαδή στον προσφεύγοντα, « Έτσι γουστάρουμε και έτσι κάνουμε ». Δεύτερον, το δικαστήριο του Στρασβούργου τόνισε την προσβολή της αρχής της ισονομίας λόγω αυτής της απόφασης του Κοινoβουλίου (§48). Ενώ ο προσφεύγων προσέκρουσε στον κοινοβουλευτικό τοίχο και η πρώην γυναίκα του ξέφυγε με βουλευτικό ελιγμό από τις δαγκάνες του ποινικού δικαστή, η ίδια στη συνέχεια υπέβαλε μήνυση εναντίον του, η οποία τελικά απερρίφθη από τα ποινικά δικαστήρια. Τα καλύτερα συμβαίνουν στο επιμύθιο της υπόθεσης Tsalkitzis, όπου ο εμπλεκόμενος βουλευτή, κ. Τασούλας. υπέβαλε έγκληση εναντίον του προσφεύγοντος για ψευδή καταμήνυση και η ποινική δικαιοσύνη καταδίκασε τον τελευταίο! Τι θράσος! Αλλά και τα ελληνικά δικαστήρια, πόσο κατώτερα των περιστάσεων! Να σημειώσω δε ότι το πολιτικό σύστημα επιβράβευσε τον κ. Τασούλα μετά την καταδίκη της χώρας από το ΕΔΔΑ. Πρώτα, διορίσθηκε υφυπουργός Εθνικής Άμυνας και τώρα κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ. Ας είναι. Τέτοιο Κοινοβούλιο, τέτοιος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος κόμματος του αξίζει. Αναμένουμε και το ΠΑΣΟΚ να ορίσει την κ. Αποστολάκη, πρωταγωνίστρια της υπόθεσης Syngelidis, κοινοβουλετικό εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ, για να υπάρξει ηθική ισορροπία στη Βουλή μεταξύ των δύο κομμάτων.

Ααα, ξέχασα, παρατηρώ ότι διατυπώνονται απόψεις για την ανάγκη αναθεώρησης του άρθρου 62 του Συντάγματος προκειμένου να σταματήσει αυτή η ξεφτίλα με την εφαρμογή της βουλευτικής ασυλίας. Να τα αφήσουν αυτά τα εκ του πονηρού οι εθνοπατέρες με σκοπό την καθυστέρηση αλλαγής πλεύσης ως προς την άρση της ασυλίας. Διαφορετική ερμηνεία και εφαρμογή χρειάζεται του άρθρου 62 Σ, έτσι ώστε να ευθυγραμμισθεί η Βουλή με την ΕΣΔΑ. Πουθενά δεν λέει το άρθρο 62 του Συντάγματος ότι η εφαρμογή της βουλευτικής ασυλίας θα πρέπει να είναι τόσο εκτεταμένη ώστε να περιλαμβάνει και βουλευτές που εισβάλλουν εντός ποδοσφαιρικών γηπέδων για να διακόψουν τον αγώνα (τελευταίο παράδειγμα ευφάνταστης εφαρμογής του θεσμού από το Κοινοβούλιο, καμαρώστε τους !!!).

Τώρα, σε ό,τι αφορά τον Τύπο, εκτός από το εξαιρετικό άρθρο του Π. Μανδραβέλη στην Καθημερινή της Κυριακής, και άλλα δύο άρθρα στο Βήμα της Κυριακής και στην Ελευθεροτυπία, δεν διάβασα τίποτε άλλο. Το γεγονός αυτό δείχνει κατά τη γνώμη μου την κατάντια των ελληνικών ΜΜΕ, που αποφεύγουν να καταπιαστούν και να αναδείξουν ζητήματα θεσμικά, που αφορούν την καρδιά λειτουργίας ενός δημοκρατικού καθεστώτος, δηλαδή την αρχή της ισονομίας. Δημόσιες σχέσεις με βουλευτές; Απλή έλλειψη επαγγελματισμού; Ίσως τελικά η συμπεριφορά του Τύπου απλώς να αντανακλά την έλλειψη κοινωνικού ενδιαφέροντος, την έλλειψη υποτυπώδους ευαισθησίας από την πλευρά της ελληνικής κοινωνίας για θέματα που αφορούν την ίση μεταχείρισή πολιτών με άλλους πολίτες. Ας είναι. Ας εξεγειρόμαστε αποκλειστικά και μόνο όταν η καταπάτηση της αρχής της ισότητας παίρνει πραγματική σάρκα και οστά στα ματάκια μας. Στην περίπτωση, παραδείγματος χάριν, ποιυ μας τρώνε τη σειρά μπροστά στον πάγκο του πολυκαταστήματος όπου διαγκωνιζόμαστε, όταν κάνει προσφορά 50% σε τσάντες πολυτελείας.

Καημένε Apollinaire, τι σου΄μελλε να πάθεις!

Ελευθερία της έκφρασης και κατάσχεση βιβλίου εγνωσμένης λογοτεχνικής αξίας
ΕΔΔΑ, Akdaş v. Turkey, (απόφαση 16 Φεβρουαρίου 2010, προσφυγή n° 41056/04)


Η υπόθεση αφορά την έκδοση από τον προσφεύγοντα, το 1999, του μυθιστορήματος του Guillaume Apollinaire “Χίλιες βέργες” σε τουρκική μετάφραση. Το περιεχόμενο του έργου είναι ερωτικό. Περιλαμβάνει πρακτικές σαδομαζοχισμού, βαμπιρισμού (ωραία πράγματα δηλαδή) και ψιλοπαιδοφιλίας (ώπα, Apollinaire, δεν μας τα είχες πει αυτά!). Τα τουρκικά δικαστήρια καταδίκασαν τον προσφεύγοντα για δημοσίευση έργου με πορνογραφικό περιεχόμενο, του επέβαλαν χρηματικό πρόστιμο ύψους 1.100 ευρώ περίπου και διέταξαν την κατάσχεση και καταστροφή των αντιτύπων. Απολύτως δημοκρατική αντιμετώπιση δηλαδή.

Το ΕΔΔΑ αναφερόμενο στη γνωστή νομολογία του επί του θέματος, τόνισε ότι, κατ΄αρχήν, τα κράτη-μέλη χαίρουν ευρύτερου περιθωρίου εκτίμησης στην περίπτωση που ο περιορισμός στην ελευθερία της έκφρασης λαμβάνει χώρα για την προστασία της ηθικής, όπως ορίζει το άρθρο 10§2 της Σύμβασης. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, αναφέρθηκε στη γελοία απόφαση Müller et autres c. Suisse, 24.5.1988, με τις κλασικές αναφορές στον ρόλο της ηθικής σε μία δημοκρατική κοινωνία. Το έσωσε όμως στη συνέχεια κάνοντας ενδιαφέρουσες αναφορές στην έννοια της λογοτεχνικής κληρονομιάς.

Είπε δηλαδή το ΕΔΔΑ ότι το εν λόγω έργο είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά πριν από έναν αιώνα περίπου, ότι είχε εν τω μεταξύ κυκλοφορήσει σε πολλές άλλες χώρες πλην της Γαλλίας, ότι μέχρι και η κλασική λογοτεχνική σειρά la Pléiade το είχε συμπεριλάβει και ότι, γενικότερα, αποτελούσε ήδη τμήμα της «ευρωπαϊκής λογοτεχνικής κληρονομιάς». Με αυτό το δεδομένο, το ΕΔΔΑ κατέληξε ότι το τουρκικό κοινό δεν θα ήταν δυνατόν να αποκλεισθεί από την πρόσβαση σε έργο τέτοιας εμβέλειας.

Τώρα, η απόφαση μπορεί να διαβαστεί με δύο τρόπους. Σύμφωνα με τον πρώτο, το ΕΔΔΑ επιχειρεί να υποβαθμίσει εδώ τις τοπικές ιδιαιτερότητες ως προς τις διακυμάνσεις της κοινωνικής ηθικής και να αναδείξει τη σημασία της ελευθερίας της έκφρασης, μέσω της έννοιας της ευρωπαϊκής λογοτεχνικής κληρονομίας. Σύμφωνα με τον δεύτερο, θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί εάν η διατύπωση αυτού του νέου κριτηρίου σημαίνει αυτομάτως ότι άλλα προκλητικά καλλιτεχνικά έργα που δεν εμπίπτουν όμως σαφώς στην ενιαία ευρωπαϊκή κληρονομιά θα απολαύουν από εδώ και πέρα πιο περιορισμένης προστασίας στο πλαίσιο του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ. Το μέλλον θα δείξει.

Παρωδία και ασφαλιστικά μέτρα

Εφαρμογή του άρθρου 6 στη διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων
ΕΔΔΑ, Micallef c. Malte (απόφαση 15.10.2009, προσφυγή n° 17056/06)

Ως προς το άρθρο 6§1:
Η απόφαση παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς το ζήτημα εφαρμογής του άρθρου 6§1 σε διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων. To Τμήμα διευρυμένης σύνθεσης του ΕΔΔΑ προσέδωσε νέα κατεύθυνση στη σχετική νομολογία, η οποία δεν ήταν ιδιαιτέρως ξεκάθαρη τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι, επί της αρχής, το ΕΔΔΑ δεχόταν τη μη εφαρμογή του άρθρου 6 σε τέτοιου είδους διαδικασίες. Στη Micallef καθορίσθηκαν δύο προϋποθέσεις για την εφαρμογή του άρθρου 6 σε διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων: πρώτον, το αντικείμενο του επίδικου δικαιώματος ή υποχρέωσης θα πρέπει να είναι «αστικής φύσης», όπως δηλαδή προβλέπει παραδοσιακά η νομολογία σχετικά με τις προϋποθέσεις παραδεκτού του άρθρου 6. Δεύτερον, η φύση του ασφαλιστικού μέτρου, το αντικείμενο και ο σκοπός του, όπως και οι συνέπειες της επιβολής του θα πρέπει να είναι καθοριστικά για την τύχη του δικαιώματος ή της υποχρέωσης που αποτελεί αντικείμενο της δίκης. Το ΕΔΔΑ επίσης δέχθηκε ότι, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η ανάγκη επιτάχυνσης της δίκης των ασφαλιστικών μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί το επίδικο δικαίωμα μπορεί να δικαιολογήσει την ελλιπή κατοχύρωση ορισμένων από τις εγγυήσεις της «δίκαιης δίκης», εξαιρουμένων αυτών της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας του δικαστηρίου.


Πολιτική σάτιρα και ελευθερία της έκφρασης
ΕΔΔΑ, Kuliś and Różycki v. Poland, (απόφαση 6 Οκτωβρίου 2009, προσφυγή no. 27209/03)
ΕΔΔΑ, Alves da Silva c. Portugal, (απόφαση 20 Οκτωβρίου 2009, προσφυγή no. 41665/07)

Ως προς το άρθρο 10:
Η πρώτη υπόθεση αφορά τη δημοσίευση σκίτσων σε παιδικό περιοδικό, τα οποία διακωμωδούσαν διαφήμιση προϊόντων προπαρασκευασμένου φαγητού, τύπου σνακ. Παρουσιαζόταν ένα νήπιο το οποίο απευθυνόταν σε ένα σκύλο, διάσημο παιδικό κινούμενο σχέδιο, και του έλεγε: «Μην ανησυχείς, κι εγώ δολοφόνος θα γινόμουν εάν έτρωγα αυτές τις αηδίες». Το σκίτσο διακωμωδούσε τη διαφημιστική εκστρατεία της εταιρείας παρασκευής των εν λόγω σνακς, η οποία, μεταξύ άλλων, εμφάνιζε και τον διάσημο σκύλο, ήρωα των καρτούν, ως δολοφόνο. Το γενικότερο ύφος τη εκστρατείας ήταν ιδιαιτέρως επιθετικό, ενώ επίσης αναφερόταν σε σεξουαλικές συμπεριφορές και περιελάμβανε σχόλια ρατσιστικού περιεχομένου. Μετά από αγωγή της εταιρείας, ο ιδιοκτήτης και ο αρχισυντάκτης του εντύπου καταδικάσθηκαν σε χρηματική αποζημίωση. Το ΕΔΔΑ δεν συμφώνησε με τα πολωνικά δικαστήρια, τα οποία είχαν δεχθεί ότι το επίμαχο σκίτσο απαξίωνε χωρίς λόγο τα προϊόντα της θιγείσας εμπορικής εταιρείας. Συγκεκριμένα, τονίσθηκε ότι ο Τύπος μπορεί δικαιολογημένα να καταφεύγει στην υπερβολή και ορισμένες φορές ακόμα και στην πρόκληση, και ιδιαιτέρως όταν αντικείμενο της κριτικής του αποτελούν ζητήματα που απασχολούν το δημόσιο ενδιαφέρον. Εν προκειμένω, υπογραμμίσθηκε ότι ο βασικός στόχος του σκίτσου δεν ήταν η απαξίωση και η δυσφήμηση του εν λόγω εμπορικού προϊόντος αλλά η ευαισθητοποίηση των αναγνωστών σχετικά με το ύφος της διαφημιστικής εκστρατείας της εταιρείας και τον απαράδεκτο χαρακτήρα της χρήσης τέτοιων πρακτικών προκειμένου να αυξηθούν οι πωλήσεις ενός προϊόντος.

Στη δεύτερη υπόθεση ο προσφεύγων καταδικάσθηκε σε πρόστιμο και σε χρηματική αποζημίωση του δημάρχου επαρχιακής πορτογαλικής πόλης, διότι κατά τη διάρκεια καρναβαλιού είχε εμφανισθεί με άρμα το οποίο έφερε ομοίωμα του τελευταίου, περιβεβλημένο από αντικείμενα που συμβόλιζαν πράξεις διαφθοράς. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα πορτογαλικά δικαστήρια είχαν αντιμετωπίσει το περιστατικό αποκομμένο από το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο είχε λάβει χώρα. Πιο συγκεκριμένα, δεν είχε γίνει αντιληπτό από τον εθνικό δικαστή ότι ο προσφεύγων αποσκοπούσε στο να σατιρίσει τον δήμαρχο. Η δε σάτιρα αποτελεί, κατά το ΕΔΔΑ μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης και κοινωνικού σχολιασμού, η οποία μέσω της υπερβολής και της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας επιτυγχάνει να προκαλέσει. Τονίσθηκε δε από το ΕΔΔΑ ότι και ο ίδιος ο δήμαρχος ως πολιτικό πρόσωπο θα έπρεπε να έχει επιδείξει μεγαλύτερη ανοχή απέναντι στη δημόσια κριτική εναντίον του και, μάλιστα, στο πλαίσιο καρναβαλιού.

Φρέσκες από το πανέρι για τα άρθρα 2 και 3

Δικαίωμα στη ζωή και ιατροδικαστικές εκθέσεις
ΕΔΔΑ, Lazar v. Romania (απόφαση 16.2.2010, προσφυγή n° 32146/05)

Η υπόθεση αφορά τις συνθήκες υπό τις οποίες απεβίωσε ο υιός της προσφεύγουσας μετά την εισαγωγή του σε δημόσιο νοσοκομείο, στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Το ΕΔΔΑ σημειώνει τα κενά της δικαστικής διαδικασίας κατά την οποία αναζητήθηκαν οι τυχόν ποινικές ευθύνες των ιατρών του νοσοκομείου. Υπογραμμίζεται ότι η διενεργηθείσα έρευνα δεν διευκρίνισε καίρια ζητήματα, όπως την αιτία θανάτου του θύματος. Δεν αναζητήθηκε έτσι εάν ο ασθενής κατέληξε λόγω ασφυξίας κατά τη διάρκεια της τραχειοτομής ή ο θάνατός του οφειλόταν στην καθυστέρηση με την οποία υποβλήθηκε σε αυτήν την επέμβαση. Η απόφαση αναφέρεται ιδιαιτέρως στις εγγυήσεις που θα πρέπει να περιβάλουν τη σύνταξη ιατροδικαστικών εκθέσεων στο πλαίσιο του άρθρου 2 της Σύμβασης. Τονίζεται έτσι η υποχρέωση συνεργασίας των εμπειρογνωμόνων, είτε οι ίδιοι προέρχονται από τον ιδιωτικό είτε από τον δημόσιο τομέα, με τις αρμόδιες δικαστικές και διοικητικές αρχές. Αναδεικνύεται, επίσης, το καθήκον των ιατροδικαστών να αιτιολογούν τα συμπεράσματα των ερευνών τους, ιδιαιτέρως σε περίπτωση προηγούμενης διχογνωμίας μεταξύ των ειδικών.


Ιατρική περίθαλψη κατά τη διάρκεια φυλάκισης σε σωφρονιστικό κατάστημα
ΕΔΔΑ, V.D. v. Romania (απόφαση 16.2.2010, προσφυγή n° 7078/02)

Οι σωφρονιστικές αρχές αρνήθηκαν την παροχή τεχνητής οδοντοστοιχίας σε κρατούμενο, ο οποίος είχε χάσει όλα τα δόντια του, παρά το γεγονός ότι το εσωτερικό δίκαιο του αναγνώριζε αυτό το δικαίωμα. Το ΕΔΔΑ καταλήγει στην ύπαρξη εξευτελιστικής μεταχείρισης αντίθετης με το άρθρο 3 της Σύμβασης, καθώς ο προσφεύγων αντιμετώπιζε ιδιαίτερες δυσκολίες στη σίτιση. Η απόφαση έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, σε ό,τι αφορά τη στρατιωτική θητεία. Σίγουρα το ΕΔΔΑ θα έβρισκε παραβίαση του άρθρου 3 σε περίπτωση άρνησης παροχής μασέλας σε φαφούτη φαντάρο, καθώς ο ίδιος δεν θα μπορούσε να φάει τον γκοτζίλα (για τους γνωρίζοντες) της Κυριακής.