Καλά, νομίζω ότι οι Έλληνες δημοσιογράφοι είναι απολύτως κολλημένοι και δεν μπορούν να δουν λίγο πιο πέρα από τη μύτη τους. Ακαλλιέργητοι άνθρωποι οι περισσότεροι, με δίπλωμα δημοσιογραφίας από απροσδιόριστης ποιότητας εργαστήρια και κολλέγια, πολλές φορές βλέπουν το δέντρο και χάνουν τον δρυμό (όποιον τέλος πάντων έχει απομείνει). Σημερινό παράδειγμα, οι δηλώσεις Αλογοσκούφη περί ΦΠΑ. Δεν κατάλαβα, πού είναι το πρόβλημα ότι άλλα έλεγε πριν από ενα μήνα και άλλα τώρα; Αυτό είναι το ζήτημα; Κι εγώ λέω: πρώτον, ο άνθρωπος είναι ειλικρινής. Έχει το θάρρος και λέει: "Ναι, ρε, σας δουλεύουμε. Εδώ κάηκε η μισή Πελοπόννησος και δεν κουνήθηκε φτέρο στις εκλογές, για δυο μονάδες ΦΠΑ παραπάνω θα κουνηθείτε;". Δεύτερον και σημαντικότερο, ο πολιτικός, όπως οφείλει, μάς διδάσκει μια γενικότερη στάση ζωής: αυτό που έχει αξία είναι το απρόβλεπτο. Αυτό που δεν περιμένεις, το ακατανόητο, το αντιφατικό. Τι αξία θα είχε μια ζωή όπου κάθε μέρα θα ξέραμε εκ των προτέρων τι θα φάμε; Τι αξία θα είχε μια Κυβέρνηση που θα υλοποιούσε κατά γράμμα τις προεκλογικές της εξαγγελίες; Θα ήταν, απλώς, βαρετή.

Black pig

Η κυρία Σούλα γύρισε από τις διακοπές της και άνοιξε την μπαλκονόπορτα που έβλεπε στον ακάλυπτο. Πυκνή σκόνη κάλυπτε τις πλάκες Πηλίου και τις ζαρντινιέρες. Οι απέναντι είχαν αποφασίσει μέσα στο καλοκαίρι να τρίψουν την πρόσοψη του τριώροφου και μέσα σε μια βδομάδα όλα τα μπαλκόνια είχαν γίνει άσπρα. Η κυρία Σούλα έπιασε το λάστιχο και άρχισε να ρίχνει νερό για να πλύνει τις πλάκες. Τότε εμφανίστηκε η κυρία Λούλα από τον κάτω όροφο και άρχισε να φωνάζει ότι με το νερό που έπεφτε από το σπίτι της κυρίας Σούλας θα γινόντουσαν λάσπες στο μπαλκόνι της. « Δεν καταλαβαίνεις ότι δεν πρέπει να ρίξεις νερό, θέλει σκούπισμα μόνο » , έκραζε. Εκείνη τη στιγμή ξεπρόβαλε και η κυρία Κούλα από τον πάνω όροφο σκούζοντας ότι με το σκούπισμα θα ανέβαινε η σκόνη της Σούλας και της Λούλας στο σπίτι της και δεν θα μπορούσαν να αναπνεύσουν. « Με την ηλεκτρική σκούπα πρέπει. Δεν έχει και τόση σκόνη, πια ! ». Έφτιαχνε και κεφτεδάκια και θα γινόντουσαν κρατσανιστά.
Οι τρεις καρακάξες συνέχισαν να φωνάζουν μεταξύ τους για μισή ώρα. Κανείς όμως δεν έβγαινε από τα γύρω διαμερίσματα για να μπει με τη σειρά του στον χαμό. Τότε η Σούλα γύρισε στις δυο άλλες και τους είπε : "Δεν πάμε στην ταράτσα να τσακωθούμε, γιατί από τον ακάλυπτο δεν μας ακούει κανένας ; ". « Kαλά λες », είπαν οι άλλες δύο. « Παίρνουμε τον καφέ μας και ανεβαίνουμε ».

Black pig

Το άρθρο 3 είναι εδώ !

Τελικά, η σημασία του άρθρου 3 του Συντάγματος επιβεβαιώνεται μέσα από τα τηλεοπτικά δελτία των τελευταίων ημερών. Ναι, επικρατούσα θρησκεία στην Eλλάδα είναι η θρησκεία της Aνατολικής Oρθόδοξης Eκκλησίας του Xριστού. Και για τον λόγο αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό η εξέλιξη της υγείας του Μακαριώτατου να έχει την τιμητική της στη μικρή οθόνη. Όχι ότι περιμέναμε δηλαδή πως η τύχη της μεταμόσχευσης δεν θα μονοπωλούσε τα δελτία ειδήσεων. Αναρωτιέται όμως κανείς πώς ακριβώς εκσυγχρονίζεται αυτή η χώρα όταν βλέπει στην τηλεόραση όλο αυτό το παπαδαριό να συζητεί από το πρωί μέχρι το βράδυ για την τύχη της υγείας του Χριστόδουλου λες και πρόκειται για αυτήν του πρωθυπουργού. Προσθέστε σε αυτό και τις συνηθισμένες αρλούμπες των δημοσιογράφων που έχουν λόγο ακόμα και για την αναγκαιότητα της εγχείρησης. Βάλτε και λίγο από διαδοχολογία. Υποψιάζομαι ότι όταν με το καλό γυρίσει ο Χριστόδουλος στην πατρίδα θα ξαναζήσουμε τη μεγάλη εποχή του Ωνασείου. Να ετοιμάζονται οι τέντες έξω από το Αρεταίειο…

Black pig

Της τέφρας

Σεπτέμβρης ήδη και πριν προλάβει να μας καταλάβει η φθινοπωρινή μελαγχολία, πρόλαβαν ήδη οι τελευταίες πυρκαγιές στο τέλος του καλοκαιριού να μας βυθίσουν σε μια πένθιμη διάθεση. Ακόμα και αυτοί, που δεν ζήσαμε από κοντά την καυτή ανάσα τους, λυπηθήκαμε ειλικρινά για τις καταστροφές και τα θύματα, που άφησαν στο πέρασμά τους. Δεν ήταν ανάγκη να βρεθούμε στην Πελοπόννησο, την Εύβοια ή όπου αλλού υπήρξε φωτιά για να νιώσουμε το «καρβούνιασμα» του τοπίου και της ψυχής των ανθρώπων εκεί. Μια στιγμή είναι αρκετή για να γίνουν όλα στάχτη, η τραγική διαπίστωση. Και στην περίπτωση αυτή καμία παρηγοριά δεν δημιουργεί ο συμβολισμός της τέφρας «εκ χοός εις χούν». Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι αρκετή η θεολογία για να μας εμπνεύσει την πίστη ή την αισιοδοξία ότι η ζωή θα ξαναρχίσει γρήγορα σε «κρανίου τόπο». Απλώς πάντα υπάρχει έμφυτη στον άνθρωπο η ελπίδα «για ό, τι έγινε, να μη γίνει ξανά, να μην είναι η κρίση τόσο βαριά επάνω μας».


Ανεξαρτήτως, όμως, του πώς αξιολογεί κανείς όσα συμβαίνουν, υποθέτω ότι κανείς δεν μένει ασυγκίνητος μπροστά στην καταστροφή του φυσικού τοπίου και τον ανθρώπινο πόνο. Δεν θέλω, ούτε μπορώ να αναλύσω τα αίτια, τα οποία προκάλεσαν όλα αυτά. ΄Αλλωστε οι περισσότεροι τα υποθέτουμε: ίσως να οφείλονται σε δόλιες εμπρηστικές ενέργειες, ίσως στην δική μας εγκληματική αμέλεια, ίσως να είναι απόρροια της κλιματολογικής αλλαγής, ίσως πάλι να οφείλονται απλώς σε κακή τυχαία συγκυρία. Μπορεί να είμαστε απορροφημένοι από όσα συμβαίνουν σε εμάς, αλλά δυστυχώς σχεδόν όλος ο κόσμος φλέγεται: τα κοντινά μας Βαλκάνια, η Νότια Ευρώπη, μεγάλες περιοχές της Αφρικής, της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, προφανώς για τους ίδιους ή παρεμφερείς λόγους.

Αυτό, όμως, που δημιουργεί επίσης μεγάλη ανησυχία είναι ότι στην χώρα μας, εκτός του ότι δεν μπορέσαμε να προλάβουμε την καταστροφή, ακόμα και όταν αυτή μας βρήκε, δυστυχώς δεν μπορέσαμε καν να την αντιμετωπίσουμε με αποτέλεσμα να θρηνούμε τώρα δεκάδες θύματα και χιλιάδες στρέμματα καμένης γης. Και όλοι αυτοί οι δύσμοιροι, που τα ζουν στο πετσί τους, είναι υποχρεωμένοι μέσα στον πόνο τους να ακούνε και την «φιλολογία» περί «ασύμμετρης απειλής». Τον όρο δυστυχώς δεν τον καταλαβαίνω, αλλά όσο ασύμμετρη και αν είναι η όποια απειλή, οι συνέπειές της είναι συγκεκριμένες. Αυτές ακριβώς τις συνέπειες καλούνται οι αρμόδιοι να αντιμετωπίσουν και μάλιστα αποτελεσματικά. Κανείς δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι σε τέτοιες καταστροφές δεν υπάρχουν απώλειες, αλλά από τους αρμοδίους αξιώνει κανείς τουλάχιστον να τις αντιμετωπίσουν με τον προσφορότερο δυνατό τρόπο. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης εννοείται ότι το κράτος και σταθμίσεις θα υποχρεωθεί να κάνει και απώλειες μοιραία θα έχει. Το ζητούμενο είναι οι απώλειες αυτές να είναι οι μικρότερες δυνατές, αν δεν έχει προνοήσει εγκαίρως είτε σε επίπεδο κεντρικής εξουσίας ή τοπικής αυτοδιοίκησης να τις προλάβει. Και δυστυχώς άμεση και αποτελεσματική βοήθεια κανείς δεν μπόρεσε να προσφέρει, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Ούτε και «ανικανότητα της παρούσας κυβέρνησης» πείθει ως επιχείρημα, γιατί αν και οι προηγούμενες είχαν επιδείξει μεγαλύτερη ευαισθησία στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και οργάνωσης ενός αποτελεσματικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας, ίσως οι απώλειες να μην ήταν τόσο τραγικές. Καταστροφές και καταστάσεις «έκτακτης ανάγκης» από πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς και άλλα παρόμοια έχουμε να θυμηθούμε πολλές τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς λύσεις και μέτρα δεν προτείνονται, ούτε τα μοιραία παθήματα μας δίνουν καλά μαθήματα, ικανά να μας προσφέρουν κάτι για την επόμενη φορά. Είναι εύκολο να ρίχνουμε τις ευθύνες στους άλλους, αλλά πολύ δύσκολο να αναζητούμε τις δικές μας ευθύνες. Ίσως, αν δεν ήταν προεκλογική περίοδος και δεν σκέφτονταν κάποιοι το ‘πολιτικό κόστος’, το οποίο θα έχει η αμετροέπειά τους, όταν απευθύνονται σε ανθρώπους μέσα σε συντρίμμια με νωπό ακόμα το χώμα, που σκεπάζει τους νεκρούς τους, να ακούγαμε και μεγαλύτερες χοντράδες. Ίσως εκτός από τον ‘στρατηγό άνεμο’ κάποιοι να έφταναν στο σημείο να ισχυριστούν ότι ευθύνονται ακόμα και εξωγήινες δυνάμεις προκειμένου να δικαιολογηθούν για την ανικανότητά μας ως χώρας.

Υποθέτω ότι σε λίγες μέρες θα στηθούν εκλογικές κάλπες και στις κατεστραμμένες από τις πυρκαγιές περιοχές - «ήδη έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα» έσπευσαν να δηλώσουν οι αρμόδιοι «προκειμένου να είναι σε θέση οι κάτοικοι να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα». Ακόμα όμως και το πιο «μαύρο» αποτέλεσμα, δεν θα είναι ικανό να συγκριθεί με τη μαυρίλα των ψυχών και του τοπίου.

Το μόνο παρήγορο μέσα από την καταστροφή ήταν οι αντιδράσεις του κόσμου και η δυσπιστία στις ανούσιες «απολογίες» και δικαιολογίες. Ένα από τα λίγα παρήγορα γεγονότα των ημερών μέσα στο βαρύ αυτό κλίμα ήταν ότι, την προηγούμενη Τετάρτη, ημέρα της συγκέντρωσης διαμαρτυρίας για τις πυρκαγιές φτάνοντας σε νησί, το οποίο δεν απειλήθηκε από τις πρόσφατες πυρκαγιές λόγω του γεγονότος ότι «τα βουνά του είναι γυμνότερα του Αδάμ», είδα στην κεντρική πλατεία του περισσότερους από εκατό ανθρώπους, μόνιμους κατοίκους, αλλά και τουρίστες, ντυμένους στα μαύρα.

Και αν από το κακό, όσο μεγάλο και αν είναι αυτό, υπάρχει η πιθανότητα κάπως να ωφεληθούμε, ας ελπίσουμε μόνο ότι αυτό, που βιώσαμε όλοι προσφάτως, θα συντελέσει ώστε να αναπτύξουμε ένα μεγαλύτερο αίσθημα ευθύνης και συνέπειας απέναντι στο περιβάλλον. Επειδή πάντα εκτός από τις πολιτικές ευθύνες υπάρχει και η ευθύνη του καθενός μας σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ατομικά συμφέροντα -συνήθως τα μεγάλα, αλλά και τα μικρά είναι ικανά να βλάψουν- είναι αυτά, που υποδαυλίζουν τις περισσότερες φορές και την κρατική αυθαιρεσία.

«Οι θάλασσες αυτές θα εκδικηθούνε» ήταν το σχόλιο, που με έκανε να αναζητήσω στον Ελύτη λίγη ομορφιά παρά την επιδερμική μου σχέση με την ποίηση. Αλλά ακόμα και έτσι η διαπίστωση ότι «η άνοιξη και αυτή προϊόν του ανθρώπου είναι» ήταν ικανή για να σκορπίσει -έστω και προσωρινά- την «τέφρα», που είχε ρίξει ο Τ.S. Elliot…

White elephant

Από την ‘Kavala’ μέχρι την Ομόνοια

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε λίγο καιρό οι περισσότεροι θα ξεχάσουμε το Heiligendamm, το μικρό παραθαλάσσιο θέρετρο του γερμανικού ομοσπονδιακού κρατιδίου Mecklenburg - Vorpommern, όπου πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος Κορυφής των G-8. Αντιθέτως στη Γερμανία ένα όνομα θα θυμούνται κάπως περισσότερο: “Kavala”. Αυτή ήταν η κωδική ονομασία της ειδικής αστυνομικής δύναμη των 17.800 ατόμων, η οποία δημιουργήθηκε αποκλειστικά για τις ανάγκες της συνόδου. «Νονός» ήταν ο αρχηγός της, Knut Abramowski, ο οποίος δήλωσε ότι εμπνεύστηκε το όνομα από την ελληνική πόλη Καβάλα, επειδή και αυτή, όπως και το Heiligendamm, είναι μια «λευκή πόλη στη θάλασσα».

Όμως τα έργα και οι ημέρες της γερμανικής “Kavala”, αν κρίνει κανείς από τις αντιδράσεις, που ακολούθησαν, δεν πρέπει να άφησαν τόσο ποιητικές εντυπώσεις. Στη Γερμανία προβληματισμό και ανησυχία προκάλεσαν κυρίως η δράση και η συμπεριφορά των αστυνομικών κατά τις διαδηλώσεις, οι αυστηροί αστυνομικοί έλεγχοι, οι μαζικές συλλήψεις και κρατήσεις, καθώς και τα μεταλλικά κελλιά-κλουβιά, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την κράτηση των συλληφθέντων. Καταγγελίες υπήρξαν επίσης και από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των αστυνομικών, οι οποίες αποδίδουν τα βίαια επεισόδια και τους τραυματισμούς εκατοντάδων διαδηλωτών και αστυνομικών στις σημαντικές ελλείψεις της οργάνωσης και εποπτείας των αστυνομικών επιχειρήσεων. Ήδη ο βουλευτής του Κόμματος των Πρασίνων Hans-Christian Ströbele ζήτησε από το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο την σύσταση εξεταστικής επιτροπής προκειμένου να διερευνήσει την υπόθεση.

Εύλογα ίσως σκεφθεί κάποιος ότι πιθανόν να υπήρξαν υπερβολές από την γερμανική αστυνομία λόγω των αυξημένων μέτρων, που απαιτούνταν για την προστασία των συμμετεχόντων στη συγκεκριμένη εκδήλωση. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι είναι εύκολη υπόθεση να φιλοξενείς στο χωριό σου του πιο ισχυρούς ηγέτες του κόσμου! Η συζήτηση, όμως, που γίνεται αυτές τις μέρες, δεν εξαντλείται στο θέμα του περιορισμού κάποιων δικαιωμάτων στο όνομα της ασφάλειας. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις «κακές πρακτικές» της αστυνομίας και στις παραβιάσεις, που προκλήθηκαν από αυτές. Προφανώς διαισθάνονται ότι η ανοχή τους θα συμβάλει στη δημιουργία ενός κακού προηγούμενου. Αντιλαμβάνονται ότι, έστω και αν ο «στόχος» σε αυτές τις αστυνομικές «επιχειρήσεις» ήταν ο αντιεξουσιαστής και ο ακτιβιστής, η αυστηρότητα και άσκηση βίας δεν έκανε διακρίσεις. Σε πρώτη φάση ενδιαφέρονται για αυτόν, του οποίου τα δικαιώματα παραβιάστηκαν ή απειλούνται. Αυτό, όμως, που αποτελεί εξίσου σημαντικό κίνητρο είναι για να προστατεύσουν αυτούς, είναι για να μην έρθει στο μέλλον η δική τους σειρά. Ίσως να μην υπάρχει περισσότερη ευαισθησία στη Γερμανία για τις ατομικές ελευθερίες απ’ό,τι αλλού. Υπάρχουν απλώς περισσότερο προνοητικοί και υποψιασμένοι πολίτες. Αυτό μπορεί να σχετίζεται και με το γεγονός ότι οι Γερμανοί εξαιτίας του «ένοχου» παρελθόντος τους και του στίγματος, που τους έχει κληροδοτήσει η Ιστορία, αισθάνονται ότι έχουν αυξημένο καθήκον να αντιδρούν σε τέτοια φαινόμενα.

Αντιθέτως οι Έλληνες, οι οποίοι είναι λαός με ένδοξο παρελθόν, πιθανότατα να θεωρούν ότι το μόνο «στίγμα» για το οποίο πρέπει να ανησυχούν είναι αυτό της μεσογειακής αναιμίας. Ίσως πάλι η περιορισμένη ευαισθησία ή οι μειωμένες αντιδράσεις μας σε θέματα αστυνομικής αυθαιρεσίας να οφείλονται στο γεγονός ότι αυτά, που απασχολούν τους υπολοίπους, είτε εμείς δεν τα αντιλαμβανόμαστε, είτε απλώς θεωρούμε ότι δεν μας αφορούν. Βέβαια, μετά από «αποκαλύψεις» για κακομεταχείριση από αστυνομικούς, όπως έγινε προσφάτως με την υπόθεση του Αστυνομικού Τμήματος Ομόνοιας, έστω και με κάποια καθυστέρηση, σταδιακά ανακαλύπτουμε συμπεριφορές εντός της Ελληνικής Αστυνομίας, οι οποίες μας σοκάρουν και μας προβληματίζουν. Και τότε ξαφνικά αποκτούμε και μνήμη και ευαισθησίες. Ανακαλύπτουμε ότι η κατάχρηση εξουσίας, ο ρατσισμός και τα βασανιστήρια είναι όροι, που περιγράφουν συγκεκριμένες συμπεριφορές. Επιπλέον πέρα από το λεξιλόγιό μας διευρύνονται και οι γεωγραφικές μας γνώσεις και εντοπίζουμε στο χάρτη το Στρασβούργο, όπου κατοικοεδρεύει το Συμβούλιο της Ευρώπης, ανακαλύπτουμε τις επισκέψεις και τις εκθέσεις της Επιτροπής για την Πρόληψη κατά των Βασανιστηρίων και γινόμαστε ειδικοί στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Δυστυχώς για τις καταδικαστικές αποφάσεις του τελευταίου υπό «κανονικές συνθήκες» κανένα αρμόδιο αυτί δεν φαίνεται να ιδρώνει ώστε να ζητήσει από την Ελληνική Αστυνομία να συμμορφωθεί.

Εννοείται βέβαια ότι η ευθύνη για τα κρούσματα βίας και αυθαιρεσίας στην αστυνομία δεν βαρύνει την ελληνική κοινωνία. Η ανοχή των πολιτών δεν αποτελεί κανενός είδους ελαφρυντικό για κανέναν και πολύ περισσότερο για την ίδια την αστυνομία λόγω του έργου που καλείται να εκτελέσει σε ένα κράτος δικαίου. Για αυτόν όμως ακριβώς το λόγο η ευθύνη της ηγεσίας της αυτή είναι ιδιαιτέρως αυξημένη και διαρκής αναφορικά με την εποπτεία και τον έλεγχο των στελεχών της κατά την άσκησης των καθηκόντων τους. Ακόμα και αν πιστεύουμε ότι τέτοιου είδους περιστατικά είναι εντελώς περιθωριακά και οι επίορκοι αστυνομικοί ελάχιστοι, όπως δηλώνουν οι αρμόδιοι, αυτό δεν απαλλάσσει κανέναν από την υποχρέωση να εξασφαλίσει ότι δεν θα επαναληφθούν .

Το περιστατικό, όμως, το οποίο έλαβε χώρα εντός του Αστυνομικού Τμήματος Ομονοίας, έχει και άλλη μια σοβαρή παράμετρο: Τον τρόπο άσκησης της βίας και την «απενοχοποίησή» της. Μέχρι τώρα την κακομεταχείριση κρατουμένων και πολιτών, κανείς δεν τολμούσε να την παραδεχθεί εντός της Ελληνικής Αστυνομίας. Αντιθέτως όλοι δήλωναν ότι για οποιαδήποτε κρούσματα βίας ευθύνονταν συνήθως τα ίδια τα θύματα ή πιο σπάνια…. ζαρντινιέρες. Και εμείς οι υπόλοιποι αφελείς πιστεύαμε ότι όλα αυτά γίνονταν σε σκοτεινά κελιά και πίσω από κλειστές πόρτες για να μην γίνονται αντιληπτά από τρίτους. Θεωρούσαμε επίσης ότι φρόντιζαν επιμελώς να περνούν απαρατήρητα, ώστε να μην υπάρχουν μάρτυρες ή αποδεικτικά στοιχεία..

Άκρως ανησυχητικό είναι στη συγκεκριμένη υπόθεση ότι οι συμμετέχοντες στο περιστατικό αστυνομικοί, έστω και αν αντιλαμβάνονται ότι η πράξη τους είναι παράνομη -σε περίπτωση, που ούτε αυτό αντιλαμβάνονται η κατάσταση είναι ακόμα πιο ανησυχητική-, δεν προσπαθούν να την καλύψουν με οποιονδήποτε τρόπο, αλλά φροντίζουν να την βιντεοσκοπήσουν κιόλας. Τι θέλουν να αποδείξουν με αυτό ; Θεωρούν ότι είναι μεγάλη «μαγκιά» να υποχρεώνουν εντός του αστυνομικού τμήματος δύο κρατουμένους να βρίζουν και να χτυπούν ο ένας τον άλλον κάνοντας με τον χειρότερο δυνατό τρόπο επίδειξη δύναμης, εξουσίας και υπεροχής; Αυτό το σκηνικό εκτός από αξιόποινη κάνει την πράξη και νοσηρή. Όχι βέβαια ότι υπάρχει «υγιής» αστυνομική βία. Απλώς αυτά τα «λουλούδια», που βρήκαν πρόσφορο έδαφος να ανθίσουν μέσα στους κόλπους της ΕΛ.ΑΣ, όχι μόνο απέδειξαν ότι δεν έχουν καμία αναστολή ή ηθικό φραγμό να βασανίσουν, αλλά αισθάνονται και υπερήφανοι για το ανδραγάθημά τους. Επιπλέον θέλουν να το αποδείξουν και σε άλλους, που δεν είχαν την τύχη να τους καμαρώσουν εν υπηρεσία. Ίσως πάλι η αναπαραγωγή να έγινε απλώς για προσωπική χρήση, ώστε να μη στερούνται οι «λεβέντες» την απόλαυση μέχρι να βρεθεί το επόμενο αλλοδαπό «κλεφτρόνι» για να κάνουν «παιχνιδάκια».

Πρόκειται όντως για «πρωτότυπες» πρακτικές και συμπεριφορές, στις οποίες δεν είχε συνηθίσει, ούτε ως προς την έμπνευση, ούτε ως προς την εκτέλεση η ελληνική αστυνομία. Για να μην αναφέρουμε και τη χρήση της τεχνολογίας. Προφανώς κάποιοι αστυνομικοί έχουν καταλάβει στραβά τι σημαίνει εκσυγχρονισμός …

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι ένας αστυνομικός είναι από σάρκα και οστά. Δυστυχώς η νοημοσύνη και η κοινή λογική είναι αυτά, που αμφισβητούνται, σε παρόμοια περιστατικά. Όταν κάποιος δεν αντιλαμβάνεται ποιες είναι αρμοδιότητές του και τα όριά τους κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του και τι ακριβώς έχει κληθεί να υπηρετήσει, σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει είτε να ζητήσει την βοήθεια ειδικού είτε να αλλάξει επάγγελμα. Κάποιος θα έπρεπε να είχε φροντίσει να τους ενημερώσει ότι η διαστροφή, όχι μόνο δεν έχει θέση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, αλλά είναι και μια πολύ προσωπική υπόθεση, η οποία γίνεται αποδεκτή και δεν αποτελεί αξιόποινη πράξη υπό την προϋπόθεση ότι η συμμετοχή του άλλου σε αυτήν είναι προϊόν της ελεύθερης βούλησής του. Όποιος για τους δικούς του λόγους θέλει να τη βρίσκει αλλιώς, ας το κάνει με την παρέα του, τον σύντροφό του ή όποιον άλλο θέλει παίζοντας τους «κλέφτες και αστυνόμους». Και μόνο υπό αυτές τις συνθήκες του αναγνωρίζεται το «δικαίωμα» να το απολαμβάνει και να βιντεοσκοπεί τις επιδόσεις του …


Και επειδή είναι αποπνικτική η ατμόσφαιρα στην Ομόνοια, ας μεταφερθούμε στη Νυρεμβέργη, όπου ποινικό δικαστήριο επέβαλε ποινή φυλάκισης 8 μηνών και χρηματικό πρόστιμο 3.000 ευρώ σε αστυνομικό, ο οποίος γρονθοκόπησε στο χώρο του αστυνομικού τμήματος γυναίκα, η οποία είχε συλληφθεί να οδηγεί σε κατάσταση μέθης. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είχε προηγουμένως επιβληθεί πειθαρχική ποινή στον αστυνομικό, επειδή κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης είχε κριθεί η συμπεριφορά αυτή ως δικαιολογημένη, «επειδή οφειλόταν σε εκνευρισμό, που του προκάλεσε η συμπεριφορά της (μεθυσμένης) κατά την κράτησής της στο αστυνομικό τμήμα». Αντιθέτως οι συνάδελφοί του, οι οποίοι δεν ικανοποιήθηκαν από το αποτέλεσμα της πειθαρχικής διαδικασίας, υπέβαλαν μηνυτήρια αναφορά στον αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος τελικά άσκησε ποινική δίωξη. Αλήθεια πόσοι αστυνομικοί υπηρετούν στο Α.Τ. Ομόνοιας, που θα σκέφτονταν να ενεργήσουν έτσι ;

White elephant

Τι γίνεται με το Guantanamo ;

Τον τελευταίο χρόνο ο πρόεδρος Bush επαναλαμβάνει ότι θα επιθυμούσε να κλείσει την περιώνυμη φυλακή στην ακτή Guantanamo της Κούβας. Όπως ο ίδιος έχει ήδη δηλώσει, το ζήτημα αυτό «μας έχει κατά κάποιον τρόπο απομακρύνει από το βάθρο της ηθικής». Η αλήθεια είναι ότι η κατάσταση έχει κάπως βελτιωθεί σε σχέση με αυτό που συνέβαινε πέντε και κάτι χρόνια πριν, όταν το κέντρο Guantanamo άνοιξε τις πόρτες τους για να υποδεχθεί οκτακόσιους περίπου συλληφθέντες με την κατηγορία ότι ήταν «μαχητές εχθροί» του αμερικανικού κράτους. Μέχρι σήμερα τετρακόσιοι από αυτούς έχουν τεθεί ελεύθεροι. Επίσης, μετά τη σχετική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών πέρυσι το καλοκαίρι, αναδιαρθρώθηκαν τα στρατιωτικά δικαστήρια τα οποία είναι αρμόδια να δικάζουν όσους από τους κατηγορούμενους για συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις εναντίον των ΗΠΑ παραπέμπονται ενώπιόν τους. Έτσι, οι κατηγορούμενοι έχουν πλέον το δικαίωμα να εκπροσωπούνται από συνήγορο, να λαμβάνουν γνώση του αποδεικτικού υλικού, να εξετάζουν τους μάρτυρες κατηγορίας και, σε περίπτωση καταδίκης τους, να εφεσιβάλλουν την καταδικαστική απόφαση μέχρι και το Ανώτατο Δικαστήριο. Επίσης, αποδεικτικό υλικό το οποίο θα έχει συλλεγεί μέσω βασανιστηρίων θα θεωρείται απαράδεκτο.

Όλα πάνε λοιπόν προς το καλύτερο ; Φυσικά και όχι. Ναι μεν οι «εχθροί μαχητές» μπορούν να απολαμβάνουν κάποιες από τις εγγυήσεις που αποτελούν θεμελιώδεις εκφάνσεις της «δίκαιης δίκης», ωστόσο τα δικαιώματά τους θα φτάνουν μέχρι εκεί. Μπορεί λοιπόν οι ομολογίες που θα έχουν αποσπασθεί μετά από βασανιστήρια να είναι απαράδεκτες, δεν θα συμβαίνει όμως το ίδιο με τις αποδείξεις που θα είναι αποτέλεσμα “καταναγκασμού”. Τι σημαίνει άραγε ο όρος «καταναγκασμός» και πώς διαφοροποιείται νομικώς από το «βασανιστήριο» ; Όποιο δε στοιχείο χαρακτηρίζεται ως εμπιστευτικό από την κατηγορούσα αρχή είτε δεν θα κοινοποιείται στον κατηγορούμενο είτε ο τελευταίος θα έχει πρόσβαση σε «λογοκριμένη» εκδοχή του. Τέλος, θα υφίσταται δικαίωμα έφεσης, μόνο όμως σε ό,τι αφορά το ζήτημα εάν η προσβληθείσα απόφαση ήταν «σύμφωνη με τους κανόνες και τις διαδικασίες, οι οποίες εφαρμόζονται από τα στρατιωτικά δικαστήρια», ό,τι και αν σημαίνει πάλι ο όρος αυτός. Κατά την πεφωτισμένη μάλιστα γνώμη του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο τρόπος μεταχείρισης και οι συνθήκες ανάκρισης των συλληφθέντων αποτελούν κρατικό μυστικό. Για τον λόγο αυτό, οι κατηγορούμενοι δεν θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να προβάλλουν ενώπιον των δικαστηρίων ότι ενδεχομένως υποβλήθηκαν σε εξευτελιστική μεταχείριση, διότι τα ζητήματα αυτά δεν θα πρέπει να δημοσιοποιούνται. Ωραία αντίληψη λειτουργίας του σύγχρονου κράτους δικαίου...

Στον κ. Bush δεν λέει τίποτα βέβαια το γεγονός ότι από τους οκτακόσιους περίπου κρατούμενους στο Guantanamo, το Πεντάγωνο προβλέπει ότι τελικά γύρω στους εβδομήντα πέντε θα παραπεμθούν σε δίκη. Έως σήμερα πάντως μόνο δέκα έχουν καταδικασθεί για συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Και από το περασμένο καλοκαίρι, αφότου δηλαδή οι δίκες διεξάγονται σύμφωνα με τα νέα κριτήρια που επέβαλε το Ανώτατο Δικαστήριο, μόνο τρεις έχουν παραπεμφθεί σε δίκη. Οι υπόλοιποι, που έχουν ή θα αφεθούν στο μέλλον ελεύθεροι απλώς ατύχησαν να πέσουν στα χέρια του αμερικανικού στρατού, οι πολιτικοί προϊστάμενοι του οποίου προτιμούν να βλέπουν παντού υποψήφιους τρομοκράτες αντί να συλλογισθούν ότι φαινόμενα σαν το Guantanamo αποτελούν τα καλύτερα εκτροφεία της τρομοκρατίας.

Και για όσους πάντως από τους συλληφθέντες δεν θα παραπεμθούν σε δίκη, τα νέα δεν είναι απαραιτήτως καλά. Και αυτό διότι αρκετά από τα κράτη στα οποία οι ίδιοι θα έπρεπε κανονικά να αποσταλούν, αρνούνται να τους δεχθούν στο έδαφός τους από τη στιγμή που τα άτομα αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων. Το επιχείρημα των κρατών αυτών απέναντι στις διαμαρτυρίες των αμερικανικών αρχών που τα κατηγορούν για έλλειψη διάθεσης συνεργασίας δεν είναι αβάσιμο: «Από τη στιγμή που εσείς οι ίδιοι αρνείσθε να τους δεχθείτε στο έδαφός σας, γιατί θα έπρεπε εμείς να κάνουμε το ίδιο; ». Δεν είναι και τόσο παράλογο. Έτσι, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται σε μια ιδιάζουσα κατάσταση όπου ναι μεν δεν θα δικασθούν από τις αμερικανικές αρχές για τρομοκρατικές πράξεις, από την άλλη όμως δεν μπορούν να αναχωρήσουν από το Guantanamo...

Παρά λοιπόν τις δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ, οι οποίες φυσικά γίνονται απλώς και μόνο υπό το βάρος της αρνητικά διακείμενης κοινής γνώμης, ο δρόμος μέχρι το κλείσιμο του Guantanamo φαίνεται στην πράξη μακρύς. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει σε τέτοιο βαθμό διαστρέψει τους κανόνες που αφορούν τα δικονομικά δικαιώματα της ποινικής δίκης σε ό,τι αφορά τους «μαχητές εχθρούς» ώστε οι κατηγορίες εναντίον τους δεν θα έστεκαν με τίποτα ενώπιον ενός πραγματικού δικαστηρίου.

Είναι πραγματικά ειρωνικό ότι ο πρόεδρος Bush επέλεξε να δημιουργήσει μια πραγματική ζώνη «μη δικαίου», λίγα μόλις χιλιόμετρα μακρυά από τις ακτές του δικού του κράτους, ενός από τα πιο προηγμένα νομικώς κράτη στον κόσμο. Εφαρμόζοντας την απλή λογική της νοικοκυράς, θεώρησε ότι το ζητούμενο είναι τα σκουπίδια να μη βρίσκονται στο σαλόνι του σπιτιού αλλά έξω από το κατώφλι του. Δεν αντελήφθη ότι με τον τρόπο αυτό οι βρωμιές είναι περισσότερο εκτεθειμένες στα μάτια και στη χλεύη της γειτονιάς. Από αυτό το στοιχείο νομίζω ότι μπορούμε να αντλήσουμε όλοι εμείς οι γείτονες τη βασική χρησιμότητα του Guantanamo. Αντικρύζοντάς ξεκάθαρα αυτό το σκουπίδι έξω από την πόρτα της Αμερικής, θα πρέπει να το διαφυλάξουμε στο μέλλον ως παράδειγμα προς αποφυγή μιας ντροπιαστικής τρύπας στον σύγχρονο νομικό πολιτισμό.

ΕΔΔΑ, Zelilof v. Greece, 24.5.2007

Άλλη μια καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης (απαγόρευση των βασανιστηρίων και της εξευτελιστικής μεταχείρισης) προστέθηκε σήμερα σε έναν κατάλογο παραβιάσεων αυτού του είδους που, τελευταία, εμπλουτίζεται δυστυχώς με ανησυχητική συχνότητα.

Η υπόθεση αφορούσε έναν Έλληνα υπήκοο, ρωσοπόντιας καταγωγής. Τον Δεκέμβριο του 2001, τρεις αστυνομικοί τον σταμάτησαν στην Άνω Τούμπα Θεσσαλονίκης προκειμένου να διενεργήσουν έλεγχο στοιχείων ταυτότητας. Μετά από λογομαχία μεταξύ του προσφεύγοντα και των αστυνομικών, οι τελευταίοι επιχείρησαν να τον ακινητοποιήσουν και να του περάσουν χειροπέδες. Ο Ζελίλοφ αντιστάθηκε και έσπρωξε βίαια έναν από τους αστυνομικούς. Σύμφωνα με την εκδοχή του προσφεύγοντα, οι αστυνομικοί τον χτύπησαν στο πρόσωπο και στο σώμα. Το περιστατικό είχε εν τω μεταξύ αντιληφθεί μια ομάδα ατόμων που γνώριζαν τον Ζελίλοφ και βρίσκονταν σε παρακείμενη καφετέρια. Σύμφωνα με την εκδοχή της Αστυνομίας, τα άτομα αυτά επιτέθηκαν στους αστυνομικούς και, μέσα στην αναστάστωση που δημιουργήθηκε, ο Ζελίλοφ κατόρθωσε να διαφύγει. Άργότερα συνελήφθη και οδηγήθηκε στο παρακείμενο αστυνομικό τμήμα, όπου ο ίδιος υποστήριξε ότι υπέστη κακομεταχείριση από τα αστυνομικά όργανα. Το ίδιο βράδυ διακομίσθηκε σε νοσοκομείο όπου και διαπιστώθηκαν τραύματα στο κεφάλι και στο σώμα του.

Το ΕΔΔΑ κατέληξε σε παραβίαση του άρθρου 3 τόσο ως προς το ουσιαστικό όσο και ως προς το διαδικαστικό σκέλος του. Ως προς το ουσιαστικό σκέλος της εγγύησης, ενδιαφέρον κατ΄αρχήν παρουσιάζει η μεταφορά στο καθ΄ου κράτος του βάρους απόδειξης σχετικά με την απουσία ευθύνης του για τα τραύματα που έφερε ο Ζελίλοφ όταν διακομίσθηκε στο νοσοκομείο. Κατά το ΕΔΔΑ, από τη στιγμή που τα διάδικα μέρη δεν διαφώνησαν ως προς το ότι ο τραυματισμός του προσφεύγοντα οφειλόταν στις ενέργειες των αστυνομικών, τότε αυτομάτως το καθ΄ου κράτος ήταν αυτό που όφειλε να αποδείξει ότι η βαρύτητα του τραυματισμού δεν ήταν δυσανάλογη στο πλαίσιο των περιστάσεων την υπόθεσης. Το ΕΔΔΑ αναγνώρισε στο σημείο αυτό ότι οι αστυνομικοί βρέθηκαν ενώπιον μιας απρόβλεπτης κατάστασης, όπου δέχθηκαν επίθεση από πολυάριθμη ομάδα ατόμων. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει από μόνο του την έκταση των τραυματισμών του Ζελίλοφ, σε σύγκριση μάλιστα με τα ελαφρά τραύματα που έφεραν οι αστυνομικοί.

Σχετικά με το διαδικαστικό σκέλος της εγγύησης που απορρέει από το άρθρο 3, το ΕΔΔΑ διεπίστωσε ότι τόσο η διοικητική όσο και η δικασική έρευνα που ακολούθησε παρουσίαζαν σοβαρές ελλείψεις. Έτσι, σε ό, τι αφορά τη διοικητική έρευνα καυτηριάσθηκε η επιλεκτική κρίση των αποδεικτικών στοιχείων καθώς και η παράλειψη εξέτασης του πορίσματος της ιατροδικαστικής εξλετασης στην οποία υποβλήθηκε ο προσφεύγων. Σχετικά δε με τη δικαστική έρευνα, το ΕΔΔΑ επέκρινε ιδιαιτέρως την επιλογή των εισαγγελικών αρχών να μην εξετάσουν οι ίδιες αυτόπτες μάρτυρες αλλά να στηριχθούν εξ ολοκλήρου στις μαρτυρικές καταθέσεις που είχαν ληφθεί στο πλαίσιο της Ε.Δ.Ε.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ελληνικό κράτος εγκαλείται για κακομεταχείριση πολίτη από αστυνομικά όργανα. Τον Δεκέμβριο του 2005, καταδικάσθηκε στο πλαίσιο του άρθρου 3 για τη συμπεριφορά που επέδειξαν αστυνομικά όργανα σε δύο Ρομά, κατά τη σύλληψή και κράτησή τους σε αστυνομικό τμήμα (Bekos and Koutropoulos v. Greece, 13.12.2005). Η ανάγνωση των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης αυτής είναι ανατριχιαστική και ανησυχητική για τον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζουν ορισμένοι αστυνομικοί την άσκηση των υπηρεσιακών τους καθηκόντων. Πρόσφατα δε, στις 18 Ιανουαρίου 2007, διαπιστώθηκε ξανά παραβίαση του άρθρου 3 στην υπόθεση ενός Σύρου υπηκόου, ο οποίος είχε μεταβεί σε αστυνομικό τμήμα της Αθήνας για να καταγγείλει ληστεία. Όταν παραπονέθηκε σε αστυνομικούς για την πολύωρη αναμονή του προκειμένου να καταθέσει, αντί άλλης εξήγησης γρονθοκοπήθηκε στο κεφάλι (Alsayed Allaham v. Greece, 18.1.2007).

Ο ανησυχητικός παρονομαστής αυτών των υποθέσεων δεν είναι μόνο το ειδικό βάρος των συγκεκριμένων παραβιάσεων, η προσβολή δηλαδή του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, μιας διάταξης που αποτελεί ένα είδος θερμομέτρου, μεταξύ άλλων, και του πολιτισμού των αστυνομικών υπηρεσιών σε κάθε κράτος-μέλος. Ανησυχητικότερο είναι ότι όλες αυτές οι υποθέσεις, όπως και άλλες σχετικές με συνθήκες κράτησης σε σωφρονιστικά καταστήματα, αφορούν αποκλειστικά είτε αλλοδαπούς είτε Έλληνες πολίτες, οι οποίοι όμως ανήκουν σε κάποια εθνοτική ή άλλη μειονότητα. Μήπως οι ελληνικές αστυνομικές αρχές εφαρμόζουν δύο μέτρα και δύο σταθμά αναλόγως με το εάν συναναστρέφονται καθαρόαιμους Έλληνες ή πολίτες δευτέρας διαλογής ; Ελπίζω πως η έως σήμερα ακτινογραφία των σχετικών αποφάσεων του ΕΔΔΑ οδηγεί εντελώς συμπτωματικά σε αυτό το συμπέρασμα. Το μέλλον πάντως θα δείξει…

Ο λύκος που φυλάει τα πρόβατα

Την Πέμπτη που μας πέρασε η Σερβία ανέλαβε την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το εν λόγω κράτος δεν διακρίνεται για τις επιδόσεις του στον τομέα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το αντίθετο μάλιστα. Σε ένα υποθετικό πρωτάθλημα κατοχύρωσης των ατομικών ελευθεριών μάλλον θα πήγαινε κατ΄ευθείαν για υποβιβασμό. Όχι ότι όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη του ιστορικού αυτού διεθνούς οργανισμού είναι Παναγίες σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό που τοποθετεί όμως τη Σερβία σε περίοπτη θέση ανάμεσα στους τελευταίους είναι τα γνωστά επιτεύγματα του σερβικού στρατού στο Σεράγεβο καθώς και η επίμονη άρνηση της νυν κυβέρνησης να συλλάβει τον στρατηγό Μλάντιτς και να τον παραδώσει προκειμένου να δικαστεί στη Χάγη.

Είναι περίεργο πάντως πως ούτε ένας από τους εκπροσώπους των 46 κρατών-μελών στο Συμβούλιο Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, όχι μόνο διαμαρτυρήθηκε αλλά ούτε καν έκανε νύξη για το γελοίο του πράγματος, να εκπροσωπείται δηλαδή ένας οργανισμός, ακρογωνιαίος λίθος του οποίου είναι η κατοχύρωση του κράτους-δικαίου και η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, για τους επόμενους έξι μήνες από τη Σερβία. Κάτι σαν να βάζεις τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα.

Είναι όμως όντως περίεργο ; Αν κοιτάξουμε προσεκτικότερα θα διαπιστώσουμε ότι αυτή η σιωπή είναι αφ΄εαυτής εύγλωττη καθώς επιβεβαιώνει την εφαρμογή από τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης του γνωστού κανόνα του διεθνούς δικαίου « μεταξύ κατεργαραίων, ειλικρίνεια ». Με άλλα λόγια, τα σημαντικότερα από τα κράτη-μέλη του οργανισμού έχουν και τα ίδια αρκετές βρωμιές κάτω από το χαλάκι τους. Προτιμούν λοιπόν να σφυρίζουν αδιάφορα σε περιπτώσεις όπως αυτή της Σερβίας, από το να παίρνουν καταγγελτικές πρωτοβουλίες, οι οποίες όμως στο τέλος- τέλος μπορεί και να τους αναγκάσουν να πάρουν σκούπα και φαράσι στο ίδιος τους το σπίτι. Τί να πουν, έτσι, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία για τη Σερβία, όταν αυτά τα κράτη έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα της CIA για τη σύλληψη υπόπτων για τρομοκρατικές πράξεις και έκδοσή τους σε τρίτα κράτη, με σκοπό τον βασανισμό τους για λογαριασμό των ΗΠΑ ; Τί να πουν η Πολωνία και η Ρουμανία, στο έδαφος των οποίων η CIA είχε, κατά τα φαινόμενα, εγκαταστήσει μυστικά κέντρα κράτησης υπόπτων για τρομοκρατικές πράξεις ; Τι να πει και η Γαλλία, που διπλωματικώς υποστηρίζει αφρικανούς ηγέτες, υπεύθυνους για γενοκτονίες ;

Αλλά, βέβαια, τί να κάνει και το έρμο το Συμβούλιο της Ευρώπης, όταν μέλη του αποτελούν κράτη όπως η Ρωσία που το φτύνουν κατάμουτρα και το ίδιο υποκρίνεται ότι απλώς ψιχαλίζει ! Και δεν είναι μόνο η πεισματική άρνηση της Ρωσίας να επικυρώσει το 14ο Πρωτόκολλο, το οποίο θα επιτρέψει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στον τεράστιο όγκο ατομικών προσφυγών από το οποίο κατακλύζεται. Είναι περισσότερο η αδυναμία του Συμβουλίου της Ευρώπης να της τραβήξει το αυτί, όταν αυτό το κράτος βαρύνεται με σοβαρές παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης σχετικά με την Τσετσενία. Αντί το Συμβούλιο της Ευρώπης να απαιτεί ουσιαστική εφαρμογή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με την Τσετσενία, παρακολουθεί απλώς τη Ρωσία όχι μόνο να προστατεύει αλλά και να προάγει ιεραρχικώς τους αξιωματικούς, υπεύθυνους για πράξεις βασανιστηρίων, απαγωγές και δολοφονίες πολιτών σε αυτήν την περιοχή. Ακόμα και όταν Ρώσοι προσφεύγοντες στο ΕΔΔΑ δολοφονούνται με μαφιόζικο τρόπο, το Συμβούλιο της Ευρώπης δεν κουνάει το δαχτυλάκι του. Ούτε μια ανακοίνωση δεν εκδόθηκε τον Μάιο του 2003, όταν ένοπλοι άνδρες εισέβαλαν στην οικία της Zura Bitieva, η οποία είχε ήδη προσφύγει στο ΕΔΔΑ παραπονούμενη για παράνομη στέρηση της προσωπικής της ελευθερίας καθώς και για υποβολή σε βασανιστήρια. Δολοφόνησαν την ίδια και τρία μέλη της οικογένειάς της.

Το πρόβλημα με το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι ότι δεν αντιλαμβάνεται πως με τέτοια μαλθακή και ενδοτική συμπεριφορά υποσκάπτει το ίδιο το μέλλον του. Διότι, αλήθεια, ποιό είναι το status αυτού του οργανισμού σήμερα ; Εκτός από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο χαίρει παγκόσμιας αναγνώρισης, κανένας άλλος θεσμός του Συμβουλίου της Ευρώπης δεν θα έλειπε από την πολιτική περιουσία της Ευρώπης αν το ίδιο έπαυε αύριο να υφίσταται. Η μόνη σημερινή αξία του Συμβουλίου της Ευρώπης στην ευρωπαϊκή σκηνή είναι το να διαδραματίζει μια μορφή πολιτικής συνείδησης της ευρύτερης Ευρώπης, υπενθυμίζοντας στα κράτη-μέλη αυτά που είναι ή όχι ανεκτά από ένα σύγχρονο κράτος-δικαίου. Η νυσταλέα του συμπεριφορά, όπως στην περίπτωση της Σερβίας, δεν κάνει τίποτε άλλο από το να ροκανίζει αργά αλλά σταθερά τα ίδια τα θεμέλιά του. Έτσι, κάποια μέρα, ο άνεμος των πολιτικών αλλαγών θα το συμπαρασύρει σαν πύργο με τραπουλόχαρτα.

Ο νυν γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο βρετανός Terry Davis, υποστηρίζει βέβαια ότι με την ανάληψη της προεδρίας από τη Σερβία, η χώρα αυτή εκτίθεται περισσότερο στα μάτια της κοινής γνώμης, προσελκύει τα φώτα της δημοσιότητας και καλείται έμμεσα να λογοδοτήσει. Μπορεί. Όπως όμως εύστοχα λέει ο George Monbiot σε σχετικό άρθρο του στον Guardian, με την ίδια λογική θα έπρεπε να γίνει και ο Robert Mugabe ο επόμενος επί κεφαλής της Διεθνούς Αμνηστίας.

Black pig

Οκινάουα vs. Σμύρνης : σημειώσατε 1-1

Ε, λοιπόν, δεν είμαστε η μόνη χώρα στην οποία γίνεται συζήτηση για σχολικά βιβλία Ιστορίας (αν και, μετά το ναυάγιο και τα ομόλογα, πέρασε και η μπογιά αυτού του θέματος...) ! Στην Ιαπωνία, πριν από έναν περίπου μήνα, το υπουργείο Παιδείας ζήτησε από τους συντάκτες ενός σχολικού βιβλίου Ιστορίας να «διορθώσουν» τα εδάφια που αφορούσαν στις «ομαδικές αυτοκτονίες» του άμαχου πληθυσμού στο σύμπλεγμα των νησιών Οκινάουα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκεκριμένα, οι αρμόδιες αρχές ζήτησαν να απαλειφθεί κάθε αναφορά στον ρόλο που είχε παίξει ο ιαπωνικός στρατός σε αυτήν την τραγωδία. Κατά την κρατική εκδοχή, ο ρόλος του τελευταίου δεν ήταν ξεκάθαρος και δεν είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι εξανάγκασε μέρος του τοπικού πληθυσμού να δώσει τέλος στη ζωή του, για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού.

Το ιαπωνικό υπουργείο Παιδείας δεν έχει ωστόσο δίκιο. Είναι ήδη θεμελιωμένο από διάφορες ιστορικές πηγές ότι κατά την απόβαση του αμερικανικού στρατού στα νησάκια Κεράμα (μέρος του ευρύτερου νησιώτικου συμπλέγματος της Οκινάουα) ο ιαπωνικός στρατός εξανάγκασε περίπου πεντακόσια άτομα από τον τοπικό πληθυσμό να αυτοκτονήσουν έτσι ώστε να αποφύγουν την εξευτελιστική αιχμαλωσία από τον αμερικανικό στρατό. Πλήθος μαρτυριών από επιζώντες έχει περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο μέρος του πληθυσμού εξαναγκάσθηκε να αυτοκτονήσει: δύο χειροβομβίδες διανέμονταν στον καθένα. Με την πρώτη έπρεπε να στοχεύσουν τους αμερικανούς στρατιώτες, όταν αυτοί θα τους πλησίαζαν, και με τη δεύτερη τον ίδιο τους τον εαυτό. Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία ενός εβδομηνταοκτάχρονου σήμερα επιζώντα, ο οποίος βρισκόταν ανάμεσα στο πλήθος που είχε συγκεντρώσει ο στρατός για να διανείμει χειροβομβίδες. Τη στιγμή που οι στρατιώτες έφτασαν μπροστά του, οι χειροβομβίδες είχαν εξαντληθεί. Τον εξανάγκασαν, έτσι, να σκοτώσει με τα ίδια του τα χέρια τη μητέρα και τα δυο του αδέλφια.

Η παρέμβαση του ιαπωνικού υπουργείου Παιδείας φαίνεται ακόμα πιο ακατανόητη, αν σκεφτεί κανείς ότι προηγούμενη έκδοση του εν λόγω εγχειριδίου Ιστορίας αναφερόταν στον σκοτεινό ρόλο του στρατού χωρίς να επακολουθήσει «παρέμβαση» από την πλευρά του υπουργείου Παιδείας. Υπάρχει βέβαια εξήγηση για τη στροφή αυτή στις προτιμήσεις της κρατικής εξουσίας. Η ίδια εντοπίζεται στην πρόσφατη αναρρίχηση στο πρωθυπουργικό αξίωμα του εθνικιστή Shinzo Abe, ο οποίος δεν επιθυμεί την προβολή των ακροτήτων στις οποίες έχει ήδη οδηγήσει τη χώρα η νοοτροπία του μιλιταρισμού, εγγενές παρά ταύτα στοιχείο της ιαπωνικής πολιτικής κουλτούρας, τουλάχιστον στο παρελθόν.

Συγκρίνοντας το συμβάν αυτό με την ελληνική περίπτωση, διαπιστώνουμε βέβαια μια διαφορά. Στην περίπτωση του ιαπωνικού βιβλίου Ιστορίας είναι η ίδια η κρατική εξουσία, η οποία επενέβη προκειμένου να «διορθωθεί» το «ανακριβές» εγχειρίδιο. Σε ό,τι αφορά το ελληνικό βιβλίο Ιστορίας της έκτης δημοτικού, ξεσηκώθηκαν οι «υγιείς, πατριωτικές» δυνάμεις για να σώσουν τους μαθητές από το κακό που τους βρήκε. Η διαφορά όμως αυτή είναι αμελητέα, διότι είναι περιπτωσιακή. Να υπενθυμίσω ότι πριν από λίγα μόλις χρόνια, επί ΠΑΣΟΚ, με τηλεφώνημά του από το Πεκίνο (μήπως εμπνεύσθηκε λόγω της εγγύτητας με το Τόκυο;), ο τότε υπουργός Παιδείας Π. Ευθυμίου είχε ανακοινώσει, ότι αποσύρεται το βιβλίο Σύγχρονης Ιστορίας (συγγραφέας ο Β. Κόκκινος) για τον τρόπο που παρουσίαζε την ΕΟΚΑ.

Το επί της αρχής ζήτημα είναι, λοιπόν, κοινό και στις δύο περιπτώσεις. Τί διδασκαλία της Ιστορίας θέλουμε; Ένα μάθημα υπό μορφή κατήχησης, το οποίο προπαγανδίζει στους μαθητές τη βολική εκδοχή των ιστορικών γεγονότων και δημιουργεί πολίτες-στρουθοκάμηλους ; Ή μήπως, μια Ιστορία η οποία θέτει τον δάκτυλό μας επί τον τύπο των ήλων και μας παρακινεί να ενδοσκοπήσουμε ; Αν η δεύτερη εκδοχή είναι σε πρώτο χρόνο πιο οδυνηρή, είναι όμως προτιμητέα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Και αυτό διότι δημιουργεί τις βάσεις για μια ανοιχτόμυαλη κοινωνία, η οποία δεν δέχεται να της επιβάλλεται το παρελθόν της. Και αυτό είναι πολύ κρίσιμο για το μέλλον της. Γιατί ; Ο Michael Stürmer, Γερμανός ιστορικός, μας δίνει την απάντηση : «Σε μια γη δίχως ιστορία, όποιος τροφοδοτεί τη μνήμη, επινοεί τις έννοιες και ερμηνεύει το παρελθόν, αυτός ελέγχει και το μέλλον».

Black pig

Σχετικά με το θέμα βλ. το άρθρο του περιοδικού Courrier International, Νο 858, 12 Απριλίου 2007.

Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη των δημοσίων υπαλλήλων: CEDH, Vilho Eskelinen και άλλοι κατά Φινλαδίας

Την Πέμπτη 19 Απριλίου, δημοσιεύθηκε η πολυαναμενόμενη απόφαση του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης στην υπόθεση Vilho Eskelinen και άλλοι κατά Φινλανδίας . Οι προσφεύγοντες, αστυνομικοί εν ενεργεία, επικαλούνταν το άρθρο 6 για την έλλειψη δημοσιότητας και τη μακρά διάρκεια μιας διαδικασίας ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων στην οποία διεκδικούσαν ένα επίδομα εκτός έδρας. Αν και το ζήτημα της εφαρμογής των εγγυήσεων της δίκαιης δίκης σε διαφορές που αφορούν διεκδικήσεις δημοσίων υπαλλήλων (είτε μισθολογικές είτε σχετικές με την υπηρεσιακή κατάσταση και την εξέλιξή τους) δεν είναι καινούργιο και έχει συχνά απασχολήσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ωστόσο το συμπέρασμα που υιοθέτησε το ΕΔΔΑ αποτελεί μια εντυπωσιακή ανατροπή της πάγιας νομολογίας του και αξίζει μιας πιο προσεκτικής εξέτασης.

Τα τελευταία επτά χρόνια το ΕΔΔΑ εφάρμοζε πιστά το λειτουργικό κριτήριο της απόφασης του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης Pellegrin κατά Γαλλίας, σύμφωνα με το οποίο, οι δημόσιοι υπάλληλοι, των οποίων τα καθήκοντα άπτονται της άσκησης δημόσιας εξουσίας, δεν μπορούσαν να επικαλεστούν το άρθρο 6 εξαιτίας του «δεσμού εμπιστοσύνης και πίστης» τους με το κράτος. Το κρίσιμο στοιχείο δεν ήταν η φύση της διαφοράς αλλά η φύση των καθηκόντων και των αρμοδιοτήτων του δημοσίου υπαλλήλου που αφορούσε η υπόθεση. Σύμφωνα πάντα με την Pellegrin, οι αιτιάσεις υπό τη Σύμβαση των εν ενεργεία αστυνομικών, μελών των ενόπλων δυνάμεων και των δικαστικών σχετικά με το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη κηρύσσονταν απαράδεκτες ratione materiae. H μόνη εξαίρεση αφορούσε τα συνταξιοδοτικά ζητήματα.

Κι ενώ όλα κυλούσαν αρμονικά, το ΕΔΔΑ αποφάσισε ν’αναθεωρήσει τη νομολογία του και επέλεξε γι αυτό την υπόθεση Vilho Eskelinen και άλλοι κατά Φινλανδίας . Η Eskelinen είχε να κάνει με μια μισθολογική διαφορά αστυνομικών, δηλαδή δημοσίων υπαλλήλων που ανήκαν στον σκληρό πυρήνα άσκησης της δημόσιας εξουσίας. Όμως το ΕΔΔΑ αντί να εφαρμόσει την Pellegrin, αποφάσισε να ανατρέψει το λειτουργικό κριτήριο με βάση το οποίο είχε κηρύξει ένα σημαντικό αριθμό προσφυγών ως απαράδεκτες χωρίς να εξετάσει την ουσία τους.

Σ’ένα πρώτο στάδιο, το ΕΔΔΑ εξήγησε τους λόγους για τους οποίους αποφάσισε να αναθεωρήσει τη στάση του. Σε ανάλογες περιπτώσεις, το δικαστήριο απλώς αναγγέλλει την ανατροπή της προηγούμενης νομολογίας του επισημαίνοντας ότι αυτή επιβάλλεται από τη δυναμική ερμηνεία της ΕΣΔΑ, χωρίς ωστόσο να αναλύει τους λόγους που την υπαγόρευσαν και χωρίς να αφιερώνει επτά παραγράφους προς το σκοπό αυτό, όπως έκανε στην Eskelinen. Η παρούσα απόφαση δέχθηκε έμμεσα ότι το λειτουργικό κριτήριο είναι απόλυτο και δεν έχει την ευκαμψία που απαιτείται όταν εξετάζονται περιπτώσεις στις οποίες ο δημόσιος υπάλληλος βρίσκεται σε όμοια θέση με αυτή οιουδήποτε μισθωτού που αντιδικεί με τον εργοδότη του. Κατέληξε ότι η Pellegrin είχε αποτύχει να βρει λύση στο πρόβλημα της εφαρμογής του άρθρου 6 στις διαφορές των δημοσίων υπαλλήλων και δε είχε φέρει την προσδοκώμενη συνοχή που είχε ανάγκη η νομολογία. Πολύ αυστηρή κριτική για μια νομολογία που όπως είπαμε εφαρμόστηκε απρόσκοπτα και χωρίς πρακτικά – για το ΕΔΔΑ – προβλήματα για περίπου 7 χρόνια.

Στη συνέχεια, το ΕΔΔΑ ανέλυσε τη νέα στάση του ως προς την εφαρμογή του άρθρου 6. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, σημαντική, αλλά όχι και απαραίτητη, προϋπόθεση αποτελεί το αν το εθνικό δίκαιο προσφέρει ή όχι στους δημοσίους υπαλλήλους τη δυνατότητα να προσφύγουν στα εσωτερικά δικαστήρια για τις επίδικες διαφορές. Έτσι, από τη στιγμή που τα κράτη- μέλη δίνουν το δικαίωμα στους δημοσίους υπαλλήλους να προσφεύγουν στα εσωτερικά δικαστήρια είτε για ζητήματα μισθολογικά είτε για θέματα επαγγελματικής εξέλιξης τότε το άρθρο 6 εφαρμόζεται δίχως άλλο. Αλλά και στις περιπτώσεις όπου ο νόμος ρητά αποκλείει την πρόσβαση σε δικαστήριο σε ορισμένη κατηγορία δημοσίων υπαλλήλων, τότε ισχύει ένα τεκμήριο υπέρ της εφαρμογής του άρθρου 6 και το βάρος απόδειξης του αντίθετου ανήκει στο κράτος.

Το ΕΔΔΑ δεν σταμάτησε εδώ και συνέχισε εξειδικεύοντας ακόμα περισσότερο ως προς το τί πρέπει να αποδεικνύουν τα κράτη. Τα κριτήρια αποτελούν ένα συνδυασμό του λειτουργικού κριτηρίου της Pellegrin και του κριτήριο της φύσης της διαφοράς που είχε ακολουθήσει το ΕΔΔΑ πριν από την Pellegrin. Συγκεκριμένα, τα κράτη πρέπει να θεμελιώσουν ότι ο αποκλεισμός από το δικαίωμα στη δικαστική προστασία του συγκεκριμένου υπαλλήλου οφειλόταν σε λόγους αντικειμενικούς που σχετίζονταν με το δημόσιο συμφέρον και ιδιαίτερα ότι α) ο δημόσιος υπάλληλος συμμετείχε στην άσκηση δημόσιας εξουσίας και β) ότι η φύση της διαφοράς αφορούσε στην άσκηση δημόσιας εξουσίας και μπορούσε να θέσει σε αμφισβήτηση τον ειδικό δεσμό εμπιστοσύνης υπαλλήλου-κράτους.

Με την απόφαση του αυτή το ΕΔΔΑ ουσιαστικά καταργεί κάθε εμπόδιο εφαρμογής του 6 στις ανωτέρω διαφορές, αφού πλέον είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που δικαιολογείται μη εφαρμογή και, επί πλέον, είναι ιδιαίτερα δύσκολο για το κράτος να τις αποδείξει. Η απόφαση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως επαναστατική. Αν και το ΕΔΔΑ, φοβούμενο μην ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου, έσπευσε να επισημάνει ότι η νομολογία που διαμορφώνει η Eskelinen αφορά αποκλειστικά και μόνο τις διαφορές των δημοσίων υπαλλήλων και δεν επηρεάζει τη στάση του σχετικά με άλλες διαφορές σταθερά εκτός πεδίου εφαρμογής του άρθρου 6, όπως οι φορολογικές, οι εκλογικές και οι σχετικές με ζητήματα ασύλου, υπηκοότητας και διαμονής αλλοδαπών, ωστόσο η απόφαση αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για τη διεύρυνση εφαρμογής του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη και την αποκατάσταση μιας ανισότητας. Φυσικά, κρίσιμο ρόλο στην απόφασή του έπαιξε το γεγονός ότι η νομολογία του ΔΕΚ δεχόταν από καιρό την εφαρμογή των εγγυήσεων της δίκαιης δίκης στις διαφορές των δημοσίων υπαλλήλων.

Αν και δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με τους μειοψηφούντες δικαστές, οι οποίοι υποστήριξαν ότι το ΕΔΔΑ έπρεπε να μείνει πιστό στην Pellegrin και θεώρησαν ότι η Eskelinen ωθεί σε μια ερμηνεία του άρθρου 6 σχεδόν καταχρηστική, ωστόσο περιμένουμε με ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εφαρμόσει το ΕΔΔΑ τη νέα νομολογία του στο μέλλον. Για να μη μιλήσουμε για την αναμενόμενη αύξηση του όγκου των προσφυγών…

CEDH, Tysiąc κατά Πολωνίας

Μετά από απαίτηση του κοινού, μια σύντομη παρουσίαση της απόφασης του ΕΔΔΑ, που φαίνεται να υιοθετεί μια διαφορετική αντίληψη απo αυτή του Supreme Court.

Η προσφεύγουσα, έγκυος στον δεύτερο μήνα, είχε σοβαρά προβλήματα όρασης (υψηλό βαθμό μυωπίας). Φοβούμενη ότι ο τοκετός θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την όρασή της, ζήτησε τη δυνατότητα άμβλωσης για θεραπευτικούς λόγους (στην Πολωνία, χώρα βαθύτατα καθολική, το δικαίωμα άμβλωσης είναι αυστηρά περιορισμένο και προβλέπεται ειδική διαδικασία χορήγησης άδειας). Το αίτημα της απορρίφθηκε. Η προσφεύγουσα γέννησε και η κατάσταση της υγείας της επιδεινώθηκε. Σήμερα είναι σχεδόν τυφλή. Στο ΕΔΔΑ προσέφυγε επικαλούμενη τα άρθρα 3, 8, 13 και 14 της ΕΣΔΑ.

Το ΕΔΔΑ εξέτασε το ζήτημα υπό το πρίσμα του άρθρου 8. Σ’ένα πρώτο στάδιο, απέφυγε το ευαίσθητο ζήτημα του αν υπάρχει ή όχι δικαίωμα άμβλωσης, θεωρώντας ουσιαστικά ότι από τη στιγμή που το πολωνικό δίκαιο αναγνωρίζει ένα τέτοιο δικαίωμα, αυτό περιλαμβάνεται στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 8. Στη συνέχεια, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η νομοθεσία σχετικά με την άμβλωση αγγίζει τη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής της εγκύου, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με το αναπτυσσόμενο έμβρυο. Διαπίστωση που αντανακλά την προσπάθεια του Δικαστηρίου να μη εκφράσει άποψη ως προς την ύπαρξη δικαιώματος ζωής του εμβρύου. Γι αυτό και το ΕΔΔΑ εξέτασε το ζήτημα υπό το φώς των θετικών υποχρεώσεων του Κράτους να προστατεύει τη σωματική ακεραιότητα των μελλουσών μητέρων.

Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, αυτές οι θετικές υποχρεώσεις περιλαμβάνουν την ύπαρξη μιας διαδικασίας ελέγχου των προϋποθέσεων που θέτει ο νόμος προκειμένου να επιτραπεί η άμβλωση και την δημιουργία ενός διαδικαστικού πλαισίου (cadre procédural) ικανό να κρίνει αποτελεσματικά τις περιπτώσεις διαφωνίας για τη σκοπιμότητα μιας άμβλωσης. Οι διαδικασίες αυτές πρέπει να παρέχουν δικλείδες ασφαλείας και να διακρίνονται από διαφάνεια και σαφήνεια να γίνονται ενώπιον μιας ανεξάρτητης αρμόδιας αρχής η οποία θα κρίνει αιτιολογημένα και γρήγορα.

Υπό το φώς αυτών των διαπιστώσεων, το ΕΔΔΑ εξέτασε το πολωνικό νομοθετικό πλαίσιο και έκρινε ότι υστερούσε διαδικαστικών εγγυήσεων, καθώς δεν προέβλεπε κανένα αποτελεσματικό μηχανισμό ελέγχου των προϋποθέσεων άμβλωσης για θεραπευτικούς λόγους. Κατέληξε λοιπόν σε παραβίαση του άρθρου 8.Το ΕΔΔΑ με διπλωματικό τρόπο και ευελιξία κατάφερε να αποφύγει να ασχοληθεί με ζητήματα ευαίσθητα και να δώσει απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα επί της ουσίας: υπάρχει ή όχι δικαίωμα άμβλωσης, σε ποιες περιπτώσεις μπορεί η γυναίκα να ασκήσει το δικαίωμα αυτό και για ποιους λόγους αυτό θα μπορούσε να περιοριστεί κοκ. Παράλληλα όμως κατάφερε να καταδικάσει την νομοθεσία και την πρακτική στην Πολωνία χρησιμοποιώντας την πιο «ανώδυνη» λύση των διαδικαστικών θετικών υποχρεώσεων. Κάτι δεν είναι κι αυτό;

Νεα εποχη για το Supreme Court ;

Την προηγούμενη Τετάρτη, 18 Απριλίου, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής δημοσίευσε δύο αποφάσεις (Gonzales v. Planned Parenthood Federation of America και Gonzales v. Carhart), οι οποίες μπορεί να αποδειχθούν ιστορικής σημασίας. Αντικείμενο των υποθέσεων ήταν η συνταγματικότητα ενός ομοσπονδιακού νόμου, ο οποίος απαγόρευε μια συγκεκριμένη μορφή άμβλωσης σε προχωρημένο στάδιο της κύησης. Με οριακή πλειοψηφία πέντε ψήφων υπέρ έναντι τεσσάρων κατά, το Ανώτατο Δικαστήριο δέχθηκε ότι ο συγκεκριμένος νόμος ήταν συνταγματικός. Το κρίσιμο στοιχείο αυτών των αποφάσεων είναι ότι ο ελεγχόμενος νόμος κρίθηκε συνταγματικός παρά το γεγονός ότι δεν προέβλεπε εξαίρεση στην απαγόρευση της συγκεκριμένης μεθόδου άμβλωσης για την περίπτωση όπου λόγοι υγείας το επιβάλλουν. Ο δικαστής Anthony Kennedy, αμφιταλαντευόμενη πλέον ψήφος του δικαστηρίου (swing vote) μετά την αποχώρηση της S. O’Connor, αποφάνθηκε, εκφράζοντας τη γνώμη της πλειοψηφίας, ότι η απουσία της « εξαίρεσης για λόγους υγείας » δεν συνεπαγόταν την αντισυνταγματικότητα του εν λόγω νόμου.

Ωστόσο, γεγονός είναι ότι για πρώτη φορά μετά την απόφαση-σταθμός του 1973 Roe v. Wade, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η απουσία « εξαίρεσης για λόγους υγείας » σε νόμο ο οποίος ρυθμίζει τη διαδικασία της άμβλωσης δεν συνεπάγεται αυτόματα την αντισυνταγματικότητα του τελευταίου. Υπενθυμίζω ότι η Roe v. Wade θεώρησε για πρώτη φορά ότι το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, ήδη αναγνωρισμένο από το 1965 στην απόφαση Griswold v. Connecticut, περιλαμβάνει και το δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίσει στο πρώιμο στάδιο της κύησης αν θα προβεί σε διακοπή της ή όχι.

Η «στροφή» αυτή του Ανωτάτου Δικαστηρίου οφείλεται στην παρουσία πλέον στη σύνθεσή του των υπερσυντηρητικών δικαστών Roberts (προέδρου του δικαστηρίου) και Alito, οι οποίοι έχουν διορισθεί από τον πρόεδρο Bush. Οι ίδιοι, μαζί με τους δικαστές Scalia και Thomas συγκροτούν το συμπαγές υπερσυντηρητικό μπλοκ του δικαστηρίου, το οποίο με τη συνδρομή του συντηρητικού, αλλά όχι πάντοτε προβλέψιμου, δικαστή Kennedy έχει μεταφέρει το κέντρο βάρους αυτού του σημαντικού δικαστηρίου ξεκάθαρα προς τα δεξιά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2000, όταν ακόμα μέλος του Ανωτάτου Δικασηρίου ήταν η δικαστής Ο’ Connor, το ίδιο είχε κρίνει σε παρόμοια υπόθεση ότι ο εν λόγω νόμος ήταν αντισυνταγματικός ακριβώς επειδή δεν περιελάμβανε «εξαίρεση για λόγους υγείας» (Stenberg v. Carhart).

Οι εν λόγω αποφάσεις, καθ΄εαυτές, δεν επιφέρουν σημαντικό περιορισμό στο δικαίωμα στην άμβλωση, διότι στατιστικώς η συγκεκριμένη μορφή διακοπής της εφαρμόζεται σε πολύ μικρό ποσοστό επί του συνόλου των διενεργούμενων αμβλώσεων. Όμως, είναι αναμφισβήτητο ότι οι εν λόγω αποφάσεις επιφέρουν ένα σημαντικό ρήγμα στη Roe v. Wade και δίνουν το σήμα τόσο στον ομοσπονδιακό όσο και στον πολιτειακό νομοθέτη να προβούν στο μέλλον σε επί πλέον περιορισμούς στο δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει ελεύθερα αν θα προβεί ή όχι σε άμβλωση.

Ο πρόεδρος Bush, αντιλαμβανόμενος προφανώς τη σημασία αυτών των αποφάσεων δήλωσε ότι «αντιπροσωπεύουν τη δέσμευση για την οικοδόμηση ενός πολιτισμού διαβίωσης στην Αμερική» και επίσης ότι «επιβεβαιώνουν ότι το Σύνταγμα δεν αποτελεί εμπόδιο στην ψήφιση νόμων, οι οποίοι αντανακλούν τη συμπόνια και των ανθρωπισμό στην Αμερική». Χωρίς περαιτέρω σχολιασμό, νομίζω ότι η χρήση του όρου «εμπόδιο» σχετικά με το Σύνταγμα είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο η σημερινή εκτελεστική εξουσία στην Αμερική αντιμετωπίζει τη σχέση της νομοθετικής με τη δικαστική εξουσία.

Η δικαστής Ruth Bader Ginsburg, εκφράζοντας τη γνώμη της μειοψηφίας, δήλωσε ότι οι εν λόγω αποφάσεις είναι «ανησυχητικές» και ότι «δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν ως τίποτε άλλο παρά μια προσπάθεια περιορισμού ενός δικαιώματος το οποίο έχει επανειλημμένως διακηρυχθεί από αυτό το δικαστήριο». Θα συμφωνήσω με τη γνώμη της μειοψηφίας. Οι δύο αυτές αποφάσεις αποτελούν την απαρχή μιας διαδικασίας αμφισβήτησης του βασικού κανόνα που απορρέει από τη Roe v. Wade.

Τον Φεβρουάριο του 2006, ο Ronald Dworkin είχε εκφράσει την άποψη στο περιοδικό New York Review of Books ότι με τον διορισμό του δικαστή Alito στο Ανώτατο Δικαστήριο η Αμερική έμπαινε σε μια νέα, σκοτεινότερη εποχή της συνταγματικής της ιστορίας. Νομίζω ότι οι σχολιαζόμενες αποφάσεις αποτελούν το πρώτο βήμα σε αυτήν τη νέα εποχή.

Black pig

Το ΕΔΔΑ και τα «κατεψυγμένα έμβρυα»: Evans κατά Ηνωμένου Βασιλείου

Θα μπορούσε να είναι σενάριο ταινίας του Χόλυγουντ (με μεγάλη επιτυχία στο box office): Η προσφεύγουσα, μια βρετανίδα υπήκοος γύρω στα 30, που έπασχε από σοβαρά γυναικολογικά προβλήματα, έπρεπε να υποβληθεί σε εγχείριση αφαίρεσης των ωοθηκών και να μείνει στείρα. Αποφάσισε λοιπόν με τον τότε σύντροφό της να καταφύγει στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Πριν από την ωοληψία και την γονιμοποίηση των ωάριων, ο σύντροφος της προσφεύγουσας κλήθηκε να υπογράψει ένα έντυπο με το οποίο έδινε τη συγκατάθεσή του για τη γονιμοποίηση αλλά παράλληλα διατηρούσε το δικαίωμα να άρει τη συγκατάθεση αυτή πριν από την εμφύτευση των εμβρύων στη μήτρα της προσφεύγουσας. Σε ερώτηση της προσφεύγουσας για τη δυνατότητα κατάψυξης και αυτοσυντήρησης των ωάριων της, ο σύντροφός της τη διαβεβαίωσε ότι δεν έπρεπε να ανησυχεί γιατί δε θα χωρίσουν και ότι ήθελε να γίνει ο πατέρας του παιδιού της. Λίγες εβδομάδες αργότερα, τα ωάρια γονιμοποιήθηκαν και προέκυψαν έξι έμβρυα τα οποία καταψύχθηκαν και τοποθετήθηκαν για συντήρηση. Η προσφεύγουσα που υποβλήθηκε στη συνέχεια στην εγχείρηση αφαίρεσης των ωοθηκών, έπρεπε να περιμένει δυο χρόνια πρώτου προβεί στην εμφύτευση των εμβρύων στη μήτρα της. Ωστόσο λίγους μήνες αργότερα το ζευγάρι χώρισε και ο πρώην σύντροφος ζήτησε την καταστροφή των εμβρύων. Σύμφωνα με τη βρετανική νομοθεσία απαιτείται η συγκατάθεση και των δύο υποψήφιων γονιών μέχρι τη στιγμή της εμφύτευσης των εμβρύων στη μήτρα. Η προσφεύγουσα που θεωρούσε τα κατεψυγμένα έμβρυα ως την «τελευταία της ευκαιρία» να αποκτήσει παιδί προσέφυγε στα δικαστήρια. Μετά την απόρριψη από τα βρετανικά δικαστήρια των αιτημάτων της, η Evans προσέφυγε στο Στρασβούργο επικαλούμενη τα άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή), 8 (προστασία της προσωπικής και οικογενειακής ζωής) και 14 (απαγόρευση των διακρίσεων).

Στην απόφαση που δημοσιεύθηκε χθες, 10 Απριλίου, το Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης του ΕΔΔΑ επιβεβαίωσε το συμπέρασμα στο οποίο είχε καταλήξει στις 7 Μαρτίου 2006 το Τέταρτο Τμήμα σύμφωνα με το οποίο η προσφεύγουσα δε είχε δικαίωμα να εμφυτεύσει τα κατεψυγμένα έμβρυα χωρίς τη συγκατάθεση του άντρα που είχε δώσει το σπέρμα του.

Η απόφαση αυτή του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης ήταν λίγο πολύ αναμενόμενη. Όσον αφορά στη μη παραβίαση του άρθρου 2, ακολουθώντας πιστά την απόφαση Vo κατά Γαλλίας (Vo c. France [GC], no 53924/00, CEDH 2004 VIII) το ΕΔΔΑ απέρριψε συνοπτικά τις αιτιάσεις της προσφεύγουσας επαναλαμβάνοντας ότι τα έμβρυα δεν έχουν δικαίωμα στη ζωή και άρα δε προστατεύονται από την εν λόγω διάταξη, ελλείψει κοινής ευρωπαϊκής αντίληψης για το ποτέ αρχίζει η ζωή (absence d’un consensus européen). Στη συνέχεια, το ΕΔΔΑ εστίασε το ενδιαφέρον του στην εξέταση του ζητήματος υπό το πρίσμα του άρθρου 8 αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του ατόμου στο σεβασμό της απόφασής του να γίνει ή να μη γίνει γονέας. Παρόλο όμως που επεσήμανε ότι η παρούσα υπόθεση είχε να κάνει με τη σύγκρουση δυο ατομικών δικαιωμάτων, το δικαίωμα της Evans να γίνει μητέρα και το δικαίωμα του πρώην φίλου της να μη γίνει πατέρας, το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης αρκέστηκε να εκφράσει τη συμπάθεια του προς την προσφεύγουσα και να καταλήξει στο ότι δεν υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή αντίληψη ως προς το ποιο δικαίωμα θα πρέπει να επικρατήσει έναντι του άλλου. Ενώ δηλαδή αναγνώρισε ότι πρόκειται για δυο δικαιώματα διαμετρικά αντίθετα που δε μπορούσαν στην συγκεκριμένη υπόθεση να συνυπάρξουν, το ΕΔΔΑ δεν προέβη σε στάθμιση των αντίθετων συμφερόντων και ιεράρχηση του ενός έναντι του άλλου.

Αντίθετα, το βάρος της υπόθεσης μετατέθηκε στη σύγκρουση ιδιωτικού και δημοσίου συμφέροντος αφού πρώτα το Δικαστήριο θεώρησε ότι η συγκεκριμένη υπόθεση δεν αφορούσε μονό τη σύγκρουση δυο ατομικών δικαιωμάτων αλλά και το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον. Έτσι το ΕΔΔΑ απέφυγε το δύσκολο έργο της στάθμισης που θα το ανάγκαζε να απαντήσει στα επιχειρήματα της προσφεύγουσας ότι η σωματική και συναισθηματική εμπλοκή της γυναίκας στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι τέτοια που δικαιολογεί το προβάδισμα του δικαιώματος της υπό το άρθρο 8 έναντι του αντίστοιχου δικαιώματος του άντρα.

Το ΕΔΔΑ βασίστηκε λοιπόν από τη μια πλευρά στην έλλειψη consensus και ομοιογένειας στις ευρωπαϊκές έννομες τάξεις ως προς τη νομοθετική ρύθμιση της εξωσωματικής γονιμοποίησης, και στον ευαίσθητο χαρακτήρα του ζητήματος που άπτεται θεμάτων ηθικής και θρησκείας για να αναγνωρίσει στα κράτη ευρεία διακριτική ευχέρεια (large marge d’appreciation) και να καταλήξει ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8. Φυσικά, καταλυτικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι η βρετανική νομοθεσία ήταν πολύ λεπτομερής, αποτέλεσμα διάλογου και συλλογισμού.

Έτσι, για ακόμα μια φορά το ΕΔΔΑ αποφάσισε να κρυφτεί πίσω από την έλλειψη consensus και το marge d’appreciation των κρατών για να αποφύγει να προβεί στη στάθμιση των συγκρουόμενων δικαιωμάτων. Ευλογα αναρωτιεται κανείς πως γίνεται ένα δικαστήριο που αυτοανακηρύσσεσαι σε συνταγματικό όργανο της δημόσιας ευρωπαϊκής τάξης, κάθε φορά που καλείται να εξετάσει ζητήματα περίπλοκα και ευαίσθητα να επικαλείται την ευρεία διακριτική ευχέρεια που δίνει στα κράτη η έλλειψη ομοφωνίας και κοινών αντιλήψεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Όσο για την προσφεύγουσα, όπως ειπώθηκε και κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας ενώπιoν του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης, το μόνο λάθος της ήταν ότι εμπιστεύτηκε ένα άντρα.

Renard Prechant

"Οι Ελληνες εχουν δικαιωμα στην Αληθεια τους"

Δεν είμαι ιστορικός και στην Ιστορία δεν ήμουν και ο δυνατότερος μαθητής στο σχολείο. Δεν μπορώ έτσι να κρίνω από επιστημονικής απόψεως την ποιότητα του περίφημου πλέον βιβλίου Ιστορίας της Στ' Δημοτικού. Από όσα έχω διαβάσει, μου έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι το βιβλίο περιέχει αρκετές ανακρίβειες και λανθασμένες μεθοδολογικές επιλογές. Για παράδειγμα, η άποψη στη σελίδα 109 ότι "...η ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι και το ολοκαύτωμα των Εβραίων αποτελούν από τις τραγικότερες στιγμές αυτού του πολέμου", αποτελεί τουλάχιστον αδικαιολόγητη προχειρότητα. Όπως πολύ σωστά υποστηρίζει ο Γιώργος Μαργαρίτης σε άρθρο του στην "Αυγή" της 17ης Μαρτίου " η εξομοίωση του Ολοκαυτώματος με τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς (περίεργο πως ξέχασαν τη Δρέσδη) εχθρικών πόλεων αποτελεί σαφέστατη "άρνηση" της ιδιαιτερότητας της βιομηχανίας θανάτου που έστησε ο ναζισμός επί των θεμελίων της ρατσιστικής και θανατηφόρας ιδεολογίας του".

Αυτό που με ενοχλεί σε αυτήν την ιστορία (με μικρό ιώτα) του βιβλίου είναι όλο αυτό το συνονθυλεύμα ετερόκλητων προσώπων που εκπροσωπούν σήμερα στην Ελλάδα με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο ό,τι μπορεί να περιγράψει ο όρος "αντίδραση" και συλλέγουν μετά μανίας υπογραφές προκειμένου να σταλεί, το γρηγορότερο δυνατόν, το επάρατο εγχειρίδιο στο πυρ το εξώτερο. Σε αυτό το ελληνορθόδοξο τόξο συναντάμε από εκπροσώπους της Εκκλησίας μέχρι ελληνοαμερικανούς επιχειρηματίες και από ακροδεξιούς, στελέχη του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας μέχρι τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας (!!!), Ποιό είναι το πρόβλημά τους; Όχι οι, ασφαλώς συζητήσιμες, ανεπάρκειες του βιβλίου σε επιστημονικό επίπεδο αλλά το γεγονός ότι αυτό δεν υπηρετεί την "εθνικά ορθή" εκδοχή της Ιστορίας, της οποίας ακρογωνιαίος λίθος είναι η σημασία της Εκκλησίας στη διατήρηση της εθνικής μας συνείδησης στο πέρασμα των αιώνων (θα με κάψει ο Θεός, εβδομάδα που διάλεξα να γράψω αυτό το σχόλιο). Κατά την άποψη αυτών των ανθρώπων, η διδασκαλία της Ιστορίας αποτελεί προπαγάνδα, της οποίας βασικός σκοπός είναι να αναπαράγει την ιδέα του τουρκοφάγου Έλληνα, ο οποίος επιβιώνει χάρη στο γονίδιο της αυτοθυσίας, του ηρωισμού και της αγωνιστικότητας. Αυτό μπορεί και να είναι ακριβές στην πραγματικότητα. Από την άλλη όμως πλευρά, σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία της, η Ιστορία δεν μπορεί να αποτελεί ένα απλό ψυχογράφημα και μάλιστα κατά παραγγελία. Για να απαιτήσεις την απόσυρση ενός σχολικού βιβλίου, δεν αρκεί να κραδαίνεις ως αποκλειστικό επιχείρημα ότι αυτό δεν λειτουργεί ως όχημα δημιουργίας εθνικής συνείδησης και ανάπτυξης της εθνικοφορσύνης. Όχι, τουλάχιστον, εν έτει 2007.

Αναρωτιέμαι : είναι δυνατόν να θεωρείται σήμερα εύλογη η λειτουργία των σχολικών βιβλίων ως επίσημης, κρατικής εκδοχής της Ιστορίας και πως άρα, ό,τι παρεκκλίνει από αυτήν να πετιέται μεμιάς στην πυρά ; Αν σκοπός ενός σύγχρονου σχολείου είναι καλλιεργήσει και τη δημιουργική κρίση του μαθητή, μπορούμε σήμερα να ικανοποιούμαστε από σχολικά βιβλία τα οποία συνεχίζουν να διδάσκουν ότι όλα συνέβησαν σε μια απλοϊκή εκδοχή όπου ο καλός Έλληνας μάχεται πάντα ενάντια στον εκάστοτε κακό και επιβιώνει χάρη στην αυταπάρνησή του και στην Ορθοδοξία ; Για να τιμάς και να σέβεσαι την Ιστορία σου ως λαός, προαπαιτούμενο είναι να τη γνωρίζεις. Όχι υπό τη μορφή άναρθρων κραυγών, όπως αυτές που έβγαζαν πριν από λίγες μέρες οι χούλιγκαν στη λεωφόρο Λαυρίου, αλλά υπό τη μορφή ενδοσκόπησης, μιας οδυνηρής δηλαδή διαδικασίας που σε καλεί να ψάξεις κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, για να ανακαλύψεις τη δική σου αλήθεια.

Ένα σύγχρονο σχολικό βιβλίο Ιστορίας είναι αυτό που ξεκουνάει λίγο τον μαθητή, τον ωθεί να κοιτάξει λίγο πιο πέρα από τη μύτη του, που δεν τον αντιμετωπίζει ως οπαδό ο οποίος διαβάζει τη "δική του" αθλητική εφημερίδα. Δεν του "φυτεύει" χρονολογίες και ιδεοληψίες αλλά τον παρακινεί να κοιτάξει πέρα από τους θριάμβους μας ως έθνος, στη σκοτεινή πλευρά των λαθών και των υπερβολών. Καλλιεργώντας έτσι την ελπίδα ότι, ίσως, δεν θα διαπραχθούν τα ίδια σφάλματα στο μέλλον.

Νομίζω ότι η αξία του βιβλίου Ιστορίας της Στ' Δημοτικού είναι ότι δίνει για άλλη μια φορά τη δυνατότητα διεξαγωγής δημοσίου διαλόγου σχετικά με τον σκοπό της εκπαίδευσης σήμερα στην Ελλάδα. Η συζήτηση δεν πρέπει έτσι να αναλωθεί στις τυχόν ανακρίβειες, στις ατυχείς εκφράσεις, στις μεθοδολογικές αστοχίες του βιβλίου. Με τον τρόπο αυτόν, παίζεται το παιχνίδι της αντίδρασης. Ο διάλογος πρέπει να πάει πολύ πιο πέρα. Είναι κρίμα που ένα μέτριο εγχειρίδιο καλείται να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης αυτής της συζήτησης. Όμως, όπως έλεγε και ο ποιητής, "Από κάπου πρέπει να αρχίσει κανείς"...

Black pig

Ο Μωαμεθ και ο Charlie Hebdo

Καλά νέα για την ελευθερία της έκφρασης. Την Πέμπτη, 22 Μαρτίου, το Πρωτοδικείο Παρισίου αθώωσε τον Philippe Val, διευθυντή του εικονοκλαστικού περιοδικού Charlie Hebdo, για τη δημοσίευση σκίτσων σχετικά με τον Μωάμεθ στις εσωτερικές σελίδες του εντύπου. Η μήνυση είχε υποβληθεί, μεταξύ άλλων, και από την Ένωση των ισλαμιστικών οργανώσεων της Γαλλίας, για προσβολή των θρησκευτικών πεποιθήσεων των πιστών του Ισλάμ λόγω της αναδημοσίευσης δύο από τα γνωστά σκίστα που είχαν ήδη παρουσιασθεί στη δανέζικη εφημερίδα Jyllands-Posten καθώς και ενός από τον σκιτσογράφο του Charlie Hebdo, το οποίο αναδημοσιεύουμε εδώ και παρουσιάζει τον Μωάμεθ να μονολογεί ότι "είναι σκληρό να λατρεύεσαι απο μαλάκες".

Είναι ενδιαφέρουσες οι σκέψεις του γαλλικού δικαστηρίου με τις οποίες αθωώνεται ο κατηγορούμενος. Κατ΄αρχήν , και πολύ σωστά, γίνεται αναφορά στην έννοια του σκίτσου, της καρικατούρας και γίνεται δεκτό ότι η φύση της τελευταίας είναι αφ' εαυτής προκλητική συμβάλλοντας μέσω της παρωδίας στη λειτουργία της ελευθερίας της έκφρασης σε μια δημοκρατική κοινωνία. Το δικαστήριο επικεντρώνει τον έλεγχό του σε ένα από τα τρία σκίτσα που παρουσίαζε τον Μωάμεθ να φοράει τουρμπάνι που είχε σχήμα βόμβας. Διαπιστώνεται, αρχικά, ότι όντως το σκίτσο αυτό, μεμονωμένο, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπονοεί ότι ο ισλαμισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την τρομοκρατία. Όμως, το γαλλικό πρωτοδικείο σωστά καταλήγει ότι παρά τον προκλητικό χαρακτήρα της συγκεκριμένης γελοιογραφίας για τον μέσο μουσουλμάνο, το στοιχείο αυτό δεν επαρκεί από μόνο του για να δικαιολογήσει τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης. Στην περίπτωση του Charlie Hebdo, το γαλλικό πρωτοδικείο τονίζει ότι αυτό που μετρά είναι το γενικότερο πλαίσιο της δημοσίευσης των συγκεκριμένων σκίτσων, δηλαδή ότι σκοπός της εφημερίδας δεν ήταν πρωτίστως να προκαλέσει την οργή των μουσουλμάνων αλλά να συμμετάσχει στον δημόσιο διάλογο σχετικά με ένα πολιτικό ζήτημα τη επικαιρότητας.

Πάλι καλά. Σήμερα, θα πρέπει να αισθανόμαστε ικανοποιημένοι και μόνο από το γεγονός ότι δεν καταδικάζεται τελικά εφημερίδα για τη δημοσίευση στην καρδιά της Ευρώπης σκίτσων που ενοχλούν, στεναχωρούν ή ακόμα και εξοργίζουν τους πιστούς κάποιας θρησκείας. Καθώς οι σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες στριμώχνονται ολοένα και περισσότερο κάτω από το βάρος του politically correct που επιτάσσει ακόμα και την ποινικοποίηση της δημοσίευσης πολιτικών θέσεων που μπορούν να στεναχωρούν κάποια θρησκευτική ή εθνοτική ομάδα, η απόφαση του γαλλικού δικαστηρίου θα πρέπει να μας χαροποιεί, διότι επιβεβαιώνει τα αυτονότητα. Ότι δηλαδή σε μια πραγματική δημοκρατία, δεν είναι δυνατόν να προβάλλεται η προσβολή της θρησκευτικής πίστης ως δικαιολογία για τη φίμωση πολιτικών απόψεων. Πολύ περισσότερο, όταν αυτές οι απόψεις δημοσιοποιούνται υπό τη μορφή γελοιογραφίας, θα πρέπει να είμαστε ακόμα πιο ανεκτικοί. Διότι, όταν ποινικοποιείται η δημοσίευση γελοιογραφίας, υποσκάπτεται ένα από τα βασικότερα θεμέλια της ελευθερίας της έκφρασης. Αυτό της δυνατότητας της καυστικής κριτικής μέσω της σάτιρας, αυτού δηλαδή που δεν δηλώνεται άμεσα αλλά αφήνεται να εννοηθεί. Φανταστείτε τί θα μπορούσε να συμβεί στην περίπτωση που από μόνη της η επίκληση της προσβολής του θρησκευτικού συναισθήματος θα μπορούσε να δικαιολογήσει την απαγόρευση δημοσίευσης των σκίτσων του Μωάμεθ. Ο πιστός της καθολικής θρησκείας θα απαιτούσε με το δίκιο του την απόσυρση σκίτσων που σατιρίζουν τον Πάππα, το μέλος της Χρυσοπηγής θα ζητούσε με ασφαλιστικά μέτρα τη ρίψη στην πυρά γελοιογραφιών του Χριστόδουλου, ο οπαδός του Ολυμπιακού θα ζητούσε την απαγόρευση παρωδίας του Προέδρου (ένας είναι ο Πρόεδρος, μία είναι η θρησκεία) και η ιστορία δεν θα είχε τέλος.

Το ζήτημα με το Charlie Hebdo θα πρέπει πάντως να μας προκαλέσει να αναρωτηθούμε σχετικά με τη σκοπιμότητα όλων αυτών των νόμων που ποινικοποιούν τη δημοσίευση απόψεων που μπορούν να πληγώσουν τα βαθύτερα συναισθήματα θρησκευτικών, εθνοτικών ή μειονοτικών ομάδων. Ας πάρουμε την ίδια την περίπτωση του Charlie Hebdo. Παρά το γεγονός της δικαίωσης της εφημερίδας, πόσοι διευθυντές εφημερίδας θα πάρουν ανάλογα ρίσκα στο μέλλον όταν θα γνωρίζουν ότι μπορούν να υποστούν μια επώδυνη δικαστική εμπειρία ; Το πιθανότερο είναι να αυτολογοκριθούν. Αντί να δημοσιεύσουν ένα σκίτσο ή ένα άρθρο που θα περιλαμβάνει μια ξεκάθαρη, όσο και προκλητική, δημόσια θέση, ίσως προτιμήσουν να δημοσιεύσουν ένα ωροσκόπιο ή συνταγές μαγειρικής.

Όσο και αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε ηθικοπολιτικά με τη δημοσίευση απόψεων ανάλογων με αυτές που δημοσίευσε η δανέζικη ή η γαλλική εφημερίδα (και αυτό είναι φυσικά κάτι απόλυτα συζητήσιμο), είναι αποφασιστικής σημασίας για την ποιότητα της δημοκρατίας να υψώνουμε τη φωνή μας για το αναφαίρετο δικαώμα να υφίσταται η δυνατότητα ελεύθερης δημοσιοποίησης τέτοιων θέσεων. Σε αυτούς που θεωρούν ότι σοκάρονται η απάντηση είναι απλή. Μην αγοράσετε το συγκεκριμένο έντυπο. Αν οι σύγχρονες δημοκρατίες υποκύψουν στον εκβιασμό των εκάστοτε ομάδων που απαιτούν τη φίμωση σκιτσογράφων ή δημοσιογράφων απλώς και μόνο με σημαία τα προσβληθέντα μύχιά τους συναισθήματα, τότε οι ίδιες θα έρθουν αντιμέτωπες με το φάσμα της αυτολογοκρισίας. Με άλλα λόγια, την επιβολή της λογικής "δεν δημοσιεύω ό,τι μπορεί να προκαλέσει". Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι ό, τι πιο καταστροφικό μπορεί να συμβεί σε ένα κράτος δικαίου που αντλεί τη δύναμή του από τη δυνατότητα έκφρασης ρηξικέλευθων απόψεων. Τα παραδείγματα είναι ήδη απτά. Το προηγούμενο φθινόπωρο, η Όπερα του Βερολίνου αποφάσισε να μην ανεβάσει την όπερα "Ιδομενέας" του Μότσαρτ, διότι σε κάποια σκηνή εμφανίζεται ο αποκεφαλισμένος Μωάμεθ. Στη δε Γαλλία ένας φιλόσοφος έγινε στόχος απειλών για τη ζωή του λόγω άρθρου επικριτικού για τον ισλαμισμό που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα "Le Figaro".

Τί είδους δημοκρατία θέλουμε ; Διαλέγουμε και παίρνουμε.

Να μην ομιλούν οι πουλημένοι

Η εκπληκτική συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ αποδοκίμασε στο συνέδριο της ΓΣΕΕ τον προσκεκλημένο γενικό γραμματέα των ευρωπαϊκών συνδικάτων Τζον Μονκς όταν αυτός ανέβηκε στο βήμα για να πάρει το λόγο. Μέλη του ΠΑΜΕ κινήθηκαν εναντίον του με φωνές και αποδοκιμασίες. Ακολούθησε ένταση και προπηλακισμοί και μόνο μετά την παρέμβαση συνδικαλιστών άλλων παρατάξεων ο Μονκς κατόρθωσε να μιλήσει. Ο εκπρόσωπος του ΠΑΜΕ Γιώργος Μαυρίκος χαρακτήρισε δικαιολογημένη την αντίδραση των συνέδρων της παράταξής του, αφού, κατά την γνώμη του, ο Μονκς στηρίζει τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ των αντεργατικών και αντιασφαλιστικών πολιτικών.

Η όλη ιστορία έχει μία γελοία πτυχή και μία σοβαρή. Η γελοία είναι ο αντιευρωπαϊσμός και η δήθεν φιλεργατική πολιτική του ΚΚΕ. Εν έτει 2007, μετά την εμπειρία της εξαθλίωσης εκατομμυρίων εργαζομένων σε όλες τις χώρες που γνώρισαν τον κομμουνισμό, οι δικοί μας απολογητές της εξαθλίωσης μοιάζουν με φανατικούς παλαιοημερολογίτες που τίποτε δεν μπορεί να τους κάνει να σκεφτούν. Σε αυτή τη ζωή να σκεφτούν ασφαλώς δεν προλαβαίνουν.

Η σοβαρή πτυχή είναι ότι οι παλαιοημερολογίτες επιχειρούν να επιβάλλουν τις απόψεις τους σε όλους. Παρ’ όλο που αποτελούν μειοψηφία, όπου έχουν λίγη δύναμη (συνδικάτα, πανεπιστήμια) και όταν περνά από το χέρι τους προσπαθούν να επιβάλουν διά της βίας τις απόψεις τους φιμώνοντας τους άλλους. Υπενθυμίζω ότι Κνίτες είχαν εισβάλει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ματαίωσαν μια εκδήλωση με ομιλητή τον Κουρτουά, έναν από τους συγγραφείς του βιβλίου «Η μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού». Στο Συνέδριο της ΓΣΕΕ, όπου η ΠΑΜΕ είναι μειοψηφία, ο Μονκς ήταν επίσημος καλεσμένος και αυτονόητοι κανόνες ευπρέπειας θα επέβαλαν να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη ομιλία του, ακόμη κι αν υποθέσει κανείς ότι οι απόψεις του δεν άρεσαν σε κανένα. Θα μου πείτε, ότι μπροστά στο χρέος τους να καταγγείλουν τον πουλημένο εκπρόσωπο των ευρωπαϊκών συνδικάτων κανόνες ευπρέπειας θα λογάριαζαν. Το σοβαρό δεν είναι ότι το ΚΚΕ δεν ανέχεται να ακούγεται καμία διαφορετική άποψη από οποιονδήποτε αλλά ότι ακόμη και ως μειοψηφία επιχειρεί και μερικές φορές κατορθώνει να επιβάλει τη σιωπή. Σύμφωνοι, δεν φοβάμαι μη τυχόν στο μέλλον πάρει την εξουσία και μας μπαγλαρώσει όλους, όμως, δεν νομίζετε ότι τελικά υποβαθμίζουν τη κοινωνία μας όλες αυτές οι μικρές ασκήσεις ολοκληρωτισμού;

ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΤΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ !

Ήθελα αρχικά να γράψω κάτι για τον άτυχο blogger που τον τσιμπήσανε οι ακάματες διωκτικές αρχές της Αιγύπτου και στη συνέχεια η ανεξάρτητη αιγυπτιακή δικαιοσύνη τον καταδίκασε σε τέσσερα χρονάκια φυλάκιση, διότι μέσω της ηλεκτρονικής του εφημερίδας "εξύβρισε" το Ισλάμ και τον πρόεδρο της Αιγύπτου.

Μετά όμως άνοιξα την ιστοσελίδα http://www.aei-tei.gr/636.html που μου είχε στείλει ο Κρίτωνας και.... με συνεπήρε η δύναμη του σουρεαλισμού. Αξίζει να μπείτε στο site του Συλλόγου Φοιτητών Νομικής, για να επιβεβαιώσετε ιδίοις όμμασι το γεγονός ότι η μελέτη της νομικής επιστήμης δεν αποκλείει την ενασχόληση και με άλλες πνευματικές δραστηριότητες, όπως η ποίηση.

Στην προκειμένη περίπτωση βρισκόμαστε ενώπιον κοινής συλλογικής ποιητικής προσπάθειας, αφού ο Σύλλογος Φοιτητών Νομικής δημοσιεύει ανακοίνωση με την οποία διαμαρτύρεται εντονότατα για το "κόψιμο" 20 "συναδέλφων" στις τελευταίες εξετάσεις του Δικηγορικού Συλλόγου. Ο Σύλλογος Φοιτητών καταδικάζει την "πρακτική που ξεκίνησε πέρσι από τον Δικηγορικό Σύλλογο να κόβονται πλέον υποψήφιοι (κάτι το οποίο δεν ίσχυε μέχρι τότε, γιατί οι εξετάσεις ήταν εθιμοτυπικές)". Κατά τη γνώμη του, αυτή η νέα πρακτική "εντάσσεται στην γενικότερη αντιεκπαιδευτική πολιτική που εφαρμόζουν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, υλοποιώντας τις κατευθύνσεις της Ε.Ε.". Τα επιχειρήματα είναι πραγματικά συντριπτικά : με τον τρόπο αυτό, "οι εξετάσεις αποσυνδέουν το πτυχίο που παίρνουμε από το επάγγελμα, μιας και το πτυχίο μας και ο 1,5 χρόνος άσκησης δεν θεωρούνται επαρκή για να ασκήσουμε το επάγγελμα". Επίσης, "αποτελούν έναν ακόμα ταξικό φραγμό, μιας και χρησιμοποιούνται σαν μια ακόμα «κρισάρα» από την οποία πρέπει να περάσουμε για να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε δουλειά με δικαιώματα". Ο κίνδυνος που ελλοχεύει από αυτήν την πρακτική είναι πραγματικός, διότι όπως εξηγούν τα ξεφτέρια "αν αποτύχουμε, κάτι το οποίο αποτελεί πλέον ξεκάθαρη κατεύθυνση του Δικηγορικού Συλλόγου, στρεφόμαστε στην αναζήτηση επαγγελμάτων που καμιά σχέση δεν έχουν με αυτό που σπουδάσαμε". Και για να μην υπάρξει αμφιβολία για το ζοφερό μέλλον που αναμένει πλέον τη νομική επιστήμη, διατυπώνουν και το τελευταίο καταλυτικό επιχείρημα: το νέο μέτρο θα έχει ως συνέπεια να χαθούν μελλοντικοί Λυκουρέζοι, αφού συμβάλλει "στην μορφωτική υποβάθμιση, μιας και με την βούλα το πτυχίο μας δεν αρκεί για να θεωρούμαστε ολοκληρωμένοι επιστήμονες του Δικαίου".

Το εν λόγω λογοτεχνικό εγχείρημα είναι δύσκολο αλλά, κατά τη γνώμη μου, ο συλλογικός ποιητής καταφέρνει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Πρώτον, με λεπτό χιούμορ επικρίνει την τακτική του Δικηγορικού Συλλόγου να "κόβει" κάθε φορά το πολύ δέκα με είκοσι υποψήφιους (αυτούς που μάλλον περνούσαν έξω από την αίθουσα των εξετάσεων και μπήκαν γιατί είδαν φως), έτσι για να μπορεί να ονομάζει "εξέταση" την παρωδία που διοργανώνει απλώς και μόνο για ψηφοθηρικούς σκοπούς των μελών του διοικητικού συμβουλίου. Δεύτερον, δεν μπορούμε παρά να υποκλιθούμε στον πρωτότυπο τρόπο με τον οποίο ο Σύλλογος Φοιτητών Νομικής κλείνει το μάτι στο έτος Εγγονόπουλου συνδέοντάς το με τη θρησκευτική επικαιρότητα. Δεν είναι έτσι τυχαία η αναφορά στη λέξη "βούλα", όρος που μας παραπέμπει υποσυνείδητα στο αρνάκι με τη βούλα και στις γαστρονομικές χαρές που μας περιμένουν την Κυριακή του Πάσχα.

Θα περίμενα όμως και το κάτι παραπάνω από τον Σύλλογο Φοιτητών Νομικής. Σε επόμενή σχετική ανακοίνωσή του επί του θέματος θα πρέπει να απαιτήσει από τον ΔΣΑ τη σύνδεση πτυχίου-επαγγέλματος με μέτρα πιο ρεαλιστικά. Έτσι, το βλέπω απολύτως λογικό ο φοιτητής, με τη λήψη του πτυχίου του, να παραλαμβάνει από τον Πρόεδρο του ΔΣΑ και το κλειδί επιπλωμένου γραφείου, όπου θα τον περιμένουν ήδη στρογγυλοκαθισμένοι και καμμιά δεκαριά καλοπληρωτές πελάτες με προσοδοφόρες υποθέσεις. Για να μη χάνει βρε παιδί μου την ώρα του στις ουρές της Ευελπίδων έξω από τα πινάκια και να μπορεί να εργασθεί απερίσπαστα ως "επιστήμονας του Δικαίου". Ζήτω το έτος Εγγονόπουλου !

Black pig

Η Σρεμπρενιτσα και οι"Ελληνες ηρωες"

Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε την προηγούμενη Δευτέρα, 26 Φεβρουαρίου, την πολυαναμενόμενη απόφαση στην υπόθεση που αφορούσε τις σφαγές των Βοσνίων μουσουλμάνων κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, την περίοδο 1992-1995. Η απόφαση, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με μια λέξη ως «πολιτική», προσπάθησε να διατηρήσει τις λεπτές ισορροπίες στην περιοχή και να μη θέσει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας.

Σύμφωνα με την απόφαση, οι σφαγές της Σρεμπρένιτσα, τον Ιούλιο του 1995, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης του ΟΗΕ κατά της γενοκτονίας. Ωστόσο, η ευθύνη δεν μπορεί να καταλογιστεί στη Σερβία παρόλο που όχι μόνο η ίδια προσέφερε υλική και στρατιωτική βοήθεια στο σερβοβοσνιακό στρατό αλλα και δεν προέβη σε οποιαδήποτε ενέργεια για ν’αποτρέψει τη γενοκτονία. Μ’αυτόν τον τρόπο το Διεθνές Δικαστέριο έμμεσα επέρριψε την ευθύνη στους Σέρβους της Βοσνίας. Όσον αφορά στα επιχειρήματα των Βοσνίων ότι οι σφαγές στη Σρεμπρένιτσα ήταν απλά το τελευταίο επεισόδιο μιας σειράς ανάλογων εγκλημάτων που μόνο σκοπό είχαν τον αφανισμό του μουσουλμανικού στοιχείου από την περιοχή, οι δικαστές της Χάγης έκριναν ότι οι 200.000 φόνοι, οι βιασμοί, τα αποτρόπαια βασανιστήρια και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Βοσνίων μουσουλμάνων, αποτέλεσμα της «εθνικής εκκαθάρισης» που είχε αναλάβει να φέρει εις πέρας ο σερβοβοσνιακός στρατός δεν μπορούν να θεωρηθούν γενοκτονία υπό το φως της εν λόγω συνθήκης.

Ανεξάρτητα από τις πολιτικές συνέπειες σε διεθνές, ευρωπαϊκό και βαλκανικό επίπεδο, η απόφαση αυτή φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη μεγαλύτερη σφαγή που συντελέστηκε σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένα γεγονός που πρέπει να προκαλεί ντροπή στη διεθνή κοινότητα καθώς συνέβη σε μια πόλη που ήταν υπό την απόλυτη προστασία των κυανόκρανων του ΟΗΕ. Ένα γεγονός που, δυστυχώς, δεν προκαλεί αντίστοιχα συναισθήματα αποτροπιασμού στην πολιτισμένη και φιλάνθρωπη Ελλάδα για τη συμμετοχη και Ελλήνων εθελοντών στις σφαγές και την εν γένει στάση του ελληνικού τύπου και της ελληνικής κοινής γνώμης.

Προτιμά δηλαδή να ξεχνάει η ελληνική κοινή γνώμη ότι στη σφαγή των 8.000 αμάχων μουσουλμάνων συμμετείχαν και έλληνες εθελοντές, μέλη της ΕΕΦ (Ελληνική Εθελοντική Φρουρά). Η μονάδα αυτή, που αριθμούσε γύρω στα 60 μέλη και που ήταν ενσωματωμένη στον τακτικό σερβοβοσνιακό στρατό, ήταν ορκισμένη να συνδράμει τους αδελφούς Σέρβους ενάντια στους άπιστους μουσουλμάνους, υπερασπίζοντας τις αξίες της Ορθοδοξίας. Έτσι, λοιπόν, μετά τη «νίκη κατά των απίστων», η ελληνική σημαία υψώθηκε περήφανα στα ερείπια της ορθόδοξης εκκλησίας στη Σρεμπρένιτσα μαζι με τη σερβική, τη σημαία της Βεργίνας και του Βυζαντίου. «Κυματίζουν μαζί, δίπλα δίπλα και είναι η απόδειξη της αγάπης και της αλληλεγγύης των δύο λαών, της ευγνωμοσύνης των Σέρβων στρατιωτών για τη βοήθεια των Ελλήνων εθελοντών που πολεμούν κοντά τους», έγραφε διθυραμβικά ελληνική εφημερίδα λίγες μόνο μέρες μετά το αποτρόπαιο έγκλημα. Προς επιβράβευση του ηρωισμού και της αυταπάρνησης τους, τα παλλικάρια μας παρασημοφορήθηκαν από τον «ήρωα» Ράντοβαν Κάρατζιτς, που... τόσο άδικα διώκεται σήμερα σε διεθνές επίπεδο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ο τελευταίος εξάλλου φέρεται να έχει πει ότι « οι Σέρβοι έχουν μόνο δύο φίλους, τον Θεό και τους Έλληνες».

Κάποιοι θα πουν ότι το γεγονός της συμμετοχής των Ελλήνων στη Σρεμπρένιτσα σταδιακά ξεχάστηκε. Ωστόσο αναρωτιέμαι: πώς μπορεί κάποιος να ξεχάσει στην Ελλάδα κάτι για το οποίο ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ σοβαρή συζήτηση; Η ελληνική κοινωνία ακόμα αγνοεί τί πραγματικά συνέβη τον Ιούλιο του 1995 στην πολίχνη που στα ελληνικά σημαινει «Αργυρούπολη». Μπορεί ο ξένος τύπος να καταδίκασε τότε τα γεγονότα και να συνεχίζει ν’αναφέρεται με μελανά χρώματα στο μακελειό της Σρεμπρένιτσα (με συχνές αναφορές στην ελληνική συμμετοχή), αλλά στην Ελλάδα φορούσαμε και ακόμα φοράμε παρωπίδες. Διαδηλώσεις, συλλαλητήρια και πορείες συμπαράστασης υπερ των αδελφών Σέρβων και λαϊκά δικαστήρια κατά των Αμερικανών. Καθ’όλη τη διάρκεια του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η ελληνική κοινή γνώμη υποστήριζε τυφλά τη Σερβία του Μιλόσεβιτς, θεωρώντας ότι όλα ήταν ένα ύπουλο σχέδιο των Αμερικανών για να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της περιοχής. Δυστυχώς, δώδεκα χρόνια μετά, τίποτα δε δείχνει ότι η στάση μας άλλαξε. ‘Ολες οι ελληνικές εφημερίδες αναφέρονται στην απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου και ολες παραλείπουν ν’αναφερθούν στην ελληνική παρουσία.

Ειναι πραγματικά αστείο πώς εμείς οι Έλληνες είμαστε περήφανοι για όλα αυτά που κατάφεραν οι «αρχαίοι ημών πρόγονοι» και δείχνουμε ιδιαίτερο ζήλο στο ν’αναφερόμαστε στα επιτεύγματά τους με την πρώτη ευκαιρία. Ταυτόχρονα όμως είμαστε ικανότατοι στο να αποσιωπούμε τα λάθη μας, ιδιαίτερα αυτά που μας φέρνουν σε δύσκολη θέση, αυτά που θα έπρεπε να μας αναγκάζουν σε αυτοκριτική. Έτσι, αντί ν’αναζητούμε την αλήθεια και να καταλογίζουμε, όπου πρέπει, τις πολιτικές και ηθικές ευθύνες, προτιμούμε να στρουθοκαμηλίζουμε και να ελπίζουμε ότι τα επώδυνα για εμάς γεγονότα απλώς θα ξεχαστούν. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τη Σρεμπρένιτσα. Προσωπικά, δεν μπορώ παρά να νιώθω ντροπή.

Renard prechant

Ενας Τουρκος στη Λωζανη

Την προηγούμενη Παρασκευή, ποινικό δικαστήριο της Λωζάνης καταδίκασε έναν τούρκο πολίτη για "φυλετική διάκριση λόγω άρνησης της γενοκτονίας των Αρμενίων". Ο καταδικασθείς, πρόεδρος ενός πολιτικού μορφώματος της άκρας αριστεράς στη χώρα του, είχε προβεί σε δηλώσεις κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Ελβετία, το 2005, χαρακτηρίζοντας τη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους, το 1915, ως "διεθνές ψεύδος". Η Ελβετία αποτελεί ένα από τα κράτη, στα οποία πρόσφατα προστέθηκε και η Γαλλία, όπου η άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων αποτελεί ποινικό αδίκημα.
Η ποινικοποίηση της άρνησης της γενοκτονίας των Αρμενίων είναι ένα πρόσφατο σχετικά φαινόμενο και εγγράφεται στη λογική λήψης μέτρων για τον περιορισμό ρατσιστικών και ξενόφοβων συμπεριφορών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Κατά τη λογική των υποστηρικτών αυτής της νομοθετικής πολιτικής, είναι αυτονόητο ότι η καταδίκη ρατσιστικών πρακτικών πρέπει να συμπεριλαμβάνει και την ποινικοποίηση της άρνησης αναμφισβήτητων ιστορικών γεγονότων γενοκτονίας, όπως το Ολοκαύτωμα και τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ως προς το ζήτημα του περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης, οι θιασώτες αυτών των νόμων απαντούν ότι η άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος δεν είναι απεριόριστη, αλλά, αντιθέτως, έχει όρια. Ένα από τα όρια αυτά είναι η άρνηση της Ιστορίας σε ο,τι αφορά τις γενοκτονίες.
Είναι όμως έτσι ; Συμβιβάζεται αυτή η άποψη με το ρόλο και τη σημασία της ελευθερίας της έκφρασης σε μια δημοκρατική κοινωνία; Πιστεύω κατηγορηματικά πως όχι.
Επειδή το ζήτημα είναι αρκετά περίπλοκο και θα μπορούσε να είναι αντικείμενο διατριβής και όχι post στο μπλογκάκι μας, θα σημειώσω εδώ τα εξής : Πρώτον, είναι μεγάλο λάθος η απλοϊκή εξομοίωση από την κρατική εξουσία της πράξης με τον λόγο. Στις δημοκρατικές κοινωνίες που ενστερνίζονται τη φιλελεύθερη παράδοση κατοχύρωσης των ατομικών ελευθεριών, τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης τοποθετούνται αποκλειστικά και μόνο εκεί όπου η άσκησή της αποτελεί πραγματική και άμεση απειλή για την άσκηση των δικαιωμάτων τρίτων. Στην περίπτωση της άρνησης της γενοκτονίας των Αρμενίων, δεν βλέπω πού βρίσκεται τέτοια προσβολή. Μπορεί κάποιος να εξομοιώσει τη δημοσιοποίηση μιας τέτοιας ιδέας με την άρνηση του εργοδότη να προσλάβει Αρμένιο στην επιχείρησή του απλώς και μόνο λόγω της καταγωγής του ; Σε αυτούς που θα αντιτείνουν ότι υφίσταται ζημία τρίτων και αυτή είναι η ψυχική οδύνη των Αρμενίων που έχουν χάσει τους προγόνους τους κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας μπορεί να απαντήσει κάποιος το εξής : σε κάθε δημοκρατική κοινωνία, η ανεμπόδιστη άσκηση της ελευθερίας του λόγου από κάποιον, δημιουργεί έκπληξη, στεναχώρια ακόμα και οδύνη σε κάποιον ή κάποιους άλλους. Για παράδειγμα, η προβολή του "Τελευταίου πειρασμού" εξόργισε μερίδα του χριστεπώνυμου πλήθους, οι ταινίες "Τροία" και, αυτές τις μέρες, οι "300" στεναχώρησαν ίσως ορισμένους από τους απογόνους των αρχαίων Ελλήνων που δεν είδαν στην οθόνη αυτό που είχαν διαβάσει στα σχολικά βιβλία Ιστορίας. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι εάν στη φιλελεύθερη δημοκρατία, αρκεί η επίκληση της οδύνης που μας προκαλεί η πολιτική, θρησκευτική ή ιστορική ιδέα κάποιου, όσο αστήρικτη και γελοία μπορεί να είναι αυτή, ώστε να τον φιμώσουμε.
Κατά τη γνώμη μου, η ποινικοποίηση της αμφισβήτησης ιστορικών γεγονότων είναι ένα από τα κλασικά παραδείγματα όπου η επιθυμία της πολιτικής εξουσίας να δώσει δείγματα γραφής των καλών της προθέσεων στο μέτωπο καταπολέμησης του ρατσισμού ανοίγει απανωτά άλλα σοβαρά προβλήματα, νομικά και πολιτικά. Έτσι, ο δικαστής καθίσταται δικαστής της αλήθειας ιστορικών γεγονότων, με ό,τι κινδύνους μπορεί αυτό να ελλοχεύει. Για παράδειγμα, στην υπόθεσή μας, ο κατηγορούμενος εξέτασε ενώπιον του ελβετικού δικαστηρίου ιστορικούς, οι οποίοι υποστήριξαν ότι, αν και υπήρξαν εκκαθαρίσεις, δεν έγινε ποτέ γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους. Η δε πολιτική αγωγή εξέτασε άλλους ειδικούς που υποστήριξαν τα αντίθετα. Ο ελβετός δικαστής αποφάσισε ποιός είχε δίκιο. Με την ίδια λογική, αύριο κάποιο άλλο δικαστήριο, θα αποφασίσει τί ακριβώς συνέβη στη Ρουάντα το 1994 ή στη Ρωσία του Στάλιν, την περίοδο των γκούλαγκ. Και πάει λέγοντας.
Η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους αποτελεί ιστορικό γεγονός που υποστηρίζεται σήμερα από τη συντριπτική πλειοψηφία των σοβαρών, σε παγκόσμια κλίμακα, ιστορικών. Αναρωτιέμαι, ποιός είναι ο σκοπός της ποινικοποίησης της άρνησής της. Μήπως με αυτόν τον τρόπο οι πολέμιοί της επιτυγχάνουν καλύτερα τον σκοπό τους ; Μήπως, μέσα από την ποινική δίκη, διαφημίζουν καλύτερα και δωρεάν τις αστήρικτες απόψεις τους, απευθυνόμενοι μάλιστα, λόγω της δημοσιότητας, σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο, φορώντας τον μανδύα του θύματος περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης ; Οι καλές προθέσεις πολλές φορές δημιουργούν μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που επιδιώκουν να λύσουν.

Μαύρο γουρουνάκι

HOOLIGANS ΚΑΙ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ

Χτες, το Ανώτατο Δικαστήριο της Αργεντινής αναγνώρισε την αστική ευθύνη της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας Αργεντινής και της ποδοσφαιρικής ομάδας Lanus για τον σοβαρό τραυματισμό ατόμου από οπαδούς της προαναφερθείσας ομάδας. Συγκεκριμένα, ο ενάγων ήταν επαγγελματίας οδηγός, ο οποίος είχε μεταφέρει στο γήπεδο δύο δημοσιογράφους για να καλύψουν τον αγώνα μεταξύ της Lanus με την Independiente. Περίμενε καθ΄όλη τη διάρκεια του αγώνα έξω από το γήπεδο, μέσα στο αυτοκίνητό του, για να παραλάβει τους δημοσιογράφους μετά τη λήξη του. Για κακή του τύχη η Independiente σκόραρε ένα αμφισβητούμενο γκολ και με τη λήξη του αγώνα ξέσπασαν επεισόδια από τους οπαδούς της Lanus έξω από το γήπεδο, με αποτέλεσμα να τραυματισθεί σοβαρά ο ίδιος στο μάτι. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι αστική ευθύνη για τον τραυματισμό έφεραν τόσο η διοργανώτρια ομάδα όσο και η Ομοσπονδία, ως υπεύθυνη για τη διοργάνωση του πρωταθλήματος. Νομίζω ότι η απόφαση είναι ενδιαφέρουσα στο μέτρο που αναγνωρίζει την ευθύνη των διοργανωτριών του πρωταθλήματος (οι οποίες αποκομίζουν φυσικά και οικονομικά οφέλη από αυτό) λόγω ενεργειών των οπαδών τους (δηλαδή των πελατών τους). Οι παράγοντες αυτοί φέρουν μέρος της ευθύνης στην περίπτωση επεισοδίων, αφού οφείλουν να εγγυώνται τη διεξαγωγή των αγώνων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην εγκυμονεί κινδύνους για τη δημόσια τάξη και τη φυσική ακεραιότητα τρίτων. Όσο και αν είναι συζητήσιμη η ορθότητα της απόφασης, αναμφισβήτητα είναι ενδιαφέρουσα, διότι αναγνωρίζει τις θετικές υποχρεώσεις των διοργανωτών σε περίπτωση επεισοδίων.
Στο τελευταίο ματς μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού ξέσπασαν επεισόδια μέσα στο γήπεδο. Σε άλλους φετινούς αγώνες αυτά επεκτάθηκαν και έξω από τα γήπεδα με διάφορες παράπλευρες απώλειες. Δεν θα ήταν άσχημο και τα δικά μας δικαστήρια να εξετάσουν, σε περίπτωση παρόμοιων αγωγών, και μια τέτοια λύση. Αφού η νομοθετική εξουσία κοιμάται τον ύπνο του δικαίου και αρέσκεται απλώς να εξαγγέλλει αόριστα μέτρα, παραμένοντας όμως ως προς την ουσία αδρανής, η μεταφορά του οικονομικού βάρους των ζημιών από τέτοιου είδους επεισόδια στις ομάδες και στην ΕΠΟ ίσως ταρακουνήσει τις τελευταίες, ώστε να λάβουν μέτρα περιστολής της βίας. Όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει αποζημίωση...

Black pig

Perlala c. Grèce, bis

Είναι ευχάριστο ότι ο Τύπος ασχολείται και με αποφάσεις του ΕΔΔΑ που δεν αφορούν μόνο τα, πιο πιασάρικα για την κοινή γνώμη, θέματα ατομικών δικαιωμάτων, όπως την απαγόρευση βασανιστηρίων και την ελευθερία της έκφρασης αλλά και άλλα, πιο τεχνικά όμως στο τέλος εξ ίσου σημαντικά. Έτσι στη χθεσινή Ελευθεροτυπία (5.3) διάβασα τρία άρθρα σχετικά με την απόφαση Perlala c. Grèce, για την οποία είχαμε ήδη μιλήσει σε αυτό το blog. Να μου επιτρέψουν πάντως οι συντάκτες αυτών των άρθρων μια παρατήρηση. Όταν διαβάζουν μια δικαστική απόφαση, να τη διαβάζουν προσεκτικά και να μην τη βάζουν να λέει αυτό που οι ίδιοι θα ήθελαν να πει. Έτσι, σε ό,τι αφορά την Perlala, σωστά η κ. Φωτοπούλου αναφέρει τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης και παρουσιάζει την κρίση του ΕΔΔΑ, το συμπέρασμά της όμως είναι κατά τι ανακριβές: το ΕΔΔΑ δεν καταδίκασε το ελληνικό κράτος λόγω της στάσης του Αρείου Πάγου "να αρνηθεί να εξετάσει εάν η αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έγινε σύμφωνα με την αρχή της δίκαιης δίκης", αλλά επειδή ο Άρειος Πάγος απέρριψε ως απαράδεκτο τον συγκεκριμένο λόγο αναίρεσης με την αιτιολογία ότι αυτός εδραζόταν αποκλειστικά στο άρθρο 6 της Σύμβασης και χωρίς παράλληλη επίκληση του άρθρου 510 του Κώδικα πολιτικής δικονομίας.
Ακόμα πιο ανακριβή ήταν τα συμπεράσματα του δικηγόρου κ. Χούρσογλου. Αν διαβάσει λίγο προσεκτικά την απόφαση θα αντιληφθεί ότι το ΕΔΔΑ δεν "ανάγει στο δικαίωμα στη δίκαιη δίκη, τον σεβασμό του οποίου απαιτεί, τον έλεγχο από τον Αρειο Πάγο της αξιολόγησης των αποδείξεων, που οδήγησαν σε μια δευτεροβάθμια καταδίκη". Πέραν του ακατανόητου αυτής της φράσης, η νομολογία του ΕΔΔΑ είναι πολύ προσεκτική στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει την κρίση των αποδεικτικών μέσων από τον εθνικό δικαστή. Μάλιστα, στην Perlala, το ΕΔΔΑ τονίζει για πολλοστή φορά ότι δεν είναι δουλειά του να υποδείξει στον εθνικό δικαστή πώς θα αξιολογήσει τα αποδεικτικά μέσα. Δεύτερον, το ΕΔΔΑ δεν "αξιώνει από τον Αρειο Πάγο να ελέγχει ευθέως εάν μια ποινική δίκη διασφάλισε τα δικαιώματα του κατηγορουμένου που ορίζει το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου". Δεν νομίζω να συμφωνεί κανείς με την άποψη ότι ο Άρειος Πάγος περίμενε την Perlala για να λάβει υπ΄όψη του και τις επιταγές του άρθρου 6 της Σύμβασης σχετικά με τα δικαιώματα του κατηγορουμένου. Αυτό που του υποδεικνύει το ΕΔΔΑ στην Perlala, σημαντικό από μόνο του, είναι ότι ο Άρειος Πάγος πρέπει να λαμβάνει υπ΄όψη του τον αναιρετικό λόγο και να τον εξετάζει ακόμα και όταν ο ενδιαφερόμενος επικαλείται αποκλειστικά και μόνο το άρθρο 6 της Σύμβασης ενώπιόν του.
Με άλλα λόγια, το πρόβλημα στην Perlala ήταν ότι ο Άρειος Πάγος κρύφτηκε για άλλη μια φορά πίσω από το δάχτυλό του, για να πετάξει από πάνω του μια υπόθεση. Η στενόμυαλη θέση του ανώτατου ακυρωτικού ήταν ότι όταν ο ενδιαφερόμενος προβάλλει παραβίαση της αρχής της δίκαιης δίκης, αυτό πρέπει να γίνεται απαραιτήτως και με παράλληλη επίκληση του ελληνικού δικαίου. Εν έτει 2007, δεν σας μοιάζει λίγο επαρχιώτικη αυτή η άποψη ;

Black pig

CEDH, Sotiropoulou c. Grèce (dec.), 18.1.2007

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σχετικά με την προσφυγή της Αγγελικής Σωτηροπούλου πέρασε απαρατήρητη από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, ίσως επειδή αποτελεί απόφαση επί του παραδεκτού της προσφυγής. Με δεδομένο όμως ότι η προσφυγή κηρύχθηκε απαράδεκτη (και άρα δεν θα υπάρξει στη συνέχεια απόφαση επί της ουσίας), το ενδιαφέρον εστιάζεται στο ότι το ΕΔΔΑ για πρώτη φορά έκρινε τη συμβατότητα των συνθηκών προσωρινής κράτησης μιας από τους κατηγορούμενους για συμμετοχή στην τρομοκρατική οργάνωση "17 Νοέμβρη". Συγκεκριμένα, το ΕΔΔΑ θεώρησε ότι οι συνθήκες κράτησης της Σωτηροπούλου δεν ήταν αντίθετες προς το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ, διάταξης που απαγορεύει την επιβολή βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης. Κρίθηκε ότι τόσο το μέγεθος του κελιού όσο και οι γενικότερες συνθήκες διαβίωσης της προσφεύγουσας στις φυλακές Κορυδαλού (διάρκεια παραμονής εκτός του κελιού, επικοινωνία με τους δικούς της) δεν δημιουργούσαν πρόβλημα ως προς την ΕΣΔΑ. Επίσης, κατά το ΕΔΔΑ, κρίσιμο στοιχείο προκειμένου να καταλήξει στη μη παραβίαση του άρθρου 3 ήταν ότι το καθεστώς σχετικής απομόνωσης το οποίο είχε επιβληθεί στους κατηγορούμενους για συμμετοχή στη 17 Νοέμβρη, γινόταν λιγότερο αυστηρό με την πρόοδο της ανακριτικής διαδικασίας και ήρθη με το πέρας αυτής. Να σημειώσουμε ότι δύο μήνες πριν, στις 2.11.2006, το ΕΔΔΑ είχε ήδη κρίνει ότι το καθεστώς κράτησης του Παύλου Σερίφη στις φυλακές Κορυδαλού ήταν αντίθετο προς το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ. Το δικαστήριο του Στρασβούργου στάθηκε εδώ στο ιδιαίτερο γεγονός ότι στον Σερίφη, πάσχοντα από σκλήρυνση κατά πλάκας, δεν είχαν παρασχεθεί οι απαραίτητες ιατρικές φροντίδες κατά την κράτησή του, με αποτέλεσμα η κατάσταση της υγείας του να επιδεινωθεί.
Η σχετική απόφαση είναι προσβάσιμη στο http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=serifis&sessionid=11572878&skin=hudoc-fr

Σε ό,τι αφορά τη Σωτηροπούλου, ιδαίτερο ενδιαφέρον έχει η θέση του ΕΔΔΑ ως προς την επιβολή πειθαρχικής ποινής εγκλεισμού πέντε ημερών στο κελλί της, λόγω συνέντευξης που είχε δώσει σε δημοσιογράφου χωρίς να έχει λάβει προηγούμενη άδεια από το αρμόδιο όργανο της φυλακής. Για το ΕΔΔΑ, το ειδικό καθεστώς επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα που είχε επιβληθεί στους κατηγορούμενους για συμμετοχή στη "17 Νοέμβρη" δικαιολογείτο λόγω της βαρύτητας των αδικημάτων και της ανάγκης να ολοκληρωθεί απρόσκοπτα η ανάκριση. Μάλιστα, το ΕΔΔΑ τονίσε ότι η συγκεκριμένη πειθαρχική ποινή δεν επιβλήθηκε στην προσφεύγουσα λόγω καθ΄εαυτού του περιεχομένου της συνέντευξης (η Σωτηροπούλου κατήγγειλε τις συνθήκες κρατησής της και διακήρυξε την αθωότητά της) αλλά της μη προηγούμενης λήψης της απαιτούμενης άδειας από το αρμόδιο όργανο προκειμένου η ίδια να επικοινωνήσει με τρίτο πρόσωπο. Θα ήταν ενδιαφέρον να βλέπαμε ποια θα ήταν η θέση του ΕΔΔΑ εάν το σχετικό αίτημα της Σωτηροπούλου είχε υποβληθεί στο συμβούλιο της φυλακής, αυτό την είχε απορρίψει και στη συνέχεια η ίδια παραχωρούσε την εν λόγω συνέντευξη. Θα ήταν διαφορετική η κρίση του ευρωπαίου δικαστή ως προς το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ (ελευθερία της έκφρασης) εάν εξέταζε το σχετικό παράπονο της προσφεύγουσας αποκλειστικά βάσει του περιεχομένου της συνέντευξης ;
Η απόφαση σχετικά με τη Σωτηροπούλου είναι προσβάσιμη στο http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/portal.asp?sessionId=11573102&skin=hudoc-fr&action=request

Black pig